Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας κατατάσσει το κάπνισμα ανάμεσα στους παράγοντες που αυξάνουν τη νοσηρότητα και τη θνητότητα στο σύγχρονο κόσμο μαζί με το σακχαρώδη διαβήτη, την υπέρταση, την παχυσαρκία, την κατάχρηση αλκοόλ και άλλα. Η Ελλάδα παρουσιάζει την υψηλότερη αναλογία καπνιστών μεταξύ των δυτικοευρωπαικών χωρών (επιπολασμός καπνίσματος 41% το 2012). Η θνησιμότητα από το κάπνισμα ανέρχεται στο 19.3% ενώ παρατηρείται στο 45% των ανδρών και στο 38% των γυναικών.

Επίδραση του καπνίσματος στο καρδιαγγειακό σύστημα
Το κάπνισμα αποτελεί ένα αποδεδειγμένα σημαντικό και αναστρέψιμο παράγοντα για καρδιαγγειακές παθήσεις.

Οι άμεσες επιδράσεις του καπνίσματος στο καρδιαγγειακό σύστημα περιλαμβάνουν:

  • Αύξηση του καρδιακού έργου. Υπολογίζεται ότι για κάθε τσιγάρο αυξάνεται η αρτηριακή πίεση περίπου 5-10 mmHg και η καρδιακή συχνότητα 10 -20 σφύξεις/λεπτό. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την αύξηση των απαιτήσεων του μυοκαρδίου σε οξυγόνο.
  • Αύξηση της σύσπασης των στεφανιαίων αγγείων μέσω της ενεργοποίησης του συμπαθητικού συστήματος και της έκλυσης αγγειοσυσπαστικών παραγόντων (π.χ. Θροβοξάνη Α2).
  • Υπερπηκτική κατάσταση, η οποία οφείλεται στην αύξηση της συσσώρευσης και της κινητικότητας των αιμοπεταλίων, την αύξηση του ινωδογόνου και την αναστολή του ιστικού ενεργοποιητή του πλασμινογόνου.

Μακροχρόνια το κάπνισμα προκαλεί:

  • Στεφανιαία νόσο. Το κάπνισμα προάγει και επιταχύνει την αθηροσκλήρωση των στεφανιαίων αγγείων, μέσω της δυσλειτουργίας του ενδοθηλίου που προκαλεί, τη διαταραχή του λιπιδαιμικού προφίλ (αύξηση της LDL και των τριγλυκεριδίων και μείωση της HDL) και την απευθείας τοξική δράση στο τοίχωμα των αρτηριών.
  • Αγγειακή εγκεφαλική νόσο. Η αθηροσκλήρωση που προκαλείται από το κάπνισμα επεκτείνεται και στα εγκεφαλικά αγγεία. Επιπλέον όπως κατέδειξε η μελέτη ARIC το κάπνισμα προκαλεί αύξηση του πάχους έσω-μέσου χιτώνα των καρωτίδων.
  • Περιφερική αγγειακή νόσο.
  • Νόσος Buerger, η οποία αποτελεί μια φλεγμονώδη κατάσταση και θρόμβωση του αγγειακού δικτύου των χεριών και των ποδιών. Εμφανίζεται συχνότερα σε καπνιστές μέσης ηλικίας.
  • Υπέρταση, η οποία οφείλεται στην ανάπτυξη αθηρωματικών πλακών από το τσιγάρο στο τοίχωμα των αρτηριών και των νεφρικών αγγείων.

Επιδράσεις του καπνίσματος σε άλλα όργανα του σώματος:

  • Καρκίνος του πνεύμονα (25% των θανάτων από όλους τους καρκίνους)
  • Καρκίνος του λάρυγγα
  • Καρκίνος του οισοφάγου
  • Άσθμα
  • Χρόνια βρογχίτιδα.

Το κάπνισμα, παρόλο που δεν αποτελεί άμεση και ουσιώδη αιτία στη πρόκληση των παρακάτω ασθενειών, εν τούτοις, αποτελεί σοβαρό επιβαρυντικό παράγοντα.

Οι ασθένειες αυτές είναι:

  • Καρκίνος του παγκρέατος
  • Καρκίνος του στομάχου
  • Καρκίνος του νεφρού
  • Καρκίνος του τραχήλου της μήτρας
  • Πεπτικό έλκος
  • Ουλίτιδα
  • Απώλεια γεύσης και όσφρησης

Επιδραση του παθητικού καπνίσματος στην υγεία
Δεν υπάρχουν μεγάλες μελέτες που να επιβεβαιώνουν την άμεση συσχέτιση του παθητικού καπνίσματος με διάφορες ασθένειες. Εντούτοις γίνεται φανερό ότι η επίδραση του παθητικού καπνίσματος στην υγεία είναι μικρότερη και απαιτεί μακροχρόνια έκθεση. Από μια σειρά μελετών έχει αποδειχθεί η συσχέτιση του παθητικού καπνίσματος με την αυξημένη εμφάνιση καρκίνου του πνεύμονα, την αυξημένη επίπτωση καρδιαγγειακής νόσου. Επιπλέον, φαίνεται να επιδεινώνει το άσθμα και τη χρόνια βρογχίτιδα , ενώ ενοχοποιείται και για την εμφάνιση σακχαρώδους διαβήτη λόγω της αντίστασης στην ινσουλίνη που προκαλεί.

Κάπνισμα και εγκυμοσύνη
Το κάπνισμα έχει συσχετισθεί με αυξημένη επίπτωση πρόωρου τοκετού, αυτόματης αποβολής, μειωμένης ανάπτυξης του εμβρύου καθώς και με διαταραχές του πλακούντα (πρόδρομος πλακούντας, πρόωρη αποκόλληση του πλακούντα). Οι επιδράσεις του καπνίσματος στην επίτοκο οφείλονται κυρίως σε δομικές αλλαγές που προκαλεί το τσιγάρο στον πλακούντα (μειωμένη απόδοση οξυγόνου στο έμβρυο). Επιπλέον παρατηρείται απευθείας τοξική δράση των ουσιών που περιέχονται στο τσιγάρο τόσο στο γενετικό υλικό του εμβρύου (εμφάνιση χρωμοσωμικών ανωμαλιών) όσο και στη διάπλαση των οργάνων του.

Κάπνισμα στην παιδική ηλικία
Το κάπνισμα στην παιδική ηλικία έχει συσχετισθεί ευθέως με την εμφάνιση άσθματος καθώς και με την αυξημένη επίπτωση λοιμώξεων του αναπνευστικού. Έχει επίσης συσχετισθεί με τη μειωμένη ανάπτυξη των πνευμόνων και διαταραχή στη διάπλαση των οδόντων. Το τσιγάρο έχει ενοχοποιηθεί για την αυξημένη επίπτωση των παιδικών καρκίνων όπως είναι οι λευχαιμίες. Η μελέτη Framingham κατέδειξε την άμεση συσχέτιση της αυξημένης αθηρογένεσης με το κάπνισμα στην παιδική ηλικία.

Τρόποι διακοπής του καπνίσματος
Η επίτευξη της διακοπής του καπνίσματος στηρίζεται σε δυο βασικούς άξονες: στην ανεύρεση του βασικού κινήτρου που θα ωθήσει τον καπνιστή να κεκινήσει τη διακοπή και τη χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής.

Η φαρμακευτική αγωγή που χρησιμοποιείται στις μέρες μας για τη διακοπή του καπνίσματος είναι:

  • Υποκατάστατα της νικοτίνης
  • Αντικαταθλιπτικά
  • Βαρενικικλίνη
  • Βουπροπιόνη

Επίδραση του καπνίσματος σε άλλους προδιαθεσικούς παράγοντες καρδιαγγειακής νόσου

  • Υπέρταση. Είναι γνωστό ότι το τσιγάρο προκαλεί αύξηση της αρτηριακής πίεσης κατά 10 -20 mmHg αν και μακροχρόνιοι καπνιστές έχουν συνήθως χαμηλή αρτηριακή πίεση λόγω της αγγειοδιασταλτικής επίδρασης της νικοτίνης και των μεταβολιτών της. Παρόλαυτα σε υπερτασικούς ασθενείς συνιστάται η διακοπή του καπνίσματος λόγω της συμβολής στου στην αθηροσκλήρωση των αγγείων.
  • Σακχαρώδης διαβήτης. Το κάπνισμα ενοχοποιείται για την αυξημένη αντίσταση στην ινσουλίνη. Από μελέτες έχει αποδειχθεί ότι υπάρχει δοσοεξαρτώμενη σχέση ανάμεσα στο κάπνισμα και στον κίνδυνο εμφάνισης στεφανιαίας νόσου ιδιαίτερα σε διαβητικές γυναίκες. Ο κίνδυνος αυτός υποστρέφει όταν γίνεται διακοπή του καπνίσματος πέρισσότερο από 10 έτη.
  • Δυσλιπιδαιμία. Το κάπνισμα προκαλεί διαταραχή του μεταβολισμούτ ων λιπιδίων, με αποτέλεσμα την άυξηση της LDL και των τριγλυκεριδίων και την ελάττωση της HDL. Οι επιδράσεις αυτές του καπνίσματος στο λιπιδαιμικό προφίλ αίρονται 1 -2 μήνες μετά τη διακοπή του καπνίσματος.

* Ο Στέφανος Γρ. Φούσας MD, FESC, FACC, είναι Συντονιστής Διευθυντής και Επίκουρος Καθηγητής Καρδιολογίας Τζανείου Νοσοκομείου Πειραιά, Αντιπρόεδρος Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας.

health.in.gr

Ειδήσεις Σήμερα: