Η «λανθασμένη» ζώνη ώρας της Ισπανίας – Μια απόφαση του δικτάτορα Φράνκο

«Είναι ο νυχτερινός τρόπος ζωής της Ισπανίας πολύτιμο μέρος της κουλτούρας μας – ή μήπως θα έπρεπε να μοιάσουμε περισσότερο στη λογική Σουηδία;» αναρωτιέται η María Ramírez στην Guardian.

«Με τα εστιατόρια να σερβίρουν δείπνο μέχρι τη 1 π.μ., αποτελούμε εξαίρεση στην Ευρώπη. Αλλά κάποιοι επιτίθενται στις εκκλήσεις για αλλαγή ως απώλεια της ελευθερίας» συνεχίζει. Στο σημείο αυτό, να πούμε ότι η Ισπανία μοιάζει με την Ελλάδα στην μεταμεσονύκτια ζωή.

Η υπουργός Απασχόλησης και αναπληρώτρια πρωθυπουργός της Ισπανίας, Yolanda Díaz, περιέγραψε τις αργές ώρες λειτουργίας των εστιατορίων και των μπαρ, νωρίτερα αυτό το μήνα, ως «τρέλα» εξηγεί το άρθρο της Guardian. «Μια χώρα που έχει τα εστιατόριά της ανοιχτά στη μία το πρωί δεν είναι λογική», είπε.

Photo: Public Domain

Η Ισπανία δεν είναι Σουηδία από πολλές απόψεις

Στελέχη του κλάδου της φιλοξενίας και συντηρητικοί πολιτικοί απάντησαν με οργή. «Η αναπληρώτρια πρωθυπουργός νομίζει ότι ζει στη Σουηδία αντί για την Ισπανία», δήλωσε εξοργισμένη ιδιοκτήτρια εστιατορίου στη Βαρκελώνη στην El País, επισημαίνοντας το αργό ηλιοβασίλεμα στην πόλη της.

Εκείνη την ημέρα, στις 6 Μαρτίου, ο ήλιος έδυσε στη Στοκχόλμη στις 5.29 μ.μ. και στη Βαρκελώνη στις 6.48 μ.μ. Στη Στοκχόλμη, τα εστιατόρια κλείνουν συνήθως στις 11 μ.μ. Στη Βαρκελώνη, τα εστιατόρια και τα μπαρ επιτρέπεται να ανοίγουν μέχρι τις 2.30 π.μ. τις καθημερινές και μέχρι τις 3 π.μ. τα Σαββατοκύριακα.

Η Ισπανία δεν είναι Σουηδία από πολλές απόψεις. Το 2022, στη Σουηδία, η αξία της εργατοώρας ενός εργαζομένου στο ΑΕΠ ήταν 75 δολάρια, σε σύγκριση με 53 δολάρια στην Ισπανία, που είναι κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ είναι σχεδόν διπλάσιο στη Σουηδία. Η τυπική εβδομάδα εργασίας στη Σουηδία είναι κατά μία ώρα μεγαλύτερη από ό,τι στην Ισπανία. Η συνολική ικανοποίηση από τη ζωή είναι υψηλότερη στη Σουηδία.

«Με τα εστιατόρια να σερβίρουν δείπνο μέχρι τη 1 π.μ., αποτελούμε εξαίρεση στην Ευρώπη. Αλλά κάποιοι επιτίθενται στις εκκλήσεις για αλλαγή ως απώλεια της ελευθερίας»

Photo: Public Domain

Οι εργάσιμες ημέρες συχνά ξεκινούν νωρίς το πρωί και τελειώνουν αργά το βράδυ

Η παρατήρηση της Díaz σχετικά με το ωράριο είναι μέρος της ευρύτερης προσπάθειάς της να εργαστούν οι Ισπανοί λιγότερο και καλύτερα. Δεν πρόκειται για μια νέα συζήτηση: ξεκίνησε στα σοβαρά πριν από μια δεκαετία με μια διακομματική συναίνεση που τώρα φαίνεται να έχει χαθεί, παρόλο που ορισμένες εταιρείες και νεότεροι εργαζόμενοι συμφωνούν με την αλλαγή και οι συμπεριφορές αλλάζουν ελαφρώς.

Τα μοναδικά (ή τρελά) ωράρια εργασίας και οι διατροφικές συνήθειες στην Ισπανία αποτελούν εξαίρεση στην Ευρώπη και όχι μόνο. Οι εργάσιμες ημέρες συχνά ξεκινούν νωρίς το πρωί και τελειώνουν αργά το βράδυ, αφήνοντας ελάχιστο χώρο για προσωπική ζωή, ιδίως σε πόλεις όπως η Μαδρίτη και η Βαρκελώνη, όπου οι μεγάλες μετακινήσεις αποτελούν μέρος της καθημερινής ρουτίνας. Κατά μέσο όρο, η ώρα αιχμής για τους ανθρώπους στην Ισπανία για να φάνε μεσημεριανό γεύμα είναι οι 2.30 μ.μ. και η πιο δημοφιλής ώρα για να δειπνήσουν είναι οι 9.20 μ.μ., σύμφωνα με ανάλυση της El País που χρησιμοποιεί στοιχεία της Eurostat.

Οι Ισπανοί κοιμούνται λιγότερο από τους Ευρωπαίους γείτονές τους, και αυτό ίσχυε ακόμη και κατά τους πρώτους μήνες του αποκλεισμού από την πανδημία. Τα καταστήματα στις μεγάλες πόλεις παραμένουν ανοιχτά μέχρι τις 9 ή τις 10 το βράδυ, με αποτέλεσμα οι επιχειρήσεις να λειτουργούν σε 12ωρη βάση χωρίς διακοπή. Τα εστιατόρια σερβίρουν φαγητό και μετά τα μεσάνυχτα. Οι εργαζόμενοι πλήρους απασχόλησης εργάζονται περισσότερες από 40 ώρες την εβδομάδα, πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.

Οι Ισπανοί κοιμούνται λιγότερο από τους Ευρωπαίους γείτονές τους, και αυτό ίσχυε ακόμη και κατά τους πρώτους μήνες του αποκλεισμού από την πανδημία

Photo: Public Domain

Η υιοθέτηση της λανθασμένης ζώνης ώρας

Ο φυσικός και ειδικός στη χρήση της ώρας από το Πανεπιστήμιο της Σεβίλλης José María Martín-Olalla υποστηρίζει ότι τα ισπανικά ωράρια δεν διαφέρουν σημαντικά από εκείνα της Ιταλίας ή της Γαλλίας- αντίθετα, μετατοπίζονται κατά μία ώρα αργότερα λόγω της υιοθέτησης από την Ισπανία το 1940 μιας «λανθασμένης» ζώνης ώρας.

Αυτή ήταν μια πολιτική απόφαση του δικτάτορα Φρανσίσκο Φράνκο, ο οποίος με διάταγμα πρόσθεσε μια ώρα στην ισπανική ώρα προκειμένου να συγχρονιστεί με τη Γαλλία, τη Γερμανία και άλλες χώρες της ηπειρωτικής Ευρώπης. Γεωγραφικά, η Ισπανία θα έπρεπε να ευθυγραμμιστεί με τη ζώνη ώρας της Πορτογαλίας, της Ιρλανδίας και του Ηνωμένου Βασιλείου (GMT), με πρωιμότερες ώρες ανατολής και δύσης του ήλιου.

Οι σημερινές συνήθειες επηρεάζονται από αυτή την απόκλιση από τα φυσικά πρότυπα φωτισμού, αλλά περιπλέκονται περαιτέρω από μια εργάσιμη ημέρα που είναι άνισα κατανεμημένη. Πράγματι, το μεγάλο διάλειμμα για μεσημεριανό γεύμα γίνεται όλο και λιγότερο συνηθισμένο, ιδίως μεταξύ των νεότερων εργαζομένων, οι οποίοι είναι περισσότερο συνηθισμένοι στα γρήγορα γεύματα που φέρνουν στη δουλειά, όπου οι κουζίνες και οι χώροι γεύματος αποτελούν πλέον χαρακτηριστικά της ζωής στο γραφείο.

Στο σημερινό πολιτικό κλίμα στην Ισπανία, ζητήματα όπως οι μεγάλες εργάσιμες ημέρες, τα αργά ανοίγματα των μπαρ, ακόμη και η δύση του ηλίου, γίνονται εύκολα άλλη μια αφορμή για κομματικούς καβγάδες και υπερβολική ρητορική

Photo: Public Domain

Μεγάλες διαφορές στα πρότυπα εργασίας

Παρόλα αυτά, οι συνεδριάσεις και οι αποφάσεις καθοδηγούνται από ένα μεσημεριανό κενό που μερικές φορές συμπληρώνεται με το παροιμιώδες γεύμα εργασίας διάρκειας δύο ή περισσότερων ωρών, ιδίως για τα άτομα σε διευθυντικές θέσεις. Ακόμη και χωρίς εκτεταμένο διάλειμμα, υπάρχει μια φυσική ώθηση προς μια εργάσιμη ημέρα πολύ πέρα από το τυπικό 9 προς 5 που συναντάμε σε άλλες χώρες.

Σύμφωνα με την καθηγήτρια Anna Ginès, διευθύντρια του Ινστιτούτου Εργατικών Μελετών του Πανεπιστημίου Esade, ένας στους τρεις ανθρώπους στην Ισπανία εργάζεται μετά τις 19:00 και ένας στους 10 εξακολουθεί να εργάζεται στις 21:00, χωρίς να συμπεριλαμβάνονται σε αυτά τα νούμερα οι εργαζόμενοι σε νυχτερινές βάρδιες. Αυτό αποτελεί πρόκληση για την ψυχική και σωματική υγεία, καθώς και για την ισπανική οικονομία, η οποία χαρακτηρίζεται από χαμηλή παραγωγικότητα.

Υπάρχουν επίσης μεγάλες διαφορές στα πρότυπα εργασίας. Οι δημόσιοι υπάλληλοι εργάζονται συνήθως σε μικρότερες και συμπυκνωμένες βάρδιες (8 με 3 είναι πολύ συνηθισμένο φαινόμενο), ενώ υπάρχουν ανισότητες μεταξύ εργαζομένων πλήρους και μερικής απασχόλησης. Υπάρχει χάσμα μεταξύ των μεγάλων και των μικρών πόλεων, όπου ακόμη και τα σούπερ μάρκετ κλείνουν το μεσημέρι, και ένα σημαντικό ποσοστό των κατοίκων είναι δημόσιοι υπάλληλοι ή συνταξιούχοι.

«Θέλουμε οι εργάσιμες ημέρες μας να τελειώνουν στις 6 το απόγευμα»

Το υπουργείο Απασχόλησης ασχολείται με τη νομοθεσία για τη χρήση του χρόνου από πέρυσι, ενώ μια επιτροπή εμπειρογνωμόνων συνέστησε μέτρα όπως η ενθάρρυνση μιας εργάσιμης ημέρας που τελειώνει στις 18:00, η προώθηση της τηλεοπτικής prime time (η οποία επί του παρόντος αρχίζει μετά τις 22:00, συμπεριλαμβανομένων των δημόσιων ραδιοτηλεοπτικών φορέων) και η επανεξέταση των ωρών κλεισίματος του λιανικού εμπορίου και της φιλοξενίας. Δεν υπάρχει καμία λέξη για τις συνεντεύξεις τύπου και τις δημόσιες δηλώσεις, οι οποίες πολύ συχνά προγραμματίζονται για τις βραδινές ώρες ή τις αργίες.

Στο παρελθόν, πολιτικοί από όλο το πολιτικό φάσμα ήταν έτοιμοι να αγκαλιάσουν την αλλαγή. Το 2016, ο υπουργός Απασχόλησης της συντηρητικής κυβέρνησης του Μαριάνο Ραχόι πρότεινε παρόμοια μέτρα με αυτά που υποστηρίζει τώρα ο Díaz, εξετάζοντας ακόμη και το ενδεχόμενο έκδοσης διατάγματος για την επαναφορά της ζώνης ώρας της Ισπανίας στην GMT. «Θέλουμε οι εργάσιμες ημέρες μας να τελειώνουν στις 6 το απόγευμα και για να το πετύχουμε αυτό θα εργαστούμε για την επίτευξη μιας συμφωνίας με εκπροσώπους τόσο των εταιρειών όσο και των συνδικάτων», είχε δηλώσει τότε η Fátima Báñez.

Photo: Public Domain

«Ελευθερία» σημαίνει θορυβώδη μπαρ

Αλλά στο σημερινό πολιτικό κλίμα στην Ισπανία, ζητήματα όπως οι μεγάλες εργάσιμες ημέρες, τα αργά ανοίγματα των μπαρ, ακόμη και η δύση του ηλίου, γίνονται εύκολα άλλη μια αφορμή για κομματικούς καβγάδες και υπερβολική ρητορική.

Όπως ήταν αναμενόμενο, η απάντηση της λαϊκίστριας δεξιάς Isabel Díaz Ayuso, προέδρου της περιφέρειας της Μαδρίτης, στις εκκλήσεις για μεταρρύθμιση ήταν ασυμβίβαστη: «Η Ισπανία έχει την καλύτερη νυχτερινή ζωή στον κόσμο, με δρόμους γεμάτους ζωή και ελευθερία. Και αυτό σημαίνει επίσης απασχόληση. Μας θέλουν πουριτανούς, υλιστές, σοσιαλιστές, χωρίς ψυχή, χωρίς φως και χωρίς εστιατόρια. Μας θέλουν βαριεστημένους και στο σπίτι», παραπονέθηκε στο X. Η Ayuso επαναστάτησε ως γνωστόν ενάντια στα εθνικά μέτρα αποκλεισμού της Μαδρίτης, σημείο μηδέν για τους θανάτους και τις ασθένειες κατά τη διάρκεια της πανδημίας.

Για την ίδια και τον συντηρητικό δήμαρχο της Μαδρίτης, «ελευθερία» σημαίνει θορυβώδη μπαρ μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες, ανεξάρτητα από τα παράπονα των γειτόνων.

Το όριο ανάμεσα σε προσωπική και επαγγελματική ζωή

Στα γραφεία, συμπεριλαμβανομένων των εφημερίδων, οι νεότερες γενιές οδηγούν τις απαιτήσεις για αλλαγές και καλύτερη ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής. Δεν τα καταφέρνουν πάντα εν μέσω αντίστασης από καλύτερα αμειβόμενα, μεγαλύτερα σε ηλικία, συχνά αφεντικά άντρες.

Ακόμη και αν η εργασιακή κουλτούρα αλλάζει σε κάποιο βαθμό, οι χαμηλοί μισθοί και η επαγγελματική εξουθένωση εξακολουθούν να συμβαδίζουν σε πολλούς κλάδους. Οι μεγάλες εταιρείες μπορούν να διαδραματίσουν ρόλο στην αλλαγή αυτού του φαινομένου, και ορισμένες το κάνουν ήδη.

Η Inditex, η μητρική εταιρεία της Zara, προσφέρει περισσότερο ελεύθερο και ευέλικτο χρόνο στους εργαζομένους της. Υπάρχουν επίσης παραδείγματα μικρότερων εταιρειών, όπως μια εταιρεία παραγωγής στρωμάτων στην πόλη Ciudad Real, η οποία συντομεύει την εβδομάδα εργασίας με αντάλλαγμα τη συμμετοχή σε ομαδικές συνεδρίες σωματικής άσκησης κατά τη διάρκεια των ωρών εργασίας.

Για να αντιμετωπιστεί η ανισότητα και η εκμετάλλευση σε ορισμένους κλάδους, χρειάζεται επίσης μια πιο τολμηρή νομοθεσία. Στους χώρους εργασίας, τα μυαλά ήδη αλλάζουν, αλλά η κοινωνικά πολωμένη πολιτική παραμένει εμπόδιο ακόμη και στη συζήτηση των επιλογών. Η Díaz αντιμετωπίζει μια δύσκολη μάχη, καθώς οι κομματικοί υποστηρικτές πνίγουν τις συζητήσεις κοινής λογικής.

*Με στοιχεία από theguardian.com