AIDS: Πείτε όχι στην άγνοια και την ανευθυνότητα

Τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για την μάστιγα του αιώνα δείχνουν δυστυχώς ότι υπάρχει μια αργή, αλλά σταθερή αύξηση των κρουσμάτων της νόσου. Οι αριθμοί υποδεικνύουν καθαρά ότι η αγωγή υγείας δεν έχει φέρει τα επιθυμητά αποτελέσματα. Ενημερωθείτε λοιπόν για τον τρόπο μετάδοσης και τον τρόπο διάγνωσης της νόσου. Η πρόληψη παραμένει ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης και η έγκαιρη διάγνωση δίνει την ευκαιρία καταπολέμησης της νόσου.

Τι είναι το AIDS;

Το AIDS είναι μια χρόνια νόσος που οφείλεται στον ανθρώπινο ιό της ανοσοανεπάρκειας (HIV). Ο ιός πλήττει και καταστρέφει τα Τ κύτταρα τα οποία παίζουν ρόλο στην άμυνα του οργανισμού. Το αποτέλεσμα είναι να εξασθενεί το ανοσοποιητικό σύστημα και γίνεται ανίκανο να καταπολεμήσει πολλά είδη παθογόνων οργανισμών.

Η πορεία της νόσου είναι η εξής:

Στο πρώτο στάδιο (πρόδρομο) η νόσος εκδηλώνεται με τα συμπτώματα μιας κοινής ίωσης. Αυτό συμβαίνει συνήθως 3-6 εβδομάδες μετά την έκθεση στον ιό, αλλά είναι δυνατό να συμβεί και λίγες μέρες μετά την έκθεση. Τα συμπτώματα είναι πυρετός, πονόλαιμος, πονοκέφαλος, μυαλγίες, διάρροια, ναυτία, διόγκωση των λεμφαδένων και σπανιότερα μηνιγγίτιδα. Διαρκούν συνήθως 2-3 εβδομάδες και μετά εξαφανίζονται.

Στο δεύτερο στάδιο (ασυμπτωματικό) η λοίμωξη μένει χωρίς συμπτώματα. Πολλοί από τους ανθρώπους με AIDS παραμένουν στο στάδιο αυτό για πολλά χρόνια. Ο ιός όμως συνεχίζει να πολλαπλασιάζεται μέσα στον οργανισμό με αποτέλεσμα το αμυντικό σύστημα να εξασθενεί όλο και περισσότερο.

Το τρίτο στάδιο είναι η πλήρης ανάπτυξη της νόσου (συμπτωματικό). Ο ασθενής είναι ευπρόσβλητος από λοιμώξεις και νεοπλάσματα απειλητικά για τη ζωή του. Οι λοιμώξεις αυτές λέγονται ευκαιριακές λοιμώξεις και αφορούν σχεδόν όλα τα συστήματα. Το τελευταίο αυτό στάδιο αναπτύσσεται μέσα σε 12-13 χρόνια μετά την μόλυνση από τον ιό σε άτομα χωρίς θεραπεία. Σε άτομα που υποβάλλονται σε θεραπεία η εμφάνιση της νόσου καθυστερεί ή αποτρέπεται.

Πως θα καταλάβω ότι έχω AIDS;

Γενικά, ασυνήθη συμπτώματα ή εργαστηριακά ευρήματα, όπως η αναιμία ή μείωση των λευκών αιμοσφαιρίων που δεν αποδίδονται σε συγκεκριμένα νοσήματα πρέπει να σας υποψιάζουν για την HIV λοίμωξη.

Επομένως, άτομα που παρουσιάζουν συμπτώματα ίωσης ή διάρροιες παρατεινόμενες ή πυρετό για διάστημα πάνω από ένα μήνα ή διόγκωση των λεμφαδένων που δεν μπορούν να αποδοθούν σε άλλη νόσο πρέπει να οδηγούνται στον ιατρό για τη διερεύνηση της ύπαρξης του ιού HIV.

Επίσης ύποπτες εκδηλώσεις είναι η εμφάνιση νεοπλασμάτων, όπως το σάρκωμα Kaposi ή τα κακοήθη λεμφώματα και τα συμπτώματα από:

• το αναπνευστικό, όπως υποτροπιάζουσες ιγμορίτιδες, πνευμονία, φυματίωση,
• το νευρικό σύστημα, όπως μηνιγγίτιδα,
• τη στοματική κοιλότητα, όπως υποτροπιάζουσα μυκητίαση του στόματος, υποτροπιάζουσα περιοδοντίτιδα,
• τα μάτια, όπως η λοίμωξη με τοξόπλασμα,
• το δέρμα, όπως ο έρπητας ζωστήρας, οι υποτροπιάζουσες μυκητιάσεις.

Όλα τα παραπάνω θα πρέπει να σας κινητοποιούν για να συμβουλευθείτε έναν ιατρό με σκοπό να υποβληθείτε στις απαραίτητες εξετάσεις, ιδιαίτερα αν ανήκετε σε μία από τις παρακάτω ομάδες:

• χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών,
• άτομα με πολλαπλούς και εναλλασσόμενους συντρόφους,
• ομοφυλόφιλοι,
• μεταγγιζόμενοι,
• άτομα που είχαν σεξουαλικούς συντρόφους φορείς του HIV.

Πώς μεταδίδεται ο ιός;

Η μετάδοση του ιού μπορεί να γίνει όταν αίμα, κολπικά υγρά, σπέρμα ή μητρικό γάλα ενός μολυσμένου ατόμου εισέλθουν στο σώμα και κατά συνέπεια στο αίμα ενός μη μολυσμένου ατόμου. Οι κύριοι οδοί εισόδου του ιού είναι: η αιματική οδός (αρτηρίες, φλέβες), οι βλεννογόνοι του κόλπου, του πρωκτού, του στόματος και η διέλευση του ιού από τη μολυσμένη μητέρα στο παιδί της.

Οι βασικοί τρόποι μετάδοσης του ιού είναι:

1. Η ετεροσεξουαλική ή ομοφυλοφιλική επαφή με μολυσμένο με HIV άτομο. Αρχικά η νόσος είχε ταυτιστεί με την ομοφυλοφιλία σήμερα όμως γνωρίζουμε ότι αυτό δεν είναι αληθές. Η νόσος αφορά οποιοδήποτε σεξουαλικά ενεργό άτομο που δεν λαμβάνει μέτρα προστασίας από τα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα. Τα επιδημιολογικά στοιχεία δείχνουν μια συνεχή και σταθερή αύξηση της ετεροφυλικής μετάδοσης διεθνώς.

2. Η έκθεση σε μολυσμένο αίμα ή σε παράγωγα αυτού (όπως το πλάσμα, οι παράγοντες πήξης). Αυτό γίνεται μέσω της χρήσης ενδοφλέβιων ναρκωτικών ή άλλων ουσιών και με τις μεταγγίσεις. Από το 1985 έχει καθιερωθεί στην αιμοδοσία των ανεπτυγμένων χωρών ο έλεγχος των αιμοδοτών για τον HIV. Έτσι ο τρόπος αυτός μετάδοσης είναι πάρα πολύ μικρός. Στην κατηγορία αυτή συμπεριλαμβάνετε η μετάδοση που παρατηρείται στο προσωπικό του χώρου της υγείας μετά από ατύχημα. Ο κίνδυνος είναι επίσης πολύ μικρός και έχει υπολογιστεί στο 0,4% ανά ατύχημα.

3. Η μετάδοση από τη μολυσμένη μητέρα στο παιδί της (κάθετη μετάδοση). Αυτό μπορεί να συμβεί κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή του τοκετού. Επειδή η επικινδυνότητα μειώνεται με τη χρήση φαρμάκων κατά την εγκυμοσύνη όλες οι έγκυες πρέπει να εξετάζονται για τον HIV. Η μετάδοση είναι δυνατόν να γίνει και μετά τον τοκετό δια της γαλουχίας.

Ειδικές περιπτώσεις σχετικά με τη μετάδοση του ιού αναλύονται ακόλουθα:

• Το δέρμα αποτελεί έναν εξαιρετικό φραγμό για την είσοδο του HIV στον οργανισμό. Για το λόγο αυτό ο ιός δεν μεταδίδεται από ένα φιλί στο μάγουλο, από μια αγκαλιά ή με την χειραψία. Για να συμβεί μετάδοση από την επαφή με το δέρμα θα πρέπει να υπάρχει ανοιχτή πληγή ή κόψιμο του δέρματος, δηλαδή λύση της συνεχείας του ώστε ο ιός να εισέλθει και να μολύνει τον δέκτη.
• Η πιθανότητα μετάδοσης του ιού από ένα φιλί στο στόμα υφίσταται, είναι όμως πολύ μικρή. Αυτό μπορεί να συμβεί μόνο αν υπάρχει κάποιο τραύμα ή πληγή στο στόμα ή τα χείλη.
• Με το στοματικό σεξ είναι πολύ πιθανό να συμβεί μετάδοση του ιού και για το λόγο αυτό πρέπει να αποφεύγεται με φορείς του ιού.
• Μέσω οδοντιατρικών, ιατρικών εργαλείων και των βελόνων που χρησιμοποιούνται για τα τατουάζ είναι δυνατή η μετάδοση του HIV. Υπάρχουν όμως αυστηροί κανόνες που ορίζουν την απολύμανση και την ανανέωση των εργαλείων αυτών, όπως είναι η χρήση βελόνων μιας και μόνο χρήσης.
• Δεν υπάρχει κίνδυνος μετάδοσης του HIV μέσω των εντόμων, όπως για παράδειγμα με τα κουνούπια. Τα αποτελέσματα των ερευνών έχουν δείξει ότι με το τσίμπημα τα έντομα δεν μεταφέρουν αίμα από ένα άτομο στο επόμενο. Επίσης ο HIV δεν επιβιώνει για μεγάλο χρονικό διάστημα μέσα στον έντομο και δεν πολλαπλασιάζεται μέσα στον οργανισμό του.
• Με τα αντικείμενα οικιακής χρήσης όπως ποτήρια, πιάτα, πιρούνια ή δια μέσου του αέρα, του νερού και των τροφίμων δεν μεταδίδεται η νόσος μιας και ο ιός ζει πολύ λίγο στο περιβάλλον. Εντούτοις έχουν αναφερθεί περιπτώσεις μετάδοσης του ιού σε μέλη του οικογενειακού περιβάλλοντος του ασθενή που αποδίδεται σε επαφή αυτών μέσω πληγών ή τραυμάτων του δέρματος ή μέσω των βλεννογόνων (όπως του στόματος, ή τα μάτια) με αντικείμενα μολυσμένα με το αίμα ή τα σωματικά υγρά του ατόμου με HIV. Ο τύπος αυτός μετάδοσης είναι πολύ σπάνιος.

Ποιες εξετάσεις γίνονται για τη διάγνωση του AIDS;

Οι εργαστηριακές εξετάσεις για το AIDS ανιχνεύουν τα αντισώματα που παράγονται από τον οργανισμό ως απάντηση στην μόλυνση από τον ιό. Η εξέταση αίματος που συνήθως γίνεται πρώτη είναι η ανοσοενζυμική μέθοδος ELISA. Η εξέταση πρέπει να γίνεται 30-40 μέρες μετά την έκθεση στον ιό του HIV.

Εάν υπάρχει αμφιβολία για τα αποτελέσματα ακολουθεί μια δεύτερη εξέταση με τη μέθοδο Western blot η οποία επιβεβαιώνει ή όχι την ύπαρξη της λοίμωξης. Εάν και με αυτή την εξέταση αυτή τα αποτελέσματα παραμένουν αδιευκρίνιστα ή αμφίβολα τότε θα πρέπει γίνει έλεγχος με τη μέθοδο PCR ή θα πρέπει να παρακολουθούνται με μεταγενέστερες αιμοληψίες.

Η PCR εφαρμόζεται επίσης για την επιβεβαίωση της λοίμωξης στα νεογνά που γεννήθηκαν από οροθετικές μητέρες γιατί στην περίπτωση αυτή δεν είναι διαγνωστικά τα αντισώματα.

Οροθετικό είναι ένα άτομο στο αίμα του οποίου ανευρίσκονται τα αντισώματα του ιού και μπορεί να είναι ασθενής ή φορέας.

Κατά την πρόδρομη φάση της λοίμωξης, από την μόλυνση του ατόμου μέχρι την εμφάνιση αντισωμάτων στο αίμα, μεσολαβεί ένα χρονικό διάστημα που το άτομο είναι οροαρνητικό.

Οροαρνητικό είναι ένα άτομο το οποίο ενώ έχει προσβληθεί από τον ιό, αυτός δεν είναι δυνατό να ανιχνευθεί στο αίμα με τις μεθόδους των αντισωμάτων που προαναφέρθηκαν.

Η φάση αυτή κατά την οποία το άτομα είναι οροαρνητικό καλείται ‘σιωπηλό παράθυρο’. Διαρκεί κατά μέσο όρο 4-6 εβδομάδες αλλά σε ορισμένα άτομα μπορεί να παραταθεί.

Στη φάση αυτή μπορεί να απομονωθεί το γενετικό υλικό του ιού ή μια πρωτεΐνη του, το αντιγόνο p24 με τη βοήθεια της PCR. Γενικά όμως οι εξετάσεις για τα παραπάνω δεν χρησιμοποιούνται για ατομικούς και μαζικούς ελέγχους πληθυσμιακούς ελέγχους.

Πιθανές απορίες σχετικά με τη διάγνωση του ιού αναλύονται και απαντώνται ακόλουθα:

Είναι δυνατόν η εξέταση να είναι αρνητική αλλά να έχω τον ιό στον οργανισμό μου; Ναι, αυτό είναι δυνατό κατά τη φάση του ‘σιωπηλού παραθύρου ‘. Ο ιός υπάρχει, το άτομο μπορεί να μεταδίδει τον ιό σε άλλα άτομα αλλά αυτός δεν ανιχνεύεται ακόμη. Για το λόγο αυτό οι εξετάσεις θα πρέπει να επαναλαμβάνονται με την υπόδειξη του θεράποντα ιατρού.

Πόσο καιρό θα πρέπει κάποιος να περιμένει προκειμένου να εξετασθεί για τον HIV μετά από μια πιθανή έκθεση, όπως μια ύποπτη σεξουαλική επαφή; Οι περισσότεροι άνθρωποι αναπτύσσουν αντισώματα μετά την λοίμωξη με τον ιό σε χρονικό διάστημα τριών μηνών. Ο μέσος χρόνος που η ανίχνευση είναι εφικτή είναι οι 35 μέρες. Σε σπάνιες περιπτώσεις μπορεί το διάστημα του ‘σιωπηλού παραθύρου’ να παραταθεί μέχρι έξι μήνες.

Εάν η εξέταση μου είναι αρνητική σημαίνει ότι ο σύντροφος μου είναι με βεβαιότητα αρνητικός για τον ιό; Όχι, αυτό δεν είναι σωστό. Η εξέταση αποτυπώνει την παρουσία ή μη των αντισωμάτων του ιού στο άτομο που έγινε η εξέταση. Δεν μπορεί να αποκλείσει την πιθανότητα της λοίμωξης ενός άλλου ατόμου. Εξάλλου μια πιθανή έκθεση δεν ισοδυναμεί απαραίτητα με μόλυνση. Επομένως μπορεί ο σύντροφος σας να είναι φορέας αλλά εσείς να μην έχετε ακόμα προσβληθεί ή να βρίσκεστε στη φάση του ‘σιωπηλού παραθύρου ‘ και να χρειάζεται επανεξέταση σας.

Είναι δυνατό η εξέταση για AIDS να είναι θετική αλλά να μην έχω πραγματικά τον ιό; Ναι, αυτό είναι εφικτό. Πρόκειται για τα λεγόμενα ‘ψευδώς θετικά ‘ αποτελέσματα που δίνει η εξέταση της ELISA. Αυτό συμβαίνει όταν υπάρχουν κάποιες άλλες καταστάσεις (όπως ο ερυθηματώδης λύκος και η αυτοάνοση αναιμία) οι οποίες παρεμβαίνουν και δίνουν θετικά αποτελέσματα στην εξέταση αλλά το άτομο δεν είναι πραγματικά μολυσμένο από τον ιό.

Για να περιοριστεί η εξάπλωση της νόσου πρέπει όλοι να συνειδητοποιήσουν την ευθύνη τους στο θέμα της προφύλαξης. Ο ιός δεν κάνει διακρίσεις εθνικότητας, φύλου ή ηλικίας. Προστάτεψε τον εαυτό σας και απευθυνθείτε χωρίς ντροπή και δισταγμό σε κέντρα ενημέρωσης. Δεν χρειάζονται άλλα θύματα της άγνοιας ή της αδιαφορίας.

health.in.gr