Δημοψήφισμα 2015: Σαν σήμερα η συντριπτική νίκη του «ΟΧΙ» στις πιο πολωμένες κάλπες της Μεταπολίτευσης

Στις 5 Ιουλίου του 2015 πάνω από το 60% των πολιτών προσέρχεται στις κάλπες για την πιο πολωμένη εκλογική μάχη της Μεταπολίτευσης. Πρόκειται για τις κάλπες του δημοψηφίσματος που οι πολίτες έπρεπε να αποφασίσουν εάν συμφωνούν με την πρόσφατη τότε εκδοχή του πακέτου μέτρων που πρότειναν οι δανειστές.

Την επιλογή για δημοψήφισμα και τη διατύπωση του ερωτήματος είχε αποφασίσει η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ και ο Αλέξης Τσίπρας, καθώς οι διαπραγματεύσεις με τους δανειστές είχαν φτάσει σε αδιέξοδο.

Η κυβέρνηση που είχε εκλεγεί με την υπόσχεση να καταργήσει τα μνημόνια, που είχαν αλλάξει άρδην και προς το χειρότερο τη ζωή εκατομμυρίων πολιτών και είχαν προκαλέσει σεισμό στο πολιτικό σύστημα και τη μεγαλύτερη κινηματική έξαρση στον πλανήτη εκείνη την περίοδο, είχε ήδη μπει από την αρχή της θητείας της σε μια προσπάθεια διαπραγμάτευσης με την Τρόικα με βάση την «αναδιαπραγμάτευση του χρέους» και την επίτευξη μιας «βιώσιμης συμφωνίας».

Η αδιέξοδη διαπραγμάτευση

Σε ισχύ ήταν η δεύτερη δανειακή σύμβαση (δεύτερο Μνημόνιο) που είχε υπογραφεί το 2012 και έληγε στις 30 Ιουνίου του 2015. Οι προτάσεις της ελληνικής κυβέρνησης με υπουργό Οικονομίας τον Γιάνη Βαρουφάκη, που περιλάμβαναν και αρκετές από τις προτάσεις της Τρόικα, όπως ιδιωτικοποιήσεις, ασφαλιστικό κλπ – δεν έφερναν αποτελέσματα στις Βρυξέλλες και η διαπραγμάτευση με τους δανειστές οδηγήθηκε σε αδιέξοδο, με τον Σόιμπλε να προτείνει – χωρίς να είναι δεδομένο ότι εξέφραζε συνολικά την άποψη των δανειστών – η Ελλάδα είτε να αποδεχτεί πλήρως τους όρους του Μνημονίου είτε να βγει από το ευρώ.

Με τη λήξη της δανειακής σύμβασης ήταν παραπάνω από ορατό το ενδεχόμενο η Ελλάδα να βρεθεί αντιμέτωπη με την έλλειψη ρευστότητας, κάτι που είχε γίνει ήδη στην Κύπρο ένα προηγούμενο διάστημα και ενώ υπήρχε ήδη φυγή κεφαλαίων.

Έτσι λαμβάνεται η απόφαση για τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος, με το σκεπτικό ότι θα μπορούσε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ να αποκτήσει ένα διαπραγματευτικό χαρτί απέναντι στους δανειστές, με τον Αλέξη Τσίπρα να διαβεβαιώνει ότι η ευρωπαϊκή προοπτική της χώρας είναι δεδομένη και αδιαπραγμάτευτη και ότι η ΕΕ δεν θα μπορούσε να μην σεβαστεί τη δημοκρατική απόφαση ενός λαού.

Η διατύπωση του ερωτήματος ήταν τέτοια που ουσιαστικά καλούσε τους πολίτες να δηλώσουν εάν συμφωνούσαν ή διαφωνούσαν με την πρόσφατη πρόταση των δανειστών, χωρίς να έχει μία δεσμευτική επιλογή για την κυβέρνηση.

Πόλωση

Από τη στιγμή που ανακοινώθηκε το δημοψήφισμα μέχρι την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων του, η πόλωση που επικράτησε ήταν πρωτοφανής στην κοινωνία.

Στον δρόμο, στη δουλειά, στο καφενείο, στα ΜΜΕ, στην ουρά του ATM, παντού το μόνο που άκουγε κανείς ήταν πολιτικές συζητήσεις για την επιλογή της Κυριακής και για το τι θα γίνει από εδώ και πέρα. Εκείνες τις ημέρες έγινε και μία από τις μεγαλύτερες συγκεντρώσεις της Μεταπολίτευσης στο Σύνταγμα υπέρ του «ΟΧΙ», ενώ συγκεντρώσεις οργανώθηκαν και υπέρ του «ΝΑΙ», αν και μικρότερες.

Ήταν σαφές ότι ένα πλειοψηφικό ρεύμα της κοινωνίας είδε σαν ευκαιρία το δημοψήφισμα για να τελειώνει με τα μνημόνια και τη λιτότητα που είχαν πλήξει τη ζωή του τόσα χρόνια.

Αν συνυπολογίσει κανείς την επιβολή των capital controls προκειμένου να μην υπάρξει μαζική φυγή κεφαλαίων και τη συστράτευση της εγχώριας και ευρωπαϊκής ελίτ στο «ΝΑΙ», η επιλογή του «ΟΧΙ» αντιπροσώπευε και τη ρήξη που είχε επέλθει ήδη στην κοινωνία.

Τα αποτελέσματα ήταν συντριπτικά υπέρ του «ΟΧΙ» με 61,3% έναντι 38,7% του «ΝΑΙ». Δεν υπήρχε νομός στην Ελλάδα που το «ΟΧΙ» έχασε από το «ΝΑΙ». Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσίαζε και η κατανομή των ψήφων. Στις λαϊκές και εργατικές γειτονιές το «ΟΧΙ» κατέγραφε συντριπτικά ποσοστά σε σχέση με τις εύπορες που το «ΝΑΙ» έβγαινε πρώτο. Η νεολαία επίσης ψήφισε συντριπτικά υπέρ του «ΟΧΙ» έναντι των ηλικιωμένων.

Ωστόσο το συντριπτικό ποσοστό δεν οδήγησε στην επιλογή της σύγκρουσης αλλά στον συμβιβασμό με τους δανειστές. Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, εξάλλου, δεν είχε κάνει καμία προετοιμασία για ένα ενδεχόμενο ρήξης, δεν υπήρχε στα σκαριά κανένα plan b, καθώς το δημοψήφισμα θα είχε ως μοναδικό σκοπό να λειτουργήσει εξαρχής ως διαπραγματευτικό χαρτί για την επίτευξη μιας καλύτερης συμφωνίας.

Η ανακοίνωση του Τσίπρα μετά τα αποτελέσματα

Το βράδυ μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας ανέφερε, μεταξύ άλλων, στο διάγγελμά του:

«Ελληνίδες, Έλληνες,

Σήμερα, με δεδομένες τις δυσμενείς συνθήκες που διαμορφώθηκαν την προηγούμενη εβδομάδα, κάνατε μια πολύ γενναία επιλογή. Ωστόσο, έχω πλήρη συνείδηση ότι η εντολή που μου δίνετε δεν είναι εντολή ρήξης με την Ευρώπη αλλά εντολή ενίσχυσης της διαπραγματευτικής μας δύναμης για την επίτευξη βιώσιμης συμφωνίας. Με όρους κοινωνικής δικαιοσύνης, με όρους προοπτικής και απεγκλωβισμού από τον φαύλο κύκλο της λιτότητας».

Η διαπραγμάτευση δεν γίνεται ευκολότερη μετά το δημοψήφισμα. Η συζήτηση για τη δημοκρατική βούληση του λαού απλώς δεν γίνεται, και το δίλημμα είναι σαφές: εάν δεν επιλέξετε τη ρήξη θα επιλέξετε τη σύμβαση με τους αρχικούς όρους.

Ο έντιμος συμβιβασμός δεν φαίνεται ρεαλιστικός και η ηγετική ομάδα μετατοπίζεται προς τη συμφωνία που οδήγησε τελικά στο τρίτο Μνημόνιο.