14 Ιουνίου 1940: Πού είσαι Παρίσι, κέντρο της οικουμένης;

«Η πόλις ήτο σχεδόν έρημος την πρωίαν, καθ’ ην στιγμήν τα γερμανικά στρατεύματα επρόκειτο να εισέλθουν. Όλαι αι προς νότον των Παρισίων οδοί είνε κατάμεστοι κατοίκων. Υπολογίζεται ότι τουλάχιστον τρία εκατομμύρια από τα τέσσερα των κατοίκων των Παρισίων ανεχώρησαν ήδη. Οι εναπομείναντες κάτοικοι παρέμειναν κατά το πλείστον εις τας οικίας των με κλεισμένας τας προθήκας. Νεκρική σιγή επεκράτει εις την πόλιν».

Για σένα μιλούν έτσι; Και το βαστά η καρδιά τους, Παρίσι; Οι δικοί σου δρόμοι έρημοι; Τη νεκρική σιγή εγνώρισες εσύ, πόλις της ζωντάνιας; Βρέθηκαν τρία εκατομμύρια άνθρωποι να εγκαταλείψουν εσένα, Παρίσι, που δεν σ’ εγκατέλειπαν αδάκρυτοι ούτε οι ξένοι σου; Και είνε ανάμεσα σ’ αυτούς οι Ζωρζέττες, οι Πολέττες, οι Νινέττες, οι Οντέττες, οι Αντουανέττες σου, χαρούμενα σπουργίτια των πεζοδρομίων που με τις μυτίτσες στον αέρα, δυο κόκκινες βούλες στα μάγουλα, ένα κουρελάκι που γίνεται αυτοκρατορική χλαμύς επάνω στα κορμάκια τους, εγέμιζαν με το τραγούδι της ξενοιασιάς τον γκρίζο ουρανό σου;

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 16.6.1940, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Το Παρίσι με την εικόνα της ερημώσεως! Να σε δούμε και να μην το πιστέψουμε. Η φαντασία είνε αδύνατο να σε συλλάβη σ’ αυτή τη μορφή σου.

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 14.6.1940, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Πριν από τέσσερα χρόνια στην είσοδο της εκθέσεώς σου κυριαρχούσε η μεγάλη λέξις γραμμένη με τεράστια γράμματα: «Παξ». Πού είνε τώρα το μέγαρο της ειρήνης σου; Πού είνε το φως και το γέλιο σου, πού είνε η χάρις και η γοητεία σου, πού είσαι Παρίσι;

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 15.6.1940, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Δεν είνε οι φανατικοί της μιας ή της άλλης πολιτικής που απευθύνουν την ερώτησι στην πρωτεύουσα μιας εμπόλεμης χώρας. Γιατί εσύ, κέντρο της οικουμένης, πρωτεύουσα μιας χώρας –πώς να σου το πω στον παρατατικό;– δεν ήσουν. Ανήκες στην ολότητα. Η χώρα σου έχει τους εχθρούς και τους φίλους της. Εσύ εχθρούς δεν έχεις. Ούτε καν φίλους. Είχες τους εραστάς, τους προσκυνητάς, τους θαυμαστάς, τους αιχμαλώτους σου. Όσοι δεν σε ήξεραν ζούσαν με το όνειρο της γνωριμίας σου, όσοι πέρασαν και μια στιγμή από κοντά σου σε νοσταλγούσαν, και οι ευδαίμονες πολίται του πλανήτου που τον ουρανό σου είχαν για στέγη τους έτρεμαν στην σκέψι του αποχωρισμού.

Πόσο φοβερό πράγμα πρέπει να είνε ο πόλεμος για να βρεθούν τρία εκατομμύρια ψυχές που δέχθηκαν να φύγουν από κοντά σου, Παρίσι… Θα φεύγουν με υγρά τα μάτια, με ματωμένη την καρδιά, με το παληό εκείνο τραγουδάκι σου που αναβλύζει με λυγμούς από τα χείλη: «Τι ωραίο που ήταν το χωριό μου, ω Παρίσι, ω Παρίσι μου…»

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 16.6.1940, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Το χωριό τώρα ερημώθηκε. Η πανανθρώπινη πρωτεύουσα εφόρεσε την πολεμική της εξάρτυσι και εγκαταλελειμμένη από τους κατοίκους της διανύει τις στιγμές που ήταν γραμμένες από τη μοίρα.

Στις ώρες αυτές των δοκιμασιών τουλάχιστον, θα έστεργε άρα γε ν’ αποκαλύψη το μυστικό της γοητείας της; Είνε μια ερώτησις που άπειρες φορές τής απηύθυναν οι ερασταί της και ποτέ δεν πήραν απάντησι. Πόλεις ωραιότερες, ανετώτερες, καθαρώτερες από το Παρίσι υπάρχουν πολλές. Η γυναικεία ομορφιά δεν είνε το μονοπώλιό της. Η εύκολη κατάκτησις αποτελεί θρύλο. Αφθονότερη είνε σε άλλες χώρες η προσφορά. Η πνευματική άνθησις; Αλλά, Θεέ μου, υπάρχουν προσκυνηταί που καταναλίσκουν τις μέρες τους στα τεράς των καφενείων με το κρουασάν και το φλυτζάνι του καφέ-κρεμ εμπρός τους χωρίς ούτε να υποπτευθούν τις πνευματικές ανησυχίες της ανήσυχης πόλεως. Οι ανέσεις της ζωής; Δεν τις απολαμβάνουν βέβαια στις σοφίτες των ξενοδοχείων ή κάτω από τις γέφυρες του Σηκουάνα οι άνθρωποι που προτίμησαν να θυσιάσουν ένα μέλλον και ν’ αλητέψουν μόνο και μόνο για να μην απομακρυνθούν από την ατμόσφαιρα που ελάτρευσαν.

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 16.6.1940, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Ποιο είνε λοιπόν το μυστικό της μεγάλης ξελογιάστρας; Ούτε να το χάση, ούτε να μας το πη. Η ύπαρξίς της ενδιαφέρει σήμερα. Ενδιαφέρει έξω από πολιτικά συμφέροντα και από ιδεολογικές ροπές.

Ο αγαπημένος μας Κοτσαρίδας (σ.σ. απεσταλμένος του «Ελευθέρου Βήματος» στο Παρίσι), μέσα στον κατακλυσμό τώρα κι’ αυτός, μας έδινε προχθές μια σπαρακτική αφήγησι της δεήσεως που έκαμαν οι Παρισινοί εμπρός στην εικόνα της αγίας Γενεβιέβης, προστάτιδος της πόλεως. Στην πολιούχο σου τα πλήθη των εραστών σου, Παρίσι, εχθροί και φίλοι της χώρας στην οποία ανήκεις απευθύνουν τη στιγμή αυτή την προσευχή τους και δέονται να μη σβύση αυτό που αποτελεί την ατμόσφαιρα, τη χάρι, το πνεύμα, το σπίρτο, το κέφι, τη δροσιά, τη χαρά της ζωής, όλα όσα εχώρεσαν μέσα στα έξη γράμματά σου: Παρίσι.

*Άρθρο του Παύλου Παλαιολόγου για την κατάληψη του Παρισιού από τα ναζιστικά στρατεύματα κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Το κείμενό του, που έφερε τον τίτλο «Υπέρ της πόλεως ταύτης…», είχε δημοσιευτεί στην εφημερίδα «Ελεύθερον Βήμα» στις 16 Ιουνίου 1940, ημέρα Κυριακή.

Η γαλλική πρωτεύουσα κατελήφθη από τους ναζί στις 14 Ιουνίου 1940, ημέρα Παρασκευή.