Θεσσαλονίκη: Τα έργα ανάδειξης της Παναγίας Αχειροποιήτου

Σε πλήρη εξέλιξη βρίσκονται τα έργα ανάδειξης του Ναού της Παναγίας Αχειροποιήτου που εκτελεί το Υπουργείο Πολιτισμού, δια της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πόλης Θεσσαλονίκης.

Το έργο προβλέπει τη βελτίωση της προσβασιμότητας, τη διαμόρφωση-ανάδειξη του άμεσου περιβάλλοντος χώρου, την αποκατάσταση του λιθόκτιστου περιβόλου και την αντικατάσταση του μεγαλύτερου μέρους των κιγκλιδωμάτων του, προκειμένου να εξασφαλίζεται η απρόσκοπτη θέαση του μνημείου.

Το έργο, προϋπολογισμού 500.000 ευρώ, χρηματοδοτείται από το Υπουργείο Πολιτισμού με πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης.

Υπερώο, 9ο τόξο

Η Αχειροποίητος και η ιστορία του Ναού

Η Αχειροποίητος, στη σημερινή της μορφή, αποτελεί αντιπροσωπευτικό δείγμα πρωτοβυζαντινής ξυλόστεγης βασιλικής, ελληνιστικού τύπου, με νάρθηκα και υπερώα.

Λόγω της συμμετρικής ανάπτυξης της αρχιτεκτονικής, της μορφολογικής ομοιογένειας του γλυπτού διακόσμου και της νατουραλιστικής τεχνοτροπίας των διατηρημένων εντοίχιων ψηφιδωτών, ο Ναός μπορεί να θεωρηθεί ως η αρτιότερα διατηρούμενη αρχιτεκτονική σύνθεση της ύστερης αρχαιότητας στη Θεσσαλονίκη.

Νάρθηκας-Ν-τόξο

Βάσει νεότερων ερευνών, η Αχειροποίητος ανεγέρθηκε χωρίς υπερώα στα τέλη του 5ου ή στις αρχές του 6ου αιώνα.

Τα υπερώα, ένας μη διατηρούμενος φωταγωγός και εκτεταμένα προσκτίσματα προστέθηκαν στο κτήριο στα μέσα του 7ου αιώνα, ενώ εκτεταμένες επεμβάσεις στην ανωδομή επαναλήφθηκαν στο πρώτο μισό του 9ου αιώνα.

Αχειροποίητος-ψηφιδωτά

Τον πρώιμο 13ο αιώνα προστέθηκε στο νότιο κλίτος μνημειακή τοιχογραφία των Τεσσαράκοντα Μαρτύρων. Μεταγενέστερες επεμβάσεις μετά την μετατροπή του σε ισλαμικό ευκτήριο το 1430, αλλοίωσαν τη μορφή του κτηρίου, το οποίο έλαβε την οριστική του μορφή κατά την αναστήλωσή του την περίοδο 1909-1914.

Τοιχογραφίες

Ο Ναός καταλαμβάνει ένα οικοδομικό τετράγωνο στο κέντρο της πόλης

Ο περιβάλλων χώρος του Ναού οριοθετείται- και στις τέσσερις πλευρές του- από λιθόκτιστο, κατά κανόνα περίβολο, ο οποίος κατασκευάστηκε κατά το διάστημα του μεσοπολέμου (1920-1940).

Λεπτομέρεια-τοχογραφία

Επισκευάστηκε και ανυψώθηκε στη βορειανατολική γωνία του την περίοδο μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Οι πεσσίσκοι, που χρονολογούνται στη β΄ φάση επισκευής και συμπλήρωσης του περιβόλου, στην πρώτη μεταπολεμική περίοδο (1945-1949), χαρακτηρίζονται από τοπική αποδιοργάνωση της δομής τους, ενώ ένας εξ αυτών στο νότιο τμήμα του περιβόλου έχει ήδη καταρρεύσει.