Ο Όλιβερ Στόουν στα…κινηματογραφικά ίχνη του «Σνόουντεν»

Από τον βραβευμένο τρεις φορές με Oscar Όλιβερ Στόουν, έρχεται η ταινία «Σνόουντεν» μία ταινία που καταπιάνεται με μία από τις πιο αμφιλεγόμενες προσωπικότητες του 21ου αιώνα, τον άνθρωπο που έβγαλε στη δημοσιότητα το θέμα για την ύπαρξη προγραμμάτων μαζικής παρακολούθησης που διενεργούσε το αμερικανικό κράτος.

Το 2013, ο Έντουαρντ Σνόουντεν αφήνει κρυφά τη δουλειά του στην Υπηρεσία Εθνικής των ΗΠΑ και πετά στο Χονγκ Κονγκ για να συναντηθεί με τους δημοσιογράφους Γκλεν Γκρίνγουολντ και Ίβεν Μακάσκιλ αλλά και τη σκηνοθέτιδα Λάουρα. Ο Σνόουντεν, ο οποίος εργαζόταν για την NSA και την CIA ως υψηλόβαθμος τεχνικός διαχειριστής ηλεκτρονικών συστημάτων, ανακαλύπτει ότι η κυβέρνηση των ΗΠΑ παρακολουθεί όλες τις ψηφιακές επικοινωνίες – όχι μόνο ξένων κυβερνήσεων και τρομοκρατικών ομάδων, αλλά και των απλών Αμερικανών. Απογοητευμένος από τη δουλειά του, συγκεντρώνει σχολαστικά εκατοντάδες χιλιάδες απόρρητα έγγραφα που αποκαλύπτουν την πλήρη έκταση των υποκλοπών, εγκαταλείπει την αγαπημένη του Λίντσεϊ και βρίσκει το θάρρος να ακολουθήσει την προσωπική ηθική και τις αρχές του.

Η ταινία είναι βασισμένη στα βιβλία «Time of the Octopus» του δικηγόρου του Snowden, Ανατόλι Κουτσερένα και «Φάκελος Σνόουντεν: Η Ιστορία του Νο 1 Καταζητούμενου Ανθρώπου στον Κόσμο», του δημοσιογράφου του Guardian, Λουκ Χάρντινγκ (στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Καστανιώτη).

Προσθέτει δε μια νέα διάσταση στη δημόσια συζήτηση για τον Σνόουντεν. Δεν παίρνει θέση για το αν είναι ή όχι ήρωας, αλλά θέτει το ερώτημα αν, ανεξάρτητα από το αν συμφωνεί κάποιος με αυτό που έκανε, μπορεί να ζήσει κανείς ξέροντας ότι κάθε φορά που η οθόνη του υπολογιστή του είναι ανοιχτή, κάποιος τον παρακολουθεί. Αρκεί αυτό για να θελήσει κάποιος να πολεμήσει για το δικαίωμά στην ιδιωτική του ζωή;

Ο Στόουν δεν τρέφει αυταπάτες ότι θα αλλάξει τον κόσμο με την ταινία του. Όπως αναφέρει και ο ίδιος:

Στις ταινίες του, Platoon, JFK, Natural Born Killers και Wall Street, ο Όλιβερ Στόουν προσπάθησε να αποκρυπτογραφήσει σημαντικές στιγμές της αμερικανικής ιστορίας και κουλτούρας, αντιμετωπίζοντας με τόλμη αμφιλεγόμενα θέματα. Η ιστορία του Έντουαρντ Σνόουντεν ήταν κομμένη και ραμμένη για το στυλ του τολμηρού σκηνοθέτη. Όταν αποφάσισε να ασχοληθεί με το θέμα, είχε ήδη κυκλοφορήσει ένα βραβευμένο με Όσκαρ ντοκιμαντέρ, που κατέγραφε την πορεία του Σνόουντεν, καθώς και αρκετά βιβλία.

Τι διαφορετικό μπορούσε να παρουσιάσει εκείνος στη μεγάλη οθόνη; Αποφάσισε να διερευνήσει το τι συνέβαινε στο μυαλό του Εντ, τι τον ώθησε στις αποκαλύψεις, το αν είχε συνειδητοποιήσει τη σοβαρότητα των κινήσεων του από την αρχή.

Ο Ανατολάι Κουτσερένα, ο ρώσος δικηγόρος του Έντουαρντ Σνόουντεν είχε ήδη προσεγγίσει τον Μόριτζ Μπόρμαν, που ήταν για πολλά χρόνια παραγωγός στις ταινίες του Στόουν, έχοντας ήδη γράψει μια μυθιστορηματική εκδοχή της ιστορίας και έπειτα από τις πρώτες συζητήσεις, ο Στόουν αποφάσισε να ταξιδέψει στη Μόσχα, όπου και συναντήθηκε με τον ίδιο τον Σνόουντεν, ο οποίος ήταν αρχικά διστακτικός στην προοπτική μίας ταινίας μεγάλου μήκους, ο δικηγόρος του ωστόσο επέμενε ότι, αν το θέμα του έπαιρνε ευρεία δημοσιότητα, θα βοηθούσε στην υπόθεσή του πελάτη του.

Ο ταλαντούχος νεαρός σεναριογράφος Κίραν Φίτστζεραλντ, έμαθε όσα περισσότερα μπορούσε για τα προγράμματα της NSA, και βασίστηκε στο Σνόουντεν για την επιβεβαίωση των στοιχείων που είχε συλλέξει. Ο Στόουν και ο Φιτζέραλντ χρειάστηκαν έναν χρόνο για να ολοκληρώσουν το σενάριο. Όταν κατάφεραν να ολοκληρώσουν το πρώτο προσχέδιο, ταξίδεψαν στη Ρωσία για να το παρουσιάσουν στον Σνόουντεν και να λάβουν τη συγκατάθεσή του, αφού πρώτα έγιναν οι σχετικές διορθώσεις. Η παραγωγή επέστρεψε στη Μόσχα για να ολοκληρώσει τα γυρίσματα με μια τελική σκηνή που θα συζητηθεί πολύ.

Σύμφωνα με την αίσθηση του Φίτστζεραλντ, το κομβικό στοιχείο της ιστορίας ήταν η μετάλλαξη του Σνόουντεν από υπάκουος γιος που ακολούθησε τη στρατιωτική παράδοση της οικογένειάς του, σε έναν άνθρωπο ο οποίος διέπραξε αυτό που ορισμένοι αποκαλούν τη μεγαλύτερη πράξη προδοσίας στην ιστορία των ΗΠΑ. Ο Στόουν και ο Φιτζέραλντ θεώρησαν ότι η μακροχρόνια σχέση του Σνόουντεν με τη σύντροφό του, Λίντσεϊ Μιλς, ήταν το κλειδί για την κατανόηση του χαρακτήρα του. Εκείνη ήταν το πρόσωπο στο οποίο εκμυστηρεύτηκε τις περισσότερες πληροφορίες. Και ήταν συνεχώς δίπλα του κατά τη διάρκεια της 10ετούς πορείας και της μεταστροφής του.

Η ιστορία της ταινίας επικεντρώνεται τόσο στην προσωπική όσο και στην πολιτική εξέλιξη του πρωταγωνιστή. Μέσω φλασμπακ, τονίζει τις σημαντικές στιγμές στη ζωή Σνόουντεν, ξεκινώντας από ένα ατύχημα που τον ανάγκασε να εγκαταλείψει τις Ειδικές Δυνάμεις και τον οδήγησε σε μία ανοδική πορεία στη CIA.

Για να διαλέξει τους ηθοποιούς για τους πρωταγωνιστικούς ρόλους, ο Στόουν στράφηκε σε δύο πολύ δημοφιλή κινηματογραφικά ονόματα: επέλεξε τον Τζόζεφ Γκόρντον-Λέβιτ στο ρόλο του Έντουαρντ Σνόουντεν και τη Σαϊλίν Γούντλι για να ενσαρκώσει την Λίντσεϊ Μιλς.
Ο Γκόρντον-Λέβιτ ερεύνησε όσο μπορούσε την περίπτωση του Σνόουντεν, και παρακολούθησε αρκετά videos προκειμένου να ξεπατικώσει τις χαρακτηριστικές του κινήσεις. Στην πορεία συνειδητοποίησε ότι ενώ τα media τον παρουσιάζουν ως έναν junior πληροφορικάριο που εργαζόταν για έναν τεράστιο οργανισμό, εκείνος εργαζόταν επί μία δεκαετία, είχε ειδικές προσβάσεις και προνόμια, επειδή ακριβώς ήταν καλός σε αυτό που έκανε και σχεδίασε προγράμματα που εκτιμήθηκαν ιδιαίτερα από τη NSA.

Ο Γκόρντον-Λέβιτ ισχυρίζεται ότι η ταινία παρουσιάζει ένα διαφορετικό, πληρέστερο πορτρέτο ενός άνδρα που βρίσκεται σε πόλεμο με τη συνείδησή του. Αντί να δαιμονοποιεί τον Έντουαρντ Σνόουντεν διερευνά γιατί έκανε ό, τι έκανε.

Η Λίντσεϊ πάλι ως καλλιτέχνης τον παρέσυρε σε άλλους δρόμους σκέψης και τον έβαζε ν’ απαντά δύσκολα ερωτήματα. Η Σαϊλίν Γούντλι – πρωταγωνίστρια στην σειρά ταινιών Divergent και στην ταινία The Fault in our Stars – που την ενσαρκώνει, εντυπωσίασε τον Στόουν, γράφοντάς του μια επιστολή στην οποία του εξέφραζε τον θαυμασμό της για τον Σνόουντεν. Στο αρχικό σενάριο του Στόουν και του Φίτστζέραλντ ο ρόλος της ήταν μικρότερος – εξάλλου μέχρι τότε και τα media την παρουσίαζαν απλά ως μία bimbo. Όμως αργότερα, έγινε αντιληπτό και στους δύο, πόσο σημαντική ήταν για την εξέλιξη του Σνόουντεν.

Τα γυρίσματα πραγματοποιήθηκαν σε Μόναχο, Ουάσιγκτον, Χαβάη, Χονγκ Κονγκ, Μόσχα. Στο Χονγκ Κονγκ, στο Mira Hotel, το οποίο είναι το πραγματικό ξενοδοχείο στο οποίο είχε καταφύγει ο Σνόουντεν για τρεις εβδομάδες, δόθηκε άδεια γυρισμάτων στην παραγωγή, η οποία «ξαναέστησε» το δωμάτιο αυτό στο Μόναχο με πανομοιότυπο τρόπο.
Ο σχεδιαστής παραγωγής Μαρκ Τάιλντσλεϊ χρησιμοποίησε ένα εγκαταλελειμμένο ταχυδρομείο στο Μόναχο και τους διαδρόμους του Ολυμπιακού Σταδίου του Μονάχου για να στήσει το σετ της NSA στην Χαβάη. Κατάφερε να βρει ένα δάσος, αρκετές ώρες έξω από την πόλη, υποκαθιστώντας το Fort Benning, της Τζόρτζια.

Ο Βρετανός κινηματογραφιστής Άντονι Ντοντ Μάντλ είναι γνωστός για τη συνεργασία του με τον πρωτοπόρο του «Δόγματος» Lars Von Trier, καθώς και για τη συμμετοχή σε ταινίες όπως το Rush του Ρον Χάουαρντ και το Slumdog Millionaire του Ντάνι Μπόιλ, για την οποία κέρδισε και το Όσκαρ. Ο Μαντλ χρησιμοποιήσε μεγάλη ποικιλία από κάμερες και φορμάτ, την Alexa ST, στελέχη Leica στα οποία προσάρμοσε πρωτοποριακούς φακούς, αλλά και backpack/lipstick κάμερες που είχε χρησιμοποιήσει και στην ταινία Rush.
Σύμφωνα με τον Στόουν, η αίσθηση της έντασης που βγάζει η ταινία βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην υπερ-υψηλή ανάλυση της κάμερας 65χιλιοστών.

Ο παραγωγός Έρικ Κόπελοφ, ισχυρίζεται ότι δεν έχει καμία αμφιβολία ότι η NSA τους παρακολουθούσε. Η ασφάλεια και η κρυπτογράφηση έγιναν θέματα υψίστης σημασίας για την παραγωγή. Κανένα υλικό της ταινίας δεν ανέβαινε online. Όλα παραδίνονταν χέρι με χέρι. Αν π.χ. ένας ηθοποιός ήθελε να διαβάσει το σενάριο, του επιτρεπόταν να το κάνει μέσω οθόνης υπολογιστή για ένα ορισμένο χρονικό διάστημα, σ’ ένα συγκεκριμένο μέρος. Τα δεδομένα δημιουργούνταν σε αναλογικό περιβάλλον, όσο αυτό ήταν δυνατόν, ενώ η παραγωγή πριν ξεκινήσουν τα γυρίσματα τσέκαρε τα γραφεία για κοριούς.

Πρωταγωνιστούν: Τζόζεφ Γκόρντον-Λέβιτ, Σαιλίν Γούντλι, Μελίσα Λίο, Ζάκαρι Κουίντο,
Τομ Γουίλκινσον, Σκοτ Ίστγουντ, Τίμοθι Όλιφαντ, ΛαΚίθ Λι Στάνφιλντ, Ρις Ίφανς, Νίκολας Κέιτζ, Τζοέλι Ρίτσαρντσον

Σκηνοθεσία: Όλιβερ Στόουν
Σενάριο: Όλιβερ Στόουν, Κίραν Φιτζέραλντ

entertainment.in.gr