Η φιλόστοργος φιλαργυρία

Eίναι διχοτομημένος ο ΣΥΡΙΖΑ ή απλώς λόγω της ήττας στις εθνικές εκλογές και λόγω των αναταράξεων από τις εσωκομματικές εκλογές, αντιμετωπίζει τώρα τα ευρύτερα προβλήματα φυσιογνωμίας που διατρέχουν ολόκληρη την Αριστερά;

Γενικεύοντας βέβαια σε μια ιδεολογική στρατόσφαιρα, ίσως χάνεται το θρίλερ. Χάνεται το σεναριακά πολύ πιο ζουμερό στοιχείο των αντιμαχιών και αντιπαθειών που αναδύθηκαν στη εκλογική διαδικασία.

Σχέσεις καταστράφηκαν, διερράγησαν, κουβέντες (με μια απίστευτη επιπολαιότητα) εκστομίστηκαν. Ομως ενώ υφίσταται ένας σοβαρός συναισθηματικός κλυδωνισμός (κατά τη γνώμη μου, μεταβολίσιμος), το κέντρο δεν βρίσκεται στα προσωπικά δράματα, αλλά στις βαθύτερες ιδεολογικοπολιτικές αντιφάσεις που τείνουν προς ισχυρές αναμορφώσεις.

Η κρίση προϋπήρχε λαμπρά, δεν φύεται τώρα μέσα στην ήττα και τους κλονισμούς. Το κέντρο δηλαδή βρίσκεται σε αυτό που συμβαίνει στα υπόγεια της σκηνής και που δύσκολα το προσδιορίζει η επαγγελματική πολιτική και οι αγωνίες των ανθρώπων της.

Η ιδεολογική κρίση δεν πρέπει να ταυτίζεται με την εκλογική ήττα ή τις προσωπικές αγωνίες καριέρας.

Κρίση γεννιέται από τη μετατόπιση ευρύτατων λαϊκών στρωμάτων σε μια δεξιά νοοτροπία, κουλτούρα, κοσμοθέαση (που είναι και το πιο απελπιστικό και δύσκολα αντιμετωπίσιμο φαινόμενο).

Kρίση επίσης είναι και ο εγκλωβισμός της Αριστεράς σε έναν «ακαδημαϊσμό», η παγίδευσή της σε αφόρητα, όσο και αντι-πραγματικά, στερεότυπα. Αλλωστε όσο περισσότερες αόριστες επικλήσεις γίνονται στην Αριστερά, τόσο φωτίζεται η αδρανοποίηση της έννοιας και των εννοιοδοτικών μηχανισμών, δηλαδή των άλυτων κοινωνικών αντιφάσεων που εσωτερικεύει.

Το έχω ξαναγράψει ότι η περίφραξη σε μια μονοσήμαντη δικαιωματική ρητορική, εμπλουτισμένη με έναν οικονομισμό ως προς τα αιτήματα, δεν αποτελεί «αριστερή επικράτεια» και δεν φαίνεται ότι απαντά στους συστημικά δεσπόζοντες ιδεολογικούς σχηματισμούς.

Τα ίδια σχεδόν αιτήματα, ακόμα και μια παρεμφερή αφήγηση, μπορούν να υιοθετηθούν με μεγάλη ευκολία και από την καιροσκοπική, ευλύγιστη Δεξιά. Πολλά από αυτά που εξυφαίνονται, ιδίως πάνω στον κύκλο της ελεημοσύνης (το μείγμα δικαιωματισμού και οικονομισμού), ενώ φαίνονται σαν απαντήσεις στον κυρίαρχο κύκλο της καπιταλιστικής φιλαργυρίας, είναι, τελικά, βούτυρο στο ψωμί μιας καπάτσας Δεξιάς. Η τελευταία μπορεί να γίνει φιλάργυρα φιλόστοργος, μοιράζοντας επιδόματα για την ακρίβεια που η ίδια επιτρέπει.

Στον χώρο της Αριστεράς, για παράδειγμα, υπάρχει, συντίθεται ή βρίσκεται σε επεξεργασία ένα συνεκτικό και λειτουργικό σχέδιο πάνω στην ιδεολογική και πολιτιστική ανάπτυξη της παραγωγής; Πάνω στην κουλτούρα παραγωγής; Στην ποιότητα της παραγωγής (που αυτή άλλωστε εκφράζει την οικονομία στη δυναμική της, αντίθετα με τους τεχνικά διασκευασμένους δείκτες που απλώς την περιγράφουν). Το πρόβλημα αδυναμίας ενός χειραφετημένου αριστερού λόγου δεν υφίσταται μόνο στην Ελλάδα, αλλά εδώ είναι τραγικότερο, λόγω θεσμικής, οικονομικής και πολιτιστικής καχεξίας.

Η αδυναμία διατύπωσης λόγου που να αποκλίνει από τη λογική της ελεήμονος δωρεάς και την εργασιακή ηττοπάθεια (να ζητάς το έλασσον ως νέος, να τρέχεις πίσω από τα διάφορα χαριστικά και δουλοκτητικά επιδόματα ως μεγαλύτερος), αυτό είναι το κέντρο και επί αυτού πρέπει να διεξαχθούν οι μάχες. Η φόρμα τού υπό αναδιαμόρφωση ΣΥΡΙΖΑ ενσωματώνει ιδιολέκτους από διαφορετικά πεδία, όχι μόνο της παραδοσιακής πολιτικής. Θα συνθέσει άραγε; «Η ενοποίηση της αγοράς συμβαδίζει με τον κατακερματισμό της κουλτούρας» έχει γράψει νωρίτερα ο πρόωρα χαμένος Κρίστοφερ Λας.

Ο Δημήτρης Σεβαστάκης είναι καθηγητής στη Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του ΕΜΠ