Ταξίδι στη Βαρκελώνη ή το Ντουμπρόβνικ; Θα σας κοστίσει – Ο υπερτουρισμός «χτυπάει» την τσέπη

Όταν η Έστερ φαν Μπούρεν, αντιδήμαρχος του Άμστερνταμ, πρότεινε πρόσφατα την αύξηση κατά μία ποσοστιαία μονάδα στον φόρο που επιβάλλουν στους επισκέπτες τους τα τουριστικά καταλύματα της πόλης για κάθε διανυκτέρευση – ο οποίος είναι ήδη ένας από τους υψηλότερους στην Ευρώπη – οι συνάδελφοί της στο Δημοτικό Συμβούλιο απάντησαν με μία και μόνο κριτική: Ήθελαν η αύξηση να είναι ακόμη μεγαλύτερη.

«Έχουμε πολλές δαπάνες για την πόλη, φυσικά – για την ευημερία, για τη βιωσιμότητα», δήλωσε η αντιδήμαρχος σε πρόσφατη συνέντευξή της. «Δεν θέλουμε να αυξήσουμε τους φόρους για τους κατοίκους μας. Έτσι είπαμε: Λοιπόν, ας πληρώσουν λίγο παραπάνω οι επισκέπτες», σημειώνουν χαρακτηριστικά οι New York Times σε άρθρο τους.

Σε όλη την Ευρώπη, πολλοί από τους ομολόγους της φαν Μπούρεν κάνουν παρόμοιες σκέψεις. Μετά από αρκετά χρόνια σταθερής αύξησης του αστικού τουρισμού που προηγήθηκε της πανδημίας, πολλές ευρωπαϊκές πόλεις έχουν βρει νέους τρόπους να φορολογούν τους επισκέπτες τους, οι οποίοι αποτελούν ταυτόχρονα σημαντική πηγή εσόδων και – σε ορισμένες περιπτώσεις – αιτία πονοκεφάλου για τους κατοίκους.

Και ενώ υπάρχουν ελάχιστες ενδείξεις ότι οι τουριστικοί φόροι συμβάλλουν σημαντικά στην αναχαίτιση της ζήτησης των επισκεπτών, τα μέτρα αυτά μπορούν να συγκεντρώσουν σημαντικά κονδύλια για τον καθαρισμό των δρόμων, τα έργα οδοποιίας και άλλες αστικές βελτιώσεις, που ωφελούν τόσο τους επισκέπτες όσο και τους ντόπιους.

Εν μέσω αυξανόμενων ανησυχιών σχετικά με τις αρνητικές επιπτώσεις του τουριστικού συνωστισμού, τα έσοδα που παράγονται από τους φόρους στον τουρισμό μπορούν να βοηθήσουν να διασφαλιστεί ότι αυτό το σημαντικό κομμάτι πολλών ευρωπαϊκών οικονομιών διατηρεί την κοινωνική του διάσταση.

Το «πνεύμα της εποχής» στον τουρισμό

Οι φόροι στον τουρισμό είναι πλέον ευρέως διαδεδομένοι στην Ευρώπη: 21 από τα 30 έθνη που εξετάστηκαν σε μια έκθεση του 2020 είχαν φόρους στα τουριστικά καταλύματα, συνήθως της τάξης των 0,50 έως 3 ευρώ ανά άτομο ανά διανυκτέρευση.

Στις ΗΠΑ, οι περισσότερες πολιτείες επιβάλλουν μονοψήφιο ποσοστό φόρων στα καταλύματα, αλλά αυτό ποικίλλει – από μηδενικό φόρο στα καταλύματα στην Αλάσκα και την Καλιφόρνια έως 15% φόρο στο Κονέκτικατ.

Τα κράτη της νότιας και δυτικής Ευρώπης, όπου ο τουρισμός αντιπροσωπεύει μεγαλύτερο μερίδιο των εθνικών οικονομιών, είναι πιο πιθανό να επιβάλλουν φόρους στον τουρισμό, λένε οι ειδικοί. Αναμένουν, μάλιστα, ότι οι χώρες της βόρειας Ευρώπης θα επιβάλουν σύντομα παρόμοιες εισφορές, οδηγούμενες από παράγοντες όπως η κλιματική κρίση, η τουριστική έξαρση μετά την πανδημία και το αυξανόμενο ενδιαφέρον να λειτουργήσει ο τουρισμός σε όφελος των τοπικών κοινοτήτων.

Σύμφωνα με την τάση αυτή, ορισμένοι ευρωπαϊκοί προορισμοί, που επιβάλλουν εδώ και καιρό φόρους στον τουρισμό, έχουν αρχίσει να αυξάνουν τους συντελεστές τους ή να επιβάλλουν πρόσθετες εισφορές.

Πέρυσι, για παράδειγμα, το δημοτικό συμβούλιο της Βαρκελώνης άρχισε να επιβάλλει στους επισκέπτες ένα «πρόσθετο τέλος πόλης», πέραν του φόρου διαμονής (από 1 έως 3,50 ευρώ ανά διανυκτέρευση), τον οποίο η κυβέρνηση της Καταλονίας καθιέρωσε το 2012.

Η νέα επιβάρυνση της Βαρκελώνης – η οποία ισχύει τόσο για τις τουριστικές διαμονές, όσο και για τους επισκέπτες κρουαζιέρας – έχει προγραμματιστεί να αυξηθεί σε 3,25 ευρώ από 2,75 ευρώ την 1η Απριλίου του επόμενου έτους, δήλωσε ο Jordi Valls, αντιδήμαρχος για τον τουρισμό.

Η φετινή επιβάρυνση αναμένεται να αποφέρει 52 εκατομμύρια ευρώ, χρήματα που θα διατεθούν για δαπάνες σε δημόσιους χώρους και προστασία του περιβάλλοντος, καθώς και για την επιβολή των νόμων που ρυθμίζουν τα τουριστικά ενοίκια, μεταξύ άλλων.

Φόρος και στα κρουαζιερόπλοια

Παρόμοια είναι η κατάσταση και στο Ντουμπρόβνικ της δημοφιλούς τουριστικά Κροατίας – η οποία, σύμφωνα με έναν δείκτη, είχε την υψηλότερη αναλογία τουριστών προς κατοίκους από όλες τις ευρωπαϊκές πόλεις το 2019.

Το Ντουμπρόβνικ έχει επιβάλει εδώ και καιρό φόρο διαμονής, ο οποίος σήμερα ανέρχεται σε 2,65 ευρώ ανά άτομο ανά διανυκτέρευση από τον Απρίλιο έως τον Σεπτέμβριο και πέφτει σε 1,86 ευρώ τον υπόλοιπο χρόνο.

Αλλά το 2019, η κυβέρνηση ανακοίνωσε φόρο και στα κρουαζιερόπλοια, μετά από αυτό που ο δήμαρχος της πόλης, Μάτο Φράνκοβιτς, αποκάλεσε «μια πολύ ταραγμένη κατάσταση».

«Το ερώτημα πολλών κατοίκων μας ήταν: ‘Τι παίρνουμε από αυτά τα κρουαζιερόπλοια; Δεν πληρώνουν τίποτα στην πόλη του Ντουμπρόβνικ’», δήλωσε ο δήμαρχος της πόλης, προσθέτοντας ότι ο φόρος κρουαζιέρας, ο οποίος τέθηκε σε ισχύ το 2021, αναμένεται να συγκεντρώσει 750.000 ευρώ φέτος, κεφάλαια που θα δαπανηθούν για τη βελτίωση των δρόμων της πόλης. Και περιέγραψε τον φόρο κρουαζιέρας ως «win-win».

«Οι εταιρείες κρουαζιέρας και οι επισκέπτες κρουαζιέρας γνωρίζουν πού πραγματικά επενδύονται τα χρήματα που πληρώνουν», δήλωσε ο Φράνκοβιτς, προσθέτοντας πως «και οι πολίτες του Ντουμπρόβνικ βλέπουν ξεκάθαρα το όφελος της κρουαζιέρας».

Έρχονται περισσότεροι φόροι σε περισσότερες πόλεις

Άλλοι μεγάλοι ευρωπαϊκοί τουριστικοί προορισμοί, συμπεριλαμβανομένου του Εδιμβούργου, εξετάζουν το ενδεχόμενο επιβολής νέων τελών για τους επισκέπτες.

Φέτος, το Μάντσεστερ έγινε η πρώτη βρετανική πόλη που υιοθέτησε ένα τέλος επισκεπτών, όταν οι ιδιοκτήτες ξενοδοχείων της πόλης άρχισαν να επιβάλλουν συλλογικά μια πρόσθετη χρέωση 1 λίρας ανά άτομο ανά διανυκτέρευση.

Οι βρετανικές πόλεις δεν έχουν την εξουσία να δημιουργήσουν τα είδη των φόρων που εισήγαγαν το Άμστερνταμ και η Βαρκελώνη, δήλωσε ο Bev Craig, επικεφαλής του δημοτικού συμβουλίου του Μάντσεστερ, οπότε οι επιχειρήσεις εισήγαγαν οι ίδιες τη χρέωση, με την υποστήριξη της τοπικής κυβέρνησης.

Διαφορετική είναι η ιστορία στο St. Ives της Κορνουάλης, μια γραφική αγγλική παραλιακή πόλη που προσελκύει τουρίστες για περισσότερο από έναν αιώνα. Αλλά τα αυξανόμενα πλήθη επισκεπτών έχουν αρχίσει να καταπονούν τις υπηρεσίες της πόλης και την υπομονή των κατοίκων της, δήλωσε ο δήμαρχος Johnnie Wells.

Ο Wells σημείωσε ότι το St. Ives δαπανά σχεδόν το ένα πέμπτο του ετήσιου προϋπολογισμού του – περίπου 200.000 λίρες – μόνο για τον καθαρισμό των οκτώ δημόσιων τουαλετών της πόλης, τις οποίες οι επισκέπτες χρησιμοποιούν πολύ περισσότερο από τους ντόπιους.

Αντιμετωπίζοντας τους ίδιους φορολογικούς περιορισμούς με το Μάντσεστερ, το τοπικό συμβούλιο αποφάσισε να χρεώνει τους επισκέπτες με 47 λεπτά για τη χρήση των τουαλετών. Οι τοπικοί ηγέτες εξετάζουν επίσης το ενδεχόμενο επιβολής ενός «κοινοτικού τέλους», παρόμοιου με το τέλος επισκεπτών που επιβλήθηκε στο Μάντσεστερ.