000 χρόνια

Οι πρόγονοι του συγχρόνου ανθρώπου (Homo sapiens) που ζούσαν στην Ανατολική Αφρική, είχαν αρχίσει, ήδη πριν από 320.000 χρόνια, αρκετά νωρίτερα από ό,τι πίστευαν έως τώρα οι επιστήμονες, να κάνουν μια σειρά από τεχνικές και κοινωνικές καινοτομίες.

Ανάλυση απολιθωμάτων αποκαλύπτει ότι το σχήμα του εγκεφάλου του ανθρώπου έχει εξελιχθεί με το πέρασμα του χρόνου, καθώς έγινε λιγότερο επίμηκες και περισσότερο σφαιρικό.

Πώς θα αισθανόταν ένα 18χρονο κορίτσι που έζησε πριν από 9.000 χρόνια στη Θεσσαλία αν «ταξίδευε» στο σήμερα; Δεν μάθουμε ποτέ, σε αντίθεση με την αντίστροφη ερώτηση (τι σκέψεις και συναισθήματα θα μας δημιουργούσε μια τέτοια «συνάντηση»;), που απαντήθηκε στο αμφιθέατρο του Μουσείου Ακρόπολης, με την αποκάλυψη της «Αυγής»: Του αναπλασμένου προσώπου από το κρανίο της κοπέλας, που μαζί με τον σκελετό της, εντοπίστηκε το 1993 στο Σπήλαιο της Θεόπετρας.

Την ύπαρξη ενός αστικού κέντρου στην Κέρο έφερε στο φως η σκαπάνη βρετανών αρχαιολόγων από το πανεπιστήμιο του Cambridge, οι οποίοι εντόπισαν δείγματα μεταλλευτικής δραστηριότητας στο «πυραμιδικό» ακρωτήριο Δασκαλειό.

Η Αυγή αποτελεί την πρώτη βεβαιωμένη «παρουσία» μεσολιθικού ανθρώπου στη Θεσσαλία. Έζησε πριν από 9.000 χρόνια στο σπήλαιο της Θεόπετρας και την Παρασκευή θα παρουσιαστεί η ανάπλαση του προσώπου της στο Μουσείο της Ακρόπολης.

Κινέζοι αρχαιολόγοι έχουν ξεκινήσει την αναζήτηση για το Γιανγκουάν, σημαντικό μονοπάτι στον αρχαίο Δρόμο του Μεταξιού, το οποίο ήταν οχυρωμένο πριν από περισσότερα από 2.000 χρόνια. Το Γιανγκουάν το οποίο την εποχή εκείνη ήταν το δυτικότερο φυλάκιο της Κίνας, ιδρύθηκε από έναν αυτοκράτορα της Δυναστείας των Χαν γύρω στο 120 π.Χ. και αναφέρεται σε πολλά κινεζικά ποιήματα.

Αυστραλοί επιστήμονες πιστεύουν ότι ανακάλυψαν νέες βάσιμες γεωλογικές ενδείξεις για την κατακλυσμική πρόσκρουση στη Γη, κατά πάσα πιθανότητα στη νοτιοανατολική Ασία, ενός μεγάλου αστεροειδούς διαμέτρου ενός χιλιομέτρου πριν από περίπου 800.000 χρόνια.

Τον περασμένο Ιούλιο τα φώτα της δημοσιότητας στράφηκαν στην Ανταρκτική χερσόνησο, όταν μια γιγάντια ρωγμή που παρακολουθούσαν εδώ και χρόνια οι επιστήμονες να μεγαλώνει έφτασε τελικά από το ένα άκρο της χερσονήσου στο άλλο.

Νέες ανασκαφές στον αρχαιότερο προϊστορικό οικισμό της Αυστραλίας υποδεικνύουν ότι ο σύγχρονος άνθρωπος είχε ήδη φτάσει στη μακρινή ήπειρο πριν από 65.000 χρόνια, περίπου 20.000 χρόνια πριν τον αποικισμό της ίδιας της Ευρώπης. Τα ευρήματα έχουν γενικότερες συνέπειες για την ιστορία του ανθρώπου, αφού δείχνουν να σπρώχνουν προς τα πίσω την πρώτη Έξοδο από την Αφρική.

Οι σεξουαλικές σχέσεις ανάμεσα στον σύγχρονο άνθρωπο και τον ξάδελφό του τον Νεάντερταλ ήταν ανέκαθεν μια μπλεγμένη ιστορία, η οποία γίνεται τώρα ακόμα πιο μπερδεμένη. Ανάλυση μιτοχονδριακού DNA από μηριαίο οστό Νεάντερταλ που βρέθηκε στη νοτιοδυτική Γερμανία, υποδεικνύει ότι γονίδια του Homo sapiens πέρασαν στο γονιδίωμα του Homo neanderthalensis πριν από τουλάχιστον 220.000 χρόνια.

Το λίκνο της ανθρωπότητας ίσως δεν ήταν η ανατολική Αφρική όπως πιστεύουν ευρέως οι παλαιοντολόγοι: ανασκαφές στην περιοχή Τζεμπέλ Ιρχούντ του Μαρόκου έφεραν στο φως τα αρχαιότερα απολιθώματα του Homo sapiens, ηλικίας περίπου 300.000 ετών.

Μπορεί να μην είναι οι καλύτεροι φίλοι του ανθρώπου, αλλά τα ποντίκια ζουν μαζί μας εδώ και τουλάχιστον 15.000 χρόνια, προτού καν εμφανισθούν οι πρώτοι οικισμοί γεωργών. Μάλιστα, η συμβίωσή τους με τους ανθρώπους ήδη από την εποχή των κυνηγών-τροφοσυλλεκτών καθιστά τα ποντίκια πιθανώς τα πρώτα «οικόσιτα» ζώα, πριν από τους σκύλους και τις γάτες.

Πώς ήταν η ζωή στις Κυκλάδες πριν από 5.000 χρόνια; Ποιο το φυσικό περιβάλλον, ποιες οι ασχολίες, η ιεραρχία και οι δοξασίες των κατοίκων των νησιών την Πρωτοκυκλαδική Περίοδο; Μια μοναδική έκθεση, από αυτές που μας συνηθίζει το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, με αφορμή τα 30 χρόνια από την ίδρυσή του, ξεκινά τέλος Νοεμβρίου.

Πού βρίσκεται το μέλλον της ανθρωπότητας για τον Στίβεν Χόκινγκ; Όχι σε αυτόν κόσμο. Ο διάσημος επιστήμονας θεωρεί ότι η ανθρωπότητα έχει διορία μίας χιλιετίας να βρει άλλον πλανήτη, ειδάλλως θα βρεθεί αντιμέτωπη με αφανισμό. Για τον φυσικό, η «ημερομηνία λήξης» της Γης επισπεύδεται εξαιτίας της ανθρωπότητας, που σπαταλά τους πόρους της -και θα τα καταφέρει στο καλύτερο σενάριο, αν η ανθρωπότητα έχει εν τω μεταξύ γλιτώσει αμεσότερους τρόπους αυτοκαταστροφής.

Οι πρώτοι ιθαγενείς πληθυσμοί της Αυστραλίας, γνωστοί σήμερα ως Αβορίγινες, κατάγονται από τους ίδιους πληθυσμούς της Αφρικής, που εγκατέλειψαν τη «μαύρη ήπειρο» πριν από περίπου 72.000 χρόνια για να εξαπλωθούν σε όλη την Ευρώπη και στην Ασία. Η συνεχής παρουσία αυτών των πρώτων τολμηρών εξερευνητών στην Αυστραλία, όπου έφθασαν πριν περίπου 50.000 χρόνια διασχίζοντας τον ωκεανό, τους καθιστά έναν από τους αρχαιότερους πολιτισμούς εκτός Αφρικής.

Είναι μικρά, λεπτεπίλεπτα αντικείμενα φτιαγμένα από φιλντισένια όστρακα σαλιγκαριών. Είναι τα αρχαιότερα αγκίστρια για ψάρεμα, τα οποία κατασκευάστηκαν λίγες χιλιάδες χρόνια μετά την άφιξη του σύγχρονου ανθρώπου στην Ιαπωνία.

Η αρχαιότερη χρήση φυτικής βαφής με λουλάκι αποκαλύπτεται ότι γινόταν στο αρχαίο Περού πριν από 6.000 χρόνια. Έως τώρα, η παλαιότερη χρήση της εν λόγω βαφής, γνωστής και ως ίντιγκο, είχε εντοπισθεί σε αρχαία αιγυπτιακά υφάσματα χρονολογούμενα προ 4.400 ετών περίπου, συνεπώς το περουβιανό λουλακί είναι κατά 1.600 χρόνια παλαιότερο.

Από την κατασκευή των πρώτων πυρηνικών εργοστασίων τη δεκαετία του 1950, τα άκρως ραδιενεργά απόβλητα αποθηκεύονται συνήθως σε προσωρινές εγκαταστάσεις πάνω από το έδαφος. Η Φινλανδία ετοιμάζεται τώρα να θάψει την απειλή στο υπέδαφος. Τον επόμενο αιώνα, μάλιστα, θα πετάξει το κλειδί για πάντα.

Πριν από περίπου 11.000 χρόνια, ένας σκύλος κάπου στον κόσμο εμφάνισε καρκίνο στα γεννητικά όργανα. Κύτταρα αυτού του όγκου μεταδόθηκαν σε άλλα σκυλιά, ξεκινώντας μια ασυνήθιστη επιδημία που συνεχίζεται μέχρι σήμερα σε έξι ηπείρους.

Αυστραλοί αρχαιολόγοι ισχυρίζονται ότι ανακάλυψαν στην περιοχή Κίμπερλι της Δυτικής Αυστραλίας τμήμα από τον αρχαιότερο στον κόσμο πέλεκυ με λαβή. Ο πέλεκυς αυτός εκτιμάται ότι είναι ηλικίας 46.000 έως 49.000 ετών. Η κρατούσα θεωρία αναφέρει ότι οι πρώτοι άνθρωποι έφθασαν στη νησιωτική ήπειρο πριν περίπου 50.000 έως 55.000 χρόνια.

Όλοι οι σύγχρονοι άνδρες στη Γη κατάγονται από έναν μόνο άνδρα που έζησε πριν από περίπου 190.000 χρόνια. Όσον αφορά ειδικότερα τη «γηραιά» ήπειρο, οι μισοί σύγχρονοι Δυτικοευρωπαίοι κατάγονται από έναν «βασιλιά» της Εποχής του Χαλκού, ο οποίος ζούσε πριν από περίπου 4.000 χρόνια και υπήρξε ο γενάρχης μιας δυναστείας ευγενών, οι οποίοι σταδιακά εξαπλώθηκαν σε όλη σχεδόν την Ευρώπη, δίνοντας τέλος στις λιγότερο ιεραρχικές κοινωνίες που είχαν προηγηθεί.

Ο «Άνθρωπος του Φλόρες» (Homo floresiensis), πιο γνωστός ως «Χόμπιτ» λόγω του μικρού ύψους του, που έφθανε περίπου το ένα μέτρο, εξαφανίσθηκε πριν από περίπου 50.000 χρόνια, σύμφωνα με νέες επιστημονικές εκτιμήσεις, και όχι πριν από 11.000 έως 13.000 χρόνια, όπως ήταν η έως τώρα κυρίαρχη άποψη. Η εξαφάνισή του δεν αποκλείεται μάλιστα να οφείλεται σε πιέσεις που δέχθηκε από τους ανθρώπους που έφτασαν στις περιοχές που ζούσε.

Οι διωγμοί που υφίστανται οι χριστιανοί στη Μέση Ανατολή έφεραν πιο κοντά τη συνάντηση του Πάπα Φραγκίσκου με τον πατριάρχη Μόσχας και Πασών των Ρωσιών, Κύριλλο. Το ιστορικό ραντεβού μετά το Σχίσμα του 1054, έγινε στην Αβάνα.

Ερευνητές αποκωδικοποίησαν το αρχαιότερο ανθρώπινο γονιδίωμα της Αφρικής, ηλικίας 4.500 χρόνων και τα ευρήματα ρίχνουν φως στις μαζικές μεταναστευτικές κινήσεις από την Ευρασία προς το Κέρας της Αφρικής εδώ και 3.000 χρόνια. Είναι η πρώτη φορά που αρχαίο γονιδίωμα προερχόμενο από την αφρικανική ήπειρο, λίκνο της ανθρωπότητας και πηγή της γενετικής ανθρώπινης ποικιλομορφίας, εντοπίζεται και αναλύεται, σημειώνουν οι ερευνητές στην επιθεώρηση «Science».

Ένας αγρότης στο Μίσιγκαν έφερε στο φως, κατά τύχη, τα απομεινάρια ενός μαμούθ την ώρα που έσκαβε στο χωράφι του. Οι παλαιοντολόγοι λένε πως τα οστά που έχουν ήδη ανασκαφεί ανήκουν σε ένα μαμούθ που έζησε πριν από 11.000 χρόνια.