Οι έτεροι «Πριγκόζιν» της Ρωσίας

«Η ρωσική ρουλέτα είναι το αγαπημένο μας παιχνίδι», λέει η Όλγκα Ρομανόβα, διευθύντρια της Russia Behind Bars, μιας οργάνωσης για τα δικαιώματα των κρατουμένων στη Ρωσία.

Επέλεξε αυτήν την έκφραση για να περιγράψει στο AP το γεγονός ότι πόλεις και χωριά στη χώρα της πλέον γεμίζουν με δεκάδες χιλιάδες κατάδικους, που στρατολογήθηκαν από τη Wagner, κατάφεραν να επιβιώσουν έξι μήνες στα μέτωπα του πολέμου στην Ουκρανία και τώρα κυκλοφορούν, λόγω αμνήστευσης, ελεύθεροι και έμπειροι στα όπλα…

Όμως αυτό ίσως να είναι το μικρότερο από τα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα το Κρεμλίνο, όπως κατέδειξε η -ακόμη «θολή»- βραχύβια εξέγερση του Γεβγκένι Πριγκόζιν και μισθοφόρων του στη Wagner, πριν από δύο εβδομάδες.

Σύμφωνα με εντολή του υπουργού Άμυνας Σεργκέι Σοϊγκού, όλες οι ρωσικές «εθελοντικές μονάδες» που μάχονται στην Ουκρανία έπρεπε να υπογράψουν σύμβαση με το υπουργείο του έως την 1η Ιουλίου.

Σε διαφορετική περίπτωση, θα έπρεπε να διαλυθούν.

Μέχρι τις 22 Ιουνίου περισσότερες από 20 παραστρατιωτικές ομάδες που συμμετείχαν στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία φέρονται ότι το είχαν ήδη πράξει.

Συνολικά ωστόσο υπάρχουν περισσότερες από 40 τέτοιες στρατιωτικές δομές στη Ρωσία.

Αυτά κατά δήλωση του Νικολάι Πάνκοφ, αναπληρωτή υπουργού Άμυνας της Ρωσίας.

Αν και η ύπαρξή τους δεν προβλέπεται από την εγχώρια νομοθεσία, οι ιδιωτικές στρατιωτικές εταιρείες (PMCs) «άνθισαν» τα τελευταία χρόνια στα ρωσικά εδάφη, ειδικά εν μέσω του πολέμου στην Ουκρανία.

Οι μισθοφόροι τους ήταν εκεί πολύτιμοι, δρώντας σε «γκρίζες ζώνες» που θεωρητικά απάλλασσαν την πολιτική και στρατιωτική ηγεσία από ευθύνες, αλλά και από νέες επιστρατεύσεις.

Η πρακτική εφαρμόζεται σε κάποιο βαθμό και σε δυτικές χώρες -με μέχρι πρότινος πιο γνωστή και μη εξαιρετέα την αμερικανική BlackWater.

Όμως στη Ρωσία η δύναμή τους και ο μεταξύ τους ανταγωνισμός κλιμακώθηκαν με τον πόλεμο στην Ουκρανία.

Οι κίνδυνοι άρχισαν έτσι να υπερτερούν των οφελών στο «ζύγι» του Κρεμλίνου, όπως φάνηκε και από τις τελευταίες εξελίξεις.

Ιδιωτικοί στρατοί… με τη χούφτα

Η απείθαρχη, αν και κρατικής χρηματοδότησης Wagner μπορεί να είναι το μεγαλύτερο «αγκάθι», δεν είναι όμως το μόνο.

Η λίστα των ρωσικών PMCs είναι μακρά.

Παρά το γεγονός ότι αυτού του είδους οι δραστηριότητες απαγορεύονται από το άρθρο 359 του Ρωσικού Ποινικού Κώδικα, υπάρχει ένα πυκνό δίκτυο ρωσικών παραστρατιωτικών ομάδων, που αναπτύσσονται σε όλο τον κόσμο.

Περίπου 20 υπολογίζεται ότι είναι αυτές που δρουν στην Ουκρανία.

Οι περισσότερες είναι σχετικά μικρές, με κάτι περισσότερους από  500 μισθοφόρους.

Μερικές ωστόσο αριθμούν δεκάδες χιλιάδες.

Ως αντίπαλο δέος της Wagner θεωρείται το τάγμα που στάλθηκε για να καταπνίξει την πρόσφατη εξέγερση της.

Δεν ήταν άλλο από την παραστρατιωτική δύναμη Akhmat, η PMC υπό τον ηγέτη της Τσετσενίας, Ραμζάν Καντίροφ.

Σε αντίθεση με την αρχική στάση της ομάδας του Πριγκόζιν, οι Τσετσένοι μισθοφόροι έσπευσαν να υπογράψουν συμβόλαια με το ρωσικό υπουργείο Άμυνας από τις 12 Ιουνίου.

Ο κατάλογος των ρωσικών παραστρατιωτικών ομάδων είναι ωστόσο εκτενής.

Πολλές δεν είναι ευρύτερα γνωστές.

Ορισμένες αποτελούν ιδιωτικούς στρατούς, που ελέγχονται από τα ανώτερα κλιμάκια εξουσίας στη Μόσχα ή από ρωσικές εταιρείες με στενούς δεσμούς με το Κρεμλίνο.

Υπάρχει η ομάδα Patriot, που δρα στην Ουκρανία και σύμφωνα με το Στέιτ Ντιπάρτμεντ «συνδέεται με τον υπουργό Άμυνας της Ρωσίας, Σεργκέι Σόιγκου και ανταγωνίζεται την PMC Wagner του Πριγκόζιν».

Από τον περασμένο Νοέμβριο έκανε την εμφάνισή της η ομάδα Convoy.

Σύμφωνα με τον ιστότοπο Meduza, είναι μισθοφορική ομάδα που ιδρύθηκε από τον (διορισμένο από τη Μόσχα) κυβερνήτη της προσαρτημένης Κριμαίας, Σεργκέι Αξιόνοφ και διοικήτη το πρώην ανώτερο στέλεχος της Wagner, Κονσταντίν Πικάλοφ.

«Τα μέλη της υπογράφουν δύο συμβόλαια», γράφει ο ιστότοπος με έδρα τη Λετονία: «ένα με την ιδιωτική στρατιωτική εταιρεία και ένα δεύτερο με το ρωσικό υπουργείο Άμυνας».

Ολιγάρχες σε «υπηρεσία»

Πίσω από την ομάδα Redut -που ιδρύθηκε αρχικά ως εταιρεία ασφαλείας ενεργειακών πόρων- βρίσκεται ο Ρώσος ολιγάρχης και στενός σύμμαχος του Πούτιν, Γκενάντι Τιμτσένκο.

Φέρεται να ήταν μεταξύ των πρώτων PMC που εισήλθαν στην Ουκρανία.

Διατηρεί επίσης στενούς δεσμούς με την «Ταξιαρχία Ντον», την οποία απαρτίζουν κυρίως Κοζάκοι.

Στο φως της δημοσιότητας ήρθε πρόσφατα και η ομάδα Potok, όταν μια ομάδα μισθοφόρων της ανήρτησε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης βίντεο, διαμαρτυρόμενοι για ελλείψεις προμηθειών στα μέτωπα του πολέμου στην Ουκρανία.

Φέρεται να ανήκει στον ρωσικό κρατικό ενεργειακό κολοσσό Gazprom: μια από τις πολλές ιδιωτικές στρατιωτικές εταιρείες που λέγεται ότι διαθέτει.

Άλλες εταιρείες -όπως η Rosneft, η μεγαλύτερη εταιρεία πετρελαίου της Ρωσίας, και ο τεχνολογικός γίγαντας Rostec- έχουν επίσης τις δικές τους PMCs.

Η ρωσική εταιρεία πετρελαίου Lukoil από την άλλη συνεργάζεται με την εταιρεία ασφαλείας Lukom A.

Ιδρύθηκε το 1992 από πράκτορες που συνδέονταν με την KGB, την υπηρεσία πληροφοριών που έχει σήμερα μετεξελιχθεί στην FSB.

Όπως αναφέρει στην ιστοσελίδα της, προσφέρει μεταξύ άλλων «καλά προσαρμοσμένη συνεργασία με τις υποδιευθύνσεις της Εθνοφρουράς, του υπουργείου Εσωτερικών και του υπουργείου Καταστάσεων Εκτάκτων Αναγκών».

Υψηλό διακύβευμα

Σύμφωνα με την Molfar, μια ουκρανική ομάδα πληροφοριών ανοιχτού κώδικα, οι ρωσικές εν ενεργεία PMCs είναι συνολικά 37 και «υπάγονται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο στο Κρεμλίνο».

Δρουν σε 34 χώρες, με τις 25 να δραστηριοποιούνται στην Ουκρανία. Εξ αυτών, υποστηρίζει η εν λόγω έρευνα, σχεδόν οι μισές (12) ιδρύθηκαν και χρησιμοποιήθηκαν αποκλειστικά στα εκεί μέτωπα του πολέμου.

Πέρα από τη δράση τους σε νομικές «γκρίζες ζώνες», σε διάφορα μέρη του κόσμου, ο ιδιωτικός χαρακτήρας τους εξυπηρετεί ανάγκες στρατιωτικής ευελιξίας, επιμερισμού του κόστους του πολέμου, εξασφάλισης για τους επίσημους ιδιοκτήτες τους της εύνοιας του Κρεμλίνου.

«Επιπλέον μια ομάδα βαριά οπλισμένων ανδρών είναι φυσικά χρήσιμη» για τους Ρώσους ολιγάρχες, «όταν έρθει η ώρα της μοιρασιάς πολύτιμης ακίνητης περιουσίας και επιχειρήσεων στην κατεχόμενη Ουκρανία», γράφει σε άρθρο στο περιοδικό The Spectator ο πρώην ανταποκριτής του Newsweek στη Μόσχα και ιστορικός, Όουεν Μάθιους.

Τώρα ο Πούτιν «προσπαθήσει να επιβάλει την αφοσίωση των δεκάδων ιδιωτικών στρατών που επέτρεψε να ξεφυτρώσουν σε όλη τη χώρα του, βάζοντάς τους να υπογράψουν συμβόλαια», σχολιάζει. «Όπως όμως δείχνει η ιστορία του εμφυλίου πολέμου της Ρωσίας, η πίστη των ενόπλων είναι πολύ συχνά στους ηγέτες τους και όχι στον Τσάρο».