Όταν ο Εδουάρδος Η’ παραιτήθηκε από τον θρόνο για τον έρωτα της Γουόλις Σίμπσον

Στις 11 Δεκεμβρίου 1936, μη μπορώντας να συμβιβάσει την επιθυμία του για την Aμερικανίδα, διαζευγμένη και κοσμική φιγούρα, Γουόλις Σίμπσον, με τον ρόλο του ως βασιλιά, ο Εδουάρδος Η’ έλαβε τη συγκλονιστική απόφαση να παραιτηθεί από τον θρόνο, δίνοντας τέλος σε μια κρίση που δοκίμασε τα όρια του καθήκοντος, της αγάπης και της ίδιας της μοναρχίας.

«Επιτέλους είμαι σε θέση να πω μερικά δικά μου λόγια», με αυτόν τον τρόπο ο άντρας, ο οποίος την προηγούμενη ημέρα ήταν γνωστός ως βασιλιάς Εδουάρδος Η’, ξεκίνησε μια ραδιοφωνική εκπομπή του BBC που όχι μόνο θα εξέπληττε το κοινό που την άκουγε, αλλά θα αναδιαμόρφωνε το μέλλον της μοναρχίας. Στα επόμενα επτά λεπτά εξήγησε πώς αποφάσισε να παραιτηθεί οικειοθελώς από τον θρόνο, ο πρώτος Άγγλος μονάρχης που το έκανε, προκειμένου να παντρευτεί τη γυναίκα που αγαπούσε, την Αμερικανίδα Γουόλις Σίμπσον.

Ο υπουργός Εσωτερικών, Sir John Simon, ανησυχούσε τόσο πολύ για την παρακολούθηση της κλιμακούμενης κατάστασης που έβαλε να παρακολουθούνται τα τηλέφωνα του βασιλιά

Δεν ήταν η πρώτη σχέση του Εδουάρδου με παντρεμένη γυναίκα / Photo: Wikimedia Commons

Η ραδιοφωνική εκπομπή που άλλαξε τον ρου της ιστορίας

Μέχρι την εβδομάδα πριν από την εκπομπή, το μεγαλύτερο μέρος του βρετανικού κοινού δεν είχε μάθει τίποτα γι’ αυτό. Ο Έντουαρντ ήταν ήδη μια αμφιλεγόμενη φιγούρα, και ενώ η σχέση του με την Σίμπσον είχε αναφερθεί ανοιχτά στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ, μια ουσιαστική αποσιώπηση στην ιστορία που συμφωνήθηκε μεταξύ της κυβέρνησης, του Τύπου και του BBC σήμαινε ότι, στο Ηνωμένο Βασίλειο, ο κόσμος μόλις είχε μάθει γι’ αυτό. Η ίδια η εκπομπή ήταν η τελευταία πράξη αυτού που είχε μετατραπεί σε συνταγματική κρίση για τη χώρα.

Ο Έντουαρντ είχε ερωτευτεί τη Γουόλις Σίμπσον, σύζυγο του Αμερικανού επιχειρηματία, Έρνεστ Σίμπσον, στις αρχές της δεκαετίας του 1930. Δεν ήταν η πρώτη σχέση του Εδουάρδου με παντρεμένη γυναίκα, αλλά τον Ιανουάριο του 1936 η ταραχώδης ερωτική σχέση απέκτησε εντελώς νέα διάσταση, όταν πέθανε ο Γεώργιος Ε΄ και ο Εδουάρδος έγινε βασιλιάς. Η κατάσταση άρχισε να ξετυλίγεται περαιτέρω τον Οκτώβριο του ίδιου έτους, όταν η Γουόλις Σίμπσον έλαβε decree nisi – προσωρινή απόφαση διαζυγίου – από τον σύζυγό της και έγινε σαφές ότι ο νέος βασιλιάς είχε την πρόθεση να την παντρευτεί.

Ο γάμος αυτός συνάντησε τη σθεναρή αντίδραση πολλών μελών του βρετανικού κατεστημένου. Η Εκκλησία της Αγγλίας, της οποίας ο Εδουάρδος ως μονάρχης ήταν επικεφαλής, η κυβέρνηση και οι ίδιοι οι σύμβουλοι του Εδουάρδου κατέστησαν σαφές ότι η ιδέα ήταν αβάσιμη. Αποκαλύφθηκε σε έγγραφα που κυκλοφόρησαν το 2013 ότι ο υπουργός Εσωτερικών, Sir John Simon, ανησυχούσε τόσο πολύ για την παρακολούθηση της κλιμακούμενης κατάστασης που έβαλε να παρακολουθούνται τα τηλέφωνα του βασιλιά.

Υπό την αυξανόμενη πίεση να εγκαταλείψει τη σχέση του, ο Εδουάρδος προσπάθησε να επιχειρηματολογήσει υπέρ του μοργανατικού γάμου (γάμος μεταξύ ατόμων άνισης κοινωνικής θέσης) με τη Γουόλις Σίμπσον

Ο Έντουαρντ είχε ερωτευτεί τη Γουόλις Σίμπσον, σύζυγο του Αμερικανού επιχειρηματία, Έρνεστ Σίμπσον, στις αρχές της δεκαετίας του 1930 / Photo: Wikimedia Commons

Μπουρλότο στη μοναρχία

Ο πρωθυπουργός Στάνλεϊ Μπάλντουιν προειδοποίησε τον βασιλιά ότι πίστευε ότι το βρετανικό κοινό δεν θα δεχόταν την προοπτική μιας διπλά διαζευγμένης Αμερικανίδας ως βασίλισσας. Παρόλα αυτά, ο Εδουάρδος ήταν αμετάπειστος, λέγοντας ότι ήταν έτοιμος να παραιτηθεί αν η κυβέρνηση συνέχιζε να αντιτίθεται στο γάμο του.

Υπό την αυξανόμενη πίεση να εγκαταλείψει τη σχέση του, ο Εδουάρδος προσπάθησε να επιχειρηματολογήσει υπέρ του μοργανατικού γάμου (γάμος μεταξύ ατόμων άνισης κοινωνικής θέσης) με τη Γουόλις Σίμπσον, στον οποίο θα μπορούσε να εξακολουθήσει να είναι βασιλιάς αλλά εκείνη δεν θα ήταν βασίλισσα, απλώς σύζυγός του. Αλλά η ιδέα αυτή απορρίφθηκε με συνοπτικές διαδικασίες από το υπουργικό συμβούλιο.

Ο βασιλιάς είπε τότε στον πρωθυπουργό ότι ήθελε να εκπέμψει μια έκκληση προς το έθνος. Ο Εδουάρδος είχε κάνει την πρώτη βασιλική εκπομπή το 1922, οπότε καταλάβαινε καλά τη δύναμη του ραδιοφώνου να διαμορφώνει τη γνώμη. Στις 3 Δεκεμβρίου συνέταξε μια ομιλία που εξηγούσε τα κίνητρά του, πιστεύοντας ότι θα μπορούσε να επηρεάσει την κοινή γνώμη, επιτρέποντάς του να παντρευτεί και να παραμείνει βασιλιάς. Ο πρωθυπουργός Stanley Baldwin του είπε ευθέως ότι μια τέτοια εκπομπή θα ήταν συνταγματικά αδύνατη και θα δίχαζε το έθνος αν επαφίετο στο κοινό να αποφασίσει.

Δείτε το βίντεο με τη σχέση τους

Έξι ημέρες αργότερα ο βασιλιάς πραγματοποίησε την απειλή του

Ενημέρωσε την κυβέρνηση ότι μετά από λιγότερο από ένα χρόνο βασιλείας θα επέλεγε την αγάπη του για την Γουόλις Σίμπσον από τις ευθύνες του Στέμματος.

Παρόλο που είχε αποφασίσει να εγκαταλείψει τον θρόνο, ο Εδουάρδος επιθυμούσε ακόμη να εξηγήσει την απόφασή του στους υπηκόους του. Έτσι, την επομένη της υπογραφής του εγγράφου παραίτησης στις 10 Δεκεμβρίου, βρέθηκε στο κάστρο του Ουίνδσορ σε μια εκπομπή που σκηνοθέτησε ο ίδιος ο γενικός διευθυντής του BBC, ο Sir John Reith.

Στις 22.01, η επανάληψη της δημοφιλούς εκπομπής Comic Opera διακόπηκε με μια ζωντανή μετάδοση. Ο Sir John Reith παρουσίασε την «Αυτού Βασιλική Υψηλότητα, Πρίγκιπα Εδουάρδο», ο πρώην μονάρχης που είχε πλέον παραιτηθεί από τον τίτλο του βασιλιά, και στη συνέχεια παραμέρισε για να επιτρέψει στον Edward να πάρει την καρέκλα μπροστά από το μικρόφωνο.

Καθώς καθόταν, το μικρόφωνο έπιασε τον ήχο του Εδουάρδου να χτυπάει κατά λάθος το πόδι του στο τραπέζι, κάτι που ορισμένα δημοσιεύματα εφημερίδων ερμήνευσαν λανθασμένα ως το ότι ο γενικός διευθυντής του BBC χτύπησε την πόρτα αηδιασμένος καθώς έφευγε. Στη συνέχεια, ο Εδουάρδος άρχισε την αποχαιρετιστήρια ομιλία του. «Ποτέ δεν ήθελα να αποκρύψω κάτι, αλλά μέχρι τώρα δεν ήταν συνταγματικά δυνατό να μιλήσω», είπε. Συνέχισε να δηλώνει την υποταγή του στον αδελφό του, που τον είχε διαδεχθεί στον θρόνο και πρόσθεσε ότι παρόλο που παραιτήθηκε από τη θέση του, δεν είχε ξεχάσει τη χώρα του ή την αυτοκρατορία.

Ενημέρωσε την κυβέρνηση ότι μετά από λιγότερο από ένα χρόνο βασιλείας θα επέλεγε την αγάπη του για την Γουόλις Σίμπσον από τις ευθύνες του Στέμματος / Photo: YouTube

«Χωρίς τη βοήθεια και την υποστήριξη της γυναίκας που αγαπώ»

Η ομιλία ήταν μια επανεπεξεργασία εκείνης που είχε γράψει για να παρουσιάσει την υπόθεσή του στο κοινό λίγες ημέρες νωρίτερα. Ο Ουίνστον Τσόρτσιλ, τότε βουλευτής των Συντηρητικών που υποστήριζε την άποψη του Έντουαρντ, επιστρατεύτηκε για να γυαλίσει την ομιλία, και πολλές από τις φράσεις της αρχικής ομιλίας επιβίωσαν στη νέα έκδοση – συμπεριλαμβανομένου του σκεπτικού που επέβαλε τις ενέργειες του Εδουάρδου.

«Διαπίστωσα ότι ήταν αδύνατο να σηκώσω το βαρύ φορτίο της ευθύνης και να εκπληρώσω τα καθήκοντα του βασιλιά, όπως θα ήθελα να κάνω, χωρίς τη βοήθεια και την υποστήριξη της γυναίκας που αγαπώ» είπε. Επεσήμανε δε ότι η απόφαση ήταν αποκλειστικά δική του και ότι «το άλλο πρόσωπο, αυτόν που τον αφορά περισσότερο αυτή η υπόθεση, προσπάθησε μέχρι τέλους να με πείσει να ακολουθήσω διαφορετική πορεία».

Αφού τελείωσε, ο Sir John Reith έγραψε αργότερα στο ημερολόγιό του ότι ο πρίγκιπας Εδουάρδος του χαμογέλασε λυπημένα καθώς τον αποχαιρετούσε. «Τι πέταξε αυτός ο νεαρός άνδρας – τη μεγαλύτερη ευκαιρία που είχε ποτέ οποιοσδήποτε βασιλιάς ή οποιοσδήποτε άνδρας. Τον λυπήθηκα», έγραψε ο Sir John Reith.

Ο Εδουάρδος είχε κάνει την πρώτη βασιλική εκπομπή το 1922, οπότε καταλάβαινε καλά τη δύναμη του ραδιοφώνου να διαμορφώνει τη γνώμη

Η Γουόλις Σίμπσον / Photo: YouTube

Η Γουόλις Σίμπσον / Photo: YouTube

Μεγαλύτερη αντιπαράθεση το επόμενο έτος

Η εκπομπή, η οποία φαινόταν σημαντική εκείνη την εποχή, επηρέασε και τον Sir John Reith. Όταν επέστρεψε στο σπίτι του, έγραψε ότι δεν μπορούσε πραγματικά να αντιμετωπίσει το να μιλήσει στη σύζυγο ή την κόρη του γι’ αυτό, αλλά είχε την επιθυμία «να καθίσει απλώς στην καρέκλα μου και να σκεφτεί, ενώ πέρασε αρκετός καιρός μέχρι να μπορέσω να κοιμηθώ». Παρά τις σχετικές εντολές, οι μηχανικοί του BBC είχαν καταγράψει την ομιλία παραίτησης του Εδουάρδου, με αποτέλεσμα οι αρχειονόμοι να αρνούνται την ύπαρξή της για πολλά χρόνια μετά τη μετάδοση.

Μετά την παραίτησή του, ο Εδουάρδος θα προκαλούσε μεγαλύτερη αντιπαράθεση το επόμενο έτος, όταν το ζευγάρι πραγματοποίησε ανεπίσημη βασιλική επίσκεψη στη Γερμανία, όπου συναντήθηκε με τον Αδόλφο Χίτλερ και άλλα μέλη της ναζιστικής ηγεσίας.

Πολλά χρόνια αργότερα, το 1970, έδωσε συνέντευξη στο σπίτι του στο Παρίσι στον Κένεθ Χάρις του BBC, όπου δήλωσε ότι δεν μετανιώνει για την απόφασή του να παραιτηθεί.

Είπε, εκπλήσσοντας τους πάντες, δεδομένης της καταγωγής του και του ρόλου του ως βασιλιάς, ότι δεν θεωρούσε τον εαυτό του μέρος του «κατεστημένου».

Στη συνέχεια είπε ότι αισθανόταν ότι η παραίτησή του βοήθησε το κατεστημένο και ότι ακόμη και αν είχε παραμείνει εργένης θα βρισκόταν σε πορεία σύγκρουσης μαζί τους.

*Με στοιχεία από bbc.com