Πάνω από 50 δισ. δολάρια το χρόνο για τις υπηρεσίες πληροφοριών των ΗΠΑ

Οι ΗΠΑ διαθέτουν δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια το χρόνο για τη λειτουργία του κρυμμένου από τη κοινή γνώμη, αλλά άνισης αποτελεσματικότητας, δικτύου των μυστικών υπηρεσιών αποκαλύπτει η έκθεση για το οικονομικό έτος 2013 που ήρθε στο φως χάρη στις αποκαλύψεις του Έντουαρντ Σνόουντεν.

Σε μια σχεδόν ανεπανάληπτη ως σήμερα καταγραφή ανά υπηρεσία, το έγγραφο που δημοσίευσε η Washington Post, παρ’ όλα τα τμήματα που αφαιρέθηκαν από την εφημερίδα γιατί αποκάλυπταν πολύ ευαίσθητες πληροφορίες για την εθνική ασφάλεια, ακτινογραφεί ένα κράτος εν κράτει στην αμερικανική κυβέρνηση, στην λειτουργία και στις πληροφορίες του οποίου βασίζονται όλο και περισσότερο οι ανώτατοι αξιωματούχοι.

Στα δέκα και περισσότερα χρόνια από την 11η Σεπτεμβρίου 2001 ο ρόλος των υπηρεσιών και των 107.000 υπαλλήλων που το αποτελούν (και που δεν συνεργάζονται πάντα πολύ αρμονικά) έχει διευρυνθεί σημαντικότατα, αλλά την ίδια ώρα η ζυγαριά έχει βαρύνει κατά της λογοδοσίας στο Κογκρέσο και στην κοινή γνώμη. Η δικαιολογία των υπηρεσιών είναι εξάλλου απλή και οι εξηγήσεις για τις μεθόδους ανύπαρκτες: «Αφήστε το θέμα των πληροφοριών πάνω μας».

Κεντρικός ο ρόλος της CIA

Το μεγαλύτερο μέρος από τα 52,6 δισεκατομμύρια δολάρια που διατέθηκαν στις υπηρεσίες πληροφοριών κατά το οικονομικό έτος 2013 (που λήγει στις 30 Σεπτεμβρίου 2013) απέσπασε η CIA, η λειτουργία της οποίας χρειάζεται 14,7 δισ. δολάρια. Είναι ένα ποσό μεγαλύτερο από ό,τι πιστευόταν ως σήμερα, καθώς δεν υπήρχαν παρά γενικές αναφορές και αναγωγές.

Η CIA αποσπά τη μερίδα του λέοντος ακριβώς γιατί ο ρόλος της μετά την 11/9 αναβαθμίστηκε σημαντικά και, ως ένα βαθμό, επεκτάθηκε η αποστολή της.

Το αντιτρομοκρατικό τμήμα διογκώθηκε κατά πολύ, εκπαίδευσε μία νέα γενιά πρακτόρων, χρειάστηκε να προσανατολιστεί περισσότερο στη Μέση Ανατολή, να φτιάξει και να αξιοποιήσει έναν μεγάλο στόλο από drone και να ενισχύσει την θέση της (κατ’ επέκταση και των ΗΠΑ) με επιθετικές και αμυντικές κυβερνοεπιχειρήσεις. Πέρα από αυτά για πολλά χρόνια συντηρούσε μυστικές φυλακές και εφάρμοζε μεθόδους ανάκρισης που ουσιαστικά επρόκειτο για βασανιστήρια.

Η Washington Post εύστοχα παρατηρεί ότι από υπηρεσία κατασκοπείας η CIA έγινε παραστρατιωτική δύναμη: οπωσδήποτε οι επιχειρήσεις στοχευμένων δολοφονιών με τα drone ακροβατούν στα όρια της συνταγματικότητας.

Για το 2013 η NSA χρειάστηκε 10,8 δισ. δολάρια. Μαζί με την CIA ρίχνουν όλο και περισσότερο βάρος στην παρακολούθηση των επικοινωνιών: 35.000 υπάλληλοι στην NSA και τον στρατό ασχολούνται με την καταγραφή σημάτων (SIGINT) και την κρυπτανάλυση. Σύμφωνα με τον έγκυρο δημοσιογράφο-παρατηρητή της NSA, Τζέιμς Μπάμφορντ, η υπηρεσία εδώ και κάποια χρόνια (λέγεται ότι) έχει κάνει τεράστια πρόοδο στην αποκωδικοποίηση και αυτό της επιτρέπει να συγκεντρώνει τεράστιο όγκο δεδομένων, κατά μεγάλο μέρος χωρίς σχετική άδεια.

Παρά, τέλος, το ότι οι κατασκοπευτικοί δορυφόροι χάνουν σταδιακά τον κεντρικό ρόλο τους στην συλλογή πληροφοριών, το όχι πολύ γνωστό NRO (National Reconnaisance Office) αποσπά 10,3 δισ. δολάρια και άλλα 4,9 δισ. χρειάζεται η υπηρεσία γεωχωρικών δεδομένων NGP, της οποίας ο προϋπολογισμός έχει διπλασιαστεί την τελευταία δεκαετία.

Έκθεση προόδου με μέτριους βαθμούς

Βέβαια, οι γενναιόδωροι προϋπολογισμοί δεν φέρνουν πάντα την επιτυχία, πόσο μάλλον την αξιοπιστία. Οι υπηρεσίες στην έκθεση αυτοβαθμολογούνται με μάλλον μέτριους βαθμούς στους στόχους που βάζουν και παραδέχονται κενά πληροφοριών, κάποια από τα οποία είναι σημαντικά.

Το Ιράν, η Κίνα και η Ρωσία είναι οι πιο δύσκολοι στόχοι για διείσδυση στα κυβερνητικά τους κλιμάκια, αλλά η Βόρειος Κορέα, η οποία είναι υπό παρακολούθηση από σταθμούς και μέσα παρακολούθησης είναι ένα μεγάλο αίνιγμα – φυσικά παραμένει έτσι εδώ και δεκαετίες.

Η Χεζμπολάχ, η ασφάλεια των πυρηνικών του Πακιστάν, τα σχεδιαζόμενα προηγμένα κινεζικά μαχητικά (αν και τα σχέδια τους ίσως είναι και προϊόν βιομηχανικής κατασκοπείας από τις ΗΠΑ) είναι και αυτά σημεία που δεν είναι πλήρως κατανοητά.

Δύσκολο αποδεικνύεται για τις υπηρεσίες να εντοπίσουν πιθανούς τρομοκράτες που δρουν μέσα στο έδαφος των ΗΠΑ χωρίς εξωτερική συνεργασία: οι βομβιστές του Μαραθωνίου της Βοστώνης ήταν μια τέτοια περίπτωση. Αυτό γιατί, παρά τους 35.000 εργαζόμενους στον τομέα SIGINT σε όλες τις υπηρεσίες και τα πολύ προηγμένα αυτοματοποιημένα συστήματα και προγράμματα ανάλυσης, ο όγκος των πληροφοριών είναι τόσο μεγάλος ώστε τα λίγα χρήσιμα μπορεί και να χάνονται μέσα σε πολλά αδιάφορα δεδομένα.

Ο μαύρος προϋπολογισμός στο φως

Η αποκάλυψη της έκθεσης, πέρα από τα ερωτήματα για τους σκοπούς και τις λειτουργίες των υπηρεσιών, φέρνει στο επίκεντρο και άλλο ένα κρίσιμο ζήτημα: ένα αρκετά μεγάλο ποσό, συγκρίσιμο με τις δαπάνες την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση στις ΗΠΑ, παραμένει ουσιαστικά κρυφό από το κοινό, χωρίς να είναι γνωστές λεπτομέρειες και, κάποιες φορές, μυστικό ακόμα και από τα νομοθετικά σώματα.

Οι μυστικές υπηρεσίες, όπως έγραφε το Wired το 1995 λίγο καιρό μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου που τις γιγάντωσε, ουσιαστικά παρέδιδαν στο Κογκρέσο μια λίστα με προγράμματα που τους ενδιέφεραν, χωρίς να αποκαλύπτουν λεπτομέρειες περί τίνος πρόκειται πίσω από τους σουρεαλιστικούς κωδικούς, όπως η Κομψή Κυρία. Μόνο μερικοί παθιασμένοι ερασιτέχνες προσπαθούσαν να βρουν άκρη μέσα στο γραφειοκρατικό υλικό και η κοινή γνώμη αγνοούσε τί συνέβαινε.

Σήμερα, η εικόνα είναι διαφορετική. Ο Έντουαρντ Σνόουντεν εξέθεσε την μαζική, αδιάκριτη συλλογή πληροφοριών με το πρόσχημα, μεταξύ άλλων, της καταπολέμησης της τρομοκρατίας και την άμυνα των ΗΠΑ απέναντι σε ασύμμετρες και μη απειλές. Οι εξηγήσεις δεν φάνηκαν πειστικές, δεν ήταν καν εύλογες· ανώτατοι αξιωματούχοι, ακόμη και ο Μπαράκ Ομπάμα, σχεδόν βρέθηκαν να δικαιολογούν τα αδικαιολόγητα και να λένε ψέματα.

Οι πολίτες όλο και περισσότερο ζητούν λογοδοσία, ελέγχους, προστασία των ελευθεριών και πειστικές εξηγήσεις. Και δεν είναι μόνο οι Αμερικανοί: χάρη στον Σνόουντεν μάθαμε ότι, στον ένα ή τον άλλο βαθμό, κάθε δυτική χώρα έχει να επιδείξει μετριότατες επιδόσεις στην προστασία της ιδιωτικότητας από μαζικές παρακολουθήσεις. Αποκαλύψεις όπως αυτές για το μαύρο προϋπολογισμό βοηθούν όμως με τον τρόπο τους και σε κάθε περίπτωση να αποδυναμωθεί το επιχείρημα ότι «είμαι ασφαλής επειδή δεν έχω τίποτα να κρύψω».

Μ. Δουρμούσογλου

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ