Ερμιτάζ: Ο Παύλος και ο Πέτρος του Γκρέκο

Πέρασα στο Ερμιτάζ δυο ολόκληρα πρωινά, απ’ τα πέντε που έμεινα στο Λένινγκραντ (σ.σ. νυν Αγία Πετρούπολη). Τη μια μέρα με τους άλλους Ευρωπαίους συγγραφείς, οπού μας δέχτηκε ο διευθυντής του Μουσείου, θέτοντας στη διάθεσή μας τους επιτελείς του για να μας ξεναγήσουν. Την άλλη πήγα μόνος μου με τη νέα Ρωσίδα συνοδό μου. Φυσικά ο χρόνος αυτός είναι ελάχιστος έστω και για μια φευγαλέα εντύπωση. Γιατί πρόκειται για κάτι μνημειώδες. Πρώτα το παλάτι: Αυτά τα χειμερινά ανάκτορα των Τσάρων, έργο ξένων και Ρώσων αρχιτεκτόνων, είναι, προ πάντων στο εσωτερικό τους, σε πλούτο και σε τέχνη και σε επιβάλλον, κάτι έξω από τα μέτρα που ξέρουμε στην Ευρώπη. Είναι καταπληκτικά. Η αίθουσα του θρόνου, με τον μαρμάρινο Άη Γιώργη ψηλά, τα διαμερίσματα της Μεγάλης Αικατερίνης, η αίθουσα των ακροάσεων, οι άλλοι χώροι. Θαμπώνει το μάτι του ανθρώπου απ’ τους θησαυρούς των Τσάρων, που τους φυλάνε σε ειδικές αίθουσες: απ’ το χρυσάφι, απ’ τις πολύτιμες πέτρες, απ’ τις πορσελάνες, απ’ τα περιδέραια. Ως και οι σέλλες των αλόγων και τα χάμουρα είναι κατάφορτα όλα από διαμάντια και μπριλλάντια. Μόνο τα σπαθιά και τα διαδήματα και οι θρόνοι των Τσάρων δεν είναι στο Ερμιτάζ. Είναι, καταστόλιστοι και αυτοί, με χρυσάφι και διαμάντια, στο Μουσείο του Κρεμλίνου.

Το επιβλητικό κτιριακό συγκρότημα του Μουσείου Ερμιτάζ

Έπειτα το Μουσείο. Τα χειμερινά ανάκτορα είναι κυρίως αυτό σήμερα: Το Μουσείο του Ερμιτάζ. Εκεί έχουν συγκεντρωθή και πολλές ιδιωτικές συλλογές που περιήλθαν στο Κράτος. Εκτός απ’ την Ιταλική Αναγέννηση και τη Φλαμανδική Τέχνη, που αντιπροσωπεύονται με λαμπρά έργα, είναι εδώ και μια απ’ τις πλουσιώτερες συλλογές των μοντέρνων Γάλλων ζωγράφων του 19ου και του 20ού αιώνα: του Ρενουάρ, του Μονέ, του Ματίς, του Γκωγκέν, του Ντεγκά. Ο αντιπρόσωπος της Ουνέσκο, που ήταν στο συνέδριο των συγγραφέων του Λένινγκραντ, μου είπε πως έως πριν από λίγα χρόνια όλοι αυτοί οι πίνακες της νέας γαλλικής ζωγραφικής είχαν αποσυρθή. Δεν τους δείχναν στο ρωσικό κοινό, επειδή τους θεωρούσαν τέχνη παρακμής. Είναι λίγος καιρός, μου είπε, που τους ξανακρεμάσαν και επιτρέπουν στον κόσμο να τους βλέπη.

Η αίθουσα του θρόνου στο Μουσείο Ερμιτάζ

Βρήκα εκεί και τον Ελ Γκρέκο. Υπάρχει ένας πίνακάς του μόνο. «Ο Παύλος και ο Πέτρος». Ένας Ρώσος καθηγητής που μας συνώδευε είπε χαμογελώντας:

― Ο Πέτρος του Γκρέκο είναι αυστηρός σαν τον Στάλιν. Και ο Παύλος αισθηματικός και χαμογελαστός σαν τον Λένιν!

Ζήτησα να δω και το τι υπάρχει από αρχαία ελληνική τέχνη στο Ερμιτάζ. Η αίθουσα ήταν κλειστή εκείνη τη μέρα. Αλλά η διευθύντρια του Τμήματος, όταν έμαθε πως είμαι Έλληνας και ζητούσα να δω την αίθουσα της ελληνικής τέχνης, έκαμε το κάθε τι για να με διευκολύνη. Είναι μια απέραντη αίθουσα γεμάτη από ευρήματα ανασκαφών που έγιναν στις ακτές της Κριμαίας και άλλων περιοχών του Ευξείνου. Το ότι έβρισκα εκεί, στο Ερμιτάζ, τη μνήμη της πατρίδας μου απ’ τη διασπορά του Ελληνισμού στην άκρη της Μαύρης Θάλασσας, στο σύνορο της Ασίας, μου έδωσε πολλή συγκίνηση.

*Απόσπασμα από επιφυλλίδα του λογοτέχνη και ακαδημαϊκού Ηλία Βενέζη, που έφερε τον τίτλο «Λευκές νύχτες του Λένινγκραντ» (σειρά άρθρων με ταξιδιωτικές εντυπώσεις από τη Ρωσία) και είχε δημοσιευτεί στην εφημερίδα «Το Βήμα» την Τρίτη 15 Οκτωβρίου 1963.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 15.10.1963, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 15.10.1963, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Ο Ηλίας Βενέζης

Στις 5 (17 με το νέο ημερολόγιο) Φεβρουαρίου 1852, επί τσάρου Νικολάου Α’, άνοιξε τις πύλες του στο κοινό το αποκαλούμενο Νέο Ερμιτάζ της Αγίας Πετρούπολης, εξαίρετο δημιούργημα του αρχαιολάτρη γερμανού αρχιτέκτονα Λέο φον Κλέντσε (1784 -1864) και τμήμα ενός από τα σημαντικότερα μουσειακά συγκροτήματα σε παγκόσμιο επίπεδο (το Νέο Ερμιτάζ προστέθηκε στα ήδη υπάρχοντα κτίρια του Μεγάλου/Παλαιού και του Μικρού Ερμιτάζ).

Ο τσάρος Νικόλαος Α’

Η αφετηρία της ίδρυσης του Ερμιτάζ (λέξη γαλλικής προέλευσης, που σημαίνει ερημητήριο) ανάγεται στο 1764, όταν η Μεγάλη Αικατερίνη (αυτοκράτειρα Αικατερίνη Β’ της Ρωσίας) απέκτησε έναν ικανό αριθμό ζωγραφικών έργων, τα οποία αποτέλεσαν τον πυρήνα ενός δυναμικά αναπτυσσόμενου και διαρκώς εμπλουτιζόμενου μουσείου.

Η Μεγάλη Αικατερίνη

Στην κεντρική φωτογραφία του παρόντος άρθρου, «Οι Απόστολοι Πέτρος και Παύλος» του Ελ Γκρέκο, έκθεμα του Μουσείου Ερμιτάζ, χρονολογούμενο μεταξύ των ετών 1587 και 1592.