Κρίση εμπιστοσύνης για τις δημοκρατίες στη Δύση – Αυξανόμενη δυσαρέσκεια των πολιτών

Στην ολόκληρο τον κόσμο διεξάγεται ένα κρίσιμο, άτυπο, ντιμπέιτ για την ποιότητα της δημοκρατίας και την αδήριτη ανάγκη να προστατευτεί τόσο από τους θεσμούς όσο και από τα πολιτικά κόμματα. Υπό τον φόβο μιας δημοκρατικής παρακμής η συμβολή της κοινωνίας των πολιτών είναι κρίσιμη και το βάρος που πέφτει σε αυτή τεράστια προκειμένου να κρατηθούν τα «χαλινάρια» ώστε να μην επιστρέψουμε σε σκοτεινές εποχές.

Οι φόβοι για εκτροχιασμό που εκτείνονται από τη νοθεία των εκλογών έως τον περιορισμό των δικαιωμάτων είναι υπαρκτοί και τα ευρήματα των ερευνών καταλήγουν πως βασικοί δείκτες (ελευθερία της έκφρασης, διαφάνεια εκλογών ή το δικαίωμα του συνέρχεσθαι) έχουν πληγεί σοβαρά στις μισές χώρες παγκοσμίως.

7 στους 10 βλέπουν χειρότερη κατάσταση

Δημοσκόπηση που πραγματοποιήθηκε από την εταιρεία Ipsos θα δώσουν στους ηγέτες ανά τον κόσμο τροφή για σκέψη ενώ ειδικότερα στην Ευρώπη θα πρέπει να ληφθούν ιδιαίτερα σοβαρά καθώς η Γηραιά Ήπειρος προετοιμάζεται για τις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

Η δημοκρατία λειτουργεί λιγότερο καλά από ό,τι προ πενταετίας λένε οι περισσότεροι.

Στην έρευνα, σε επτά δυτικές χώρες, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών, της Γαλλίας και του Ηνωμένου Βασιλείου, πιστεύει ότι η δημοκρατία τους βρίσκεται σε χειρότερη κατάσταση από ό,τι ήταν πριν από πέντε χρόνια.

Σύμφωνα με το POLITICO, που είναι σε θέση να γνωρίζει τα αποτελέσματα της έρευνας, σχεδόν επτά στους δέκα Αμερικανούς υποστηρίζουν ότι η κατάσταση της δημοκρατίας έχει υποχωρήσει στη χώρα τους τα τελευταία χρόνια, ενώ το 73% των ερωτηθέντων στη Γαλλία έχει την ίδια άποψη. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, από την άλλη πλευρά, περισσότεροι από έξι στους δέκα θεωρούν ότι η δημοκρατία λειτουργεί λιγότερο καλά από ό,τι προ πενταετίας.

Ανησυχία για την κατάσταση της δημοκρατίας ενόψει σημαντικών ψηφοφοριών

Τα αποτελέσματα καταδεικνύουν ευρεία ανησυχία για την κατάσταση της δημοκρατίας ενόψει και των σημαντικών ψηφοφοριών σε Ηνωμένες Πολιτείες και Ηνωμένο Βασίλειο το επόμενο έτος αλλά και αντικρουόμενες απόψεις για την ΕΕ των «27».

Σε όλες τις χώρες, εκτός από μία, περίπου οι μισοί ψηφοφόροι δήλωσαν ότι είναι «δυσαρεστημένοι» με τον τρόπο που λειτουργεί η δημοκρατία. Η πλειοψηφία συμφωνεί ότι το σύστημα είναι «στημένο» υπέρ των πλουσίων και των ισχυρών και ότι χρειάζονται «ριζικές αλλαγές».

Μόνο στη Σουηδία, το 58% των ερωτηθέντων, δηλώνει ότι είναι ικανοποιημένο με τον τρόπο λειτουργίας του συστήματος διακυβέρνησης.

Μεταξύ των χωρών της ΕΕ, η έρευνα αποκάλυψε βαθιές αντιθέσεις για την κατάσταση της Ένωσης. Η πλειοψηφία των ερωτηθέντων δήλωσε ότι είναι υπέρ της ΕΕ, αλλά η πλειονότητα υποστήριξε ότι δεν είναι ικανοποιημένη με την κατάσταση της δημοκρατίας σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης ενώ μειοψηφικό είναι το ποσοστό αυτών που δήλωσαν ότι αισθάνονται ότι έχουν κάποια επιρροή στις αποφάσεις της ΕΕ.

Μόνο στην Κροατία η ικανοποίηση από τους δημοκρατικούς θεσμούς, με 26%, ήταν υψηλότερη από την ικανοποίηση στο μ.ο. των ερωτηθέντων που έφτανε στο 21%.

«Τα ευρήματα αυτά υποδηλώνουν ότι μια βασική πρόκληση για την ΕΕ ενόψει των εκλογών για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο του 2024 θα είναι να αξιοποιήσει τη συνεχιζόμενη υποστήριξη για το εγχείρημα της ΕΕ, ώστε να συμβάλει στην αποκατάσταση των θετικών αντιλήψεων για τα θεσμικά όργανα, τους οργανισμούς και τα όργανα της ΕΕ», ανέφερε σε δήλωσή της η Christine Tresignie, διευθύνουσα σύμβουλος της Ipsos στην Ευρώπη.

Ανησυχητική επιδείνωση των δεικτών

Στο μεταξύ, στην έκθεση του Διεθνούς Ινστιτούτου για τη δημοκρατία και την Εκλογική Βοήθεια (IDEA), ενός δυτικού οργανισμού που εδρεύει στη Στοκχόλμη, 85 από τις 173 χώρες σημείωσαν πτώση σε τουλάχιστον έναν δείκτη δημοκρατίας μεταξύ 2017 και 2022.

Η Ευρώπη παραμένει η περιοχή με τις ισχυρότερες επιδόσεις στους Δείκτες δημοκρατίας αλλά έχει τα θέματά της.

Ειδικότερα, αν και η Ευρώπη παραμένει η περιοχή με τις ισχυρότερες επιδόσεις στους Δείκτες δημοκρατίας, υπήρξε ανησυχητική επιδείνωση σε ορισμένες από τις μακροχρόνιες υψηλές επιδόσεις της περιοχής.

Ορισμένες από αυτές τις δημοκρατίες έχουν υποχωρήσει σε διάφορους δείκτες τα τελευταία πέντε χρόνια, συμπεριλαμβανομένης ακόμα και της Γερμανίας, όπου οι αξιόπιστες εκλογές έχουν αμαυρωθεί από προκλήσεις όπως η αδύναμη εποπτεία και τα οικονομικά ζητήματα των προεκλογικών εκστρατειών.

Η Ελλάδα έχει βιώσει μια πενταετή παρακμή στην Ελευθερία της Έκφρασης

Στην Αυστρία, το Κράτος Δικαίου και οι Πολιτικές Ελευθερίες σημείωσαν πτώση λόγω της κατάχρησης δημοσίων πόρων, ενώ σημειώθηκε επιδείνωση της Ελευθερίας της Έκφρασης και της Ελευθερίας του Τύπου μετά τις προσπάθειες της προηγούμενης κυβέρνησης να ασκήσει επιρροή στα μέσα ενημέρωσης.

Το 2022, σημειώθηκε επιδείνωση στα αποτελέσματα των μακροχρόνιων και ισχυρών δημοκρατιών, όπως η Αυστρία, το Λουξεμβούργο, η Ολλανδία, η Πορτογαλία και το Ην. Βασίλειο.

Σύμφωνα με το IDEA η πιο μη δημοκρατική ομάδα κρατών είναι οι Αζερμπαϊτζάν, Λευκορωσία, Ρωσία και Τουρκία οι οποίες έχουν απομακρυνθεί από την υπόλοιπη Ευρώπη.

Στην ΕΕ των «27» παρατηρήθηκαν αρκετά σοβαρά ζητήματα. Ένα από αυτά είναι το σκάνδαλο διαφθοράς «Qatargate». Για την Ελλάδα, η έκθεση αναφέρει ότι έχει βιώσει μια πενταετή παρακμή στην Ελευθερία της Έκφρασης, ενώ αντιμετωπίζει ένα εκτεταμένο σκάνδαλο παρακολουθήσεων, το οποίο ενέπλεξε τόσο την κυβέρνηση όσο και την ΕΥΠ σε εξω νομικές παραβιάσεις και παρακολούθηση δημοσιογράφων.

Η Ουγγαρία και η Πολωνία, που και οι δύο σημείωσαν σημαντική πτώση σε πέντε βασικούς δείκτες μεταξύ 2017 και 2022, είναι τα πιο αξιοσημείωτα παραδείγματα που δείχνουν την περιορισμένη ικανότητα της ΕΕ να ασκεί πιο άμεση επιρροή στη (μη) δημοκρατική τροχιά των κρατών μελών του.