Η λύση των δύο κρατών στον 21ο αιώνα

Του Γιόσκα Φίσερ*

Η τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου έχει καταργήσει πολλές από τις προκαταλήψεις μας σχετικά με τις συνθήκες για την ειρήνη στη Μέση Ανατολή και στον ευρύτερο κόσμο.

Εξακολουθούμε να ανατριχιάζουμε από τη φρίκη εκείνης της ημέρας. Ξεκινώντας την επίθεσή της, η Χαμάς ξεπέρασε εύκολα τα υψηλής τεχνολογίας εμπόδια ασφαλείας των συνόρων του Ισραήλ χωρίς να συναντήσει οργανωμένη αντίσταση.

Οι μαχητές της κατάφεραν να σφάξουν περισσότερους από 1.200 Ισραηλινούς (κυρίως πολίτες) και να πάρουν περισσότερους από 200 ομήρους πίσω στη Γάζα – μεταδίδοντας μεγάλο μέρος της σφαγής στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Πώς θα μπορούσε να συμβεί αυτό; Με τον ισχυρότερο στρατό και τις καλύτερες υπηρεσίες πληροφοριών στη Μέση Ανατολή, το Ισραήλ πιθανώς παρακολουθεί όλες τις τρομοκρατικές δραστηριότητες και απειλές και στις δύο πλευρές των συνόρων του. Ωστόσο, πιάστηκε απροετοίμαστο από μια ομάδα που δρούσε στον απομονωμένο και υπό στενή παρακολούθηση θύλακο της Γάζας.

Τα γεγονότα της 7ης Οκτωβρίου γκρέμισαν πολλές αυταπάτες. Πλέον, οι επιλογές για τον τερματισμό της σύγκρουσης έχουν αλλάξει. Θεωρητικά, η μία πλευρά θα μπορούσε να επικρατήσει κατακτώντας όλα τα εδάφη ανάμεσα στον ποταμό Ιορδάνη και τη Μεσόγειο Θάλασσα και εκδιώκοντας την ηττημένη πλευρά. Αλλά αυτό το αποτέλεσμα δεν θα μπορούσε ποτέ να γίνει αποδεκτό από τη διεθνή κοινότητα στον 21ο αιώνα. Η μόνη επιλογή, λοιπόν, είναι και οι δύο πλευρές να αποδεχθούν έναν συμβιβασμό με την ίδρυση δύο κρατών με στενές οικονομικές διασυνδέσεις – όπως ακριβώς οραματίστηκε η πλειοψηφία στον ΟΗΕ τρία τέταρτα του αιώνα πριν.

Η επιλογή των δύο κρατών αντιμετωπίστηκε σοβαρά για τελευταία φορά αμέσως μετά τις Συμφωνίες του Όσλο στις αρχές της δεκαετίας του 1990, όταν πολλοί θεώρησαν ότι μπορεί να βρισκόταν σε κοντινή απόσταση. Αλλά εκείνη η στιγμή έληξε ξαφνικά με τη δολοφονία του ισραηλινού πρωθυπουργού Γιτζάκ Ράμπιν από έναν δεξιό ισραηλινό εθνικιστή το 1995.

Αν και έγινε προσπάθεια να σωθεί ο οδικός χάρτης του Όσλο, μόνο μια σκιά του παρέμεινε. Αφού ο πρόεδρος της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης Γιάσερ Αραφάτ έκανε το ιστορικό λάθος να πιστέψει ότι θα μπορούσε να γονατίσει το Ισραήλ με μια τρομοκρατική εκστρατεία – τη δεύτερη Ιντιφάντα –, η διαδικασία ήταν καταδικασμένη.

Από τότε, η διαδικασία του Όσλο δεν ήταν παρά μια τραγική υπενθύμιση του τι θα μπορούσε να ήταν. Η λύση που πρόσφερε κάποτε φαίνεται τώρα πιο μακριά από ποτέ. Κάτω από το βάρος του τρόμου και της κατοχής, και υποκινούμενες από ακραίες φατρίες μέσα στις δικές τους τάξεις, και οι δύο πλευρές έχουν προχωρήσει όλο και περισσότερο προς τη βία και την αντιπαράθεση – με αποκορύφωμα τη φρικτή σφαγή των ισραηλινών πολιτών στις 7 Οκτωβρίου.

Πώς μπορεί να λειτουργήσει τώρα μια λύση δύο κρατών; Για αρχή, και οι δύο πλευρές θα έπρεπε να αποδεχτούν τις νόμιμες αξιώσεις της άλλης. Δεν μπορεί να ζητηθεί από το Ισραήλ να συμβιβαστεί ως προς την ασφάλειά του. Και δεν μπορεί να αναμένεται από τους Παλαιστίνιους να αποκηρύξουν ένα ανεξάρτητο κράτος εντός ασφαλών συνόρων ή να δεχτούν αρπαγές γης στη Δυτική Όχθη από ισραηλινούς εποίκους.

Μόλις τελειώσει ο πόλεμος στη Γάζα, τα πιο επείγοντα καθήκοντα θα είναι η ανάπτυξη νέων παραμέτρων για μια αναζωογονημένη ειρηνευτική διαδικασία. Για τη μεταρρύθμιση της δυσλειτουργικής Παλαιστινιακής Εθνικής Αρχής και τον ανασχηματισμό της ισραηλινής ηγεσίας. Εάν παραμείνει η ακροδεξιά κυβέρνηση του ισραηλινού πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου, οποιαδήποτε προσπάθεια επανεκκίνησης της ειρηνευτικής διαδικασίας θα είναι νεκρή εξαρχής.

Επιπλέον, μια ανανεωμένη ειρηνευτική διαδικασία θα απαιτήσει τεράστια στρατιωτική, πολιτική και οικονομική βοήθεια από ένα αξιόπιστο εξωτερικό μέρος. Όμως, δεδομένου ότι η περιοχή και ο κόσμος έχουν αλλάξει ριζικά από την εποχή του Όσλο, η Δύση (Ηνωμένες Πολιτείες και Ευρωπαϊκή Ένωση) δεν μπορεί πλέον να αναλάβει το έργο μόνη της. Η Κίνα, επίσης, θα πρέπει να συμμετάσχει. Χωρίς αυτόν τον ευρύτερο κύκλο μεσολαβητών, δεν θα είναι δυνατό να εξουδετερωθεί το δίκτυο ριζοσπαστικής τρομοκρατίας του Ιράν.

Μόνο με νέες ιδέες, νέο προσωπικό και αμοιβαία προθυμία για ειρηνικό συμβιβασμό και έναν νέο «εξωτερικό παράγοντα» που αντικατοπτρίζει τις τρέχουσες γεωπολιτικές πραγματικότητες θα έχει μια νέα ευκαιρία το όνειρο της ειρήνης στη Μέση Ανατολή. Η 7η Οκτωβρίου έδειξε ότι το status quo στη Μέση Ανατολή είναι επικίνδυνο και μη βιώσιμο. Η σύγκρουση θα μπορούσε να κλιμακωθεί ανά πάσα στιγμή, με τρομερές συνέπειες για ολόκληρο τον κόσμο. Η ειρήνη μεταξύ του Ισραήλ και των Παλαιστινίων δεν είναι απλώς ένα υψηλό διπλωματικό όραμα. Για χάρη της παγκόσμιας ειρήνης και σταθερότητας στον 21ο αιώνα, αποτελεί πολιτική αναγκαιότητα.

* Ο Γιόσκα Φίσερ, υπουργός Εξωτερικών και αντικαγκελάριος της Γερμανίας από το 1998 έως το 2005, ήταν ηγέτης του Γερμανικού Κόμματος των Πρασίνων επί σχεδόν 20 χρόνια

Premium έκδοση «ΤΑ ΝΕΑ»