Περί πολιτικής αλαζονείας

Αμείλικτη η πραγματικότητα για το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης –σε αυτό ήταν κατ’ ουσίαν αφιερωμένο το χθεσινό άρθρο μας– μετά την πρόσφατη εκλογική συντριβή του. Με τη ΝΔ εξαιρετικά ενισχυμένη από το απρόσμενα υψηλό –ακόμα και για τους επιτελείς της– ποσοστό της στην κάλπη της απλής αναλογικής και με το ΠΑΣΟΚ σε κατάσταση ευφορίας και σε φάση γενικευμένης αντεπίθεσης, η επικείμενη νέα εκλογική αναμέτρηση καθίσταται εκ των πραγμάτων για τον ΣΥΡΙΖΑ ένας πολύ σκληρός αγώνας για επιβίωση.

Όμως, και η θριαμβεύτρια των εκλογών της 21ης Μαΐου, η ΝΔ, αντιμετωπίζει ένα σοβαρό κίνδυνο: τον κίνδυνο της αλαζονείας. Ο πρωθυπουργός, επιδεικνύοντας άριστα αντανακλαστικά, έσπευσε με την πρώτη κιόλας ομιλία του, το βράδυ της μεγάλης νίκης του κόμματός του, να κάνει λόγο για ένα νέο κυβερνητικό κύκλο χωρίς αλαζονεία και χωρίς έπαρση, με οδηγούς –όπως είπε– τη γλώσσα της αλήθειας, την ειλικρινή διάθεση για αυτοκριτική και την προσπάθεια για συνεχή βελτίωση.

Παρά ταύτα, και παρά την προσθήκη που έκανε ο πρωθυπουργός ότι δεν πρόκειται –ο ίδιος προσωπικά– να ανεχθεί φαινόμενα αλαζονικής συμπεριφοράς, ο κίνδυνος αυτός δεν παύει να ελλοχεύει, καθώς ένας ολόκληρος κομματικός και γραφειοκρατικός μηχανισμός αισθάνεται –αυτή είναι η αλήθεια– παντοδύναμος και ελεύθερος να νέμεται κατά το δοκούν την εξουσία.

Για τον κίνδυνο της αλαζονείας είχε γράψει τα εξής ο Μάριος Πλωρίτης (εφημερίδα «Το Βήμα», 22 Ιανουαρίου 1984):

Το «ιδανικό» για έναν πολιτικό, ένα κόμμα, μια παράταξη θα ήταν να μην έχει αντιπάλους, επικριτές, κριτές καν. Κανένας να μην του αντιμιλά και, ακόμα καλύτερα, κανένας να μη μιλά, κανένα να μην ακούει και ο καθένας να τον (υπ)ακούει.

Αυτή, φυσικά, είναι η (ομολογημένη ή ανομολόγητη) επιδίωξη των τυραννικών καθεστώτων: η αλαλία, η απραξία, η ακρισία του λαού «τους». Αλλά και στις δημοκρατίες, τι μακαριότητα να μην έχεις αντίλογο και αντίμαχο! Ή, κι αν έχεις, ο λόγος του και η μπόρεσή του να είναι τόσο λίγοι, που να μη σε απειλούν, να μη σε κλονίζουν και, άρα, να μη σε σκοτίζουν.

Μακαριότητα, όμως, εξαιρετικά επικίνδυνη, τόσο για την πολιτεία και το πολίτευμα, όσο και για τον ίδιο τον «μακάριο». Το «αντίπαλον δέος» [ο φόβος απ’ τον περίπου ισοδύναμο αντίπαλο] είναι η μοναδική εγγύηση όχι μόνο για μια συμμαχία αλλά και για την ομαλή λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος. Ενώ η απουσία ενός τέτοιου «δέους» παρασύρει μοιραία στην αυθαιρεσία, στην ασυδοσία, και νοθεύει της δημοκρατίας τη δημοκρατικότητα.

[…]

Όταν μια κυβέρνηση δεν έχει απέναντί της πραγματικό «αντίπαλο δέος», εύκολα «μεθάει» απ΄την αναμφισβήτητη δύναμή της κι ευκολότερα ξεχνάει το «μέτρο» και το «δέον». Όταν ξέρει (ή πιστεύει) πως, για ένα σημαντικό αριθμό πολιτών (εκείνων, ίσα-ίσα, που δίνουν, κάθε φορά, τη νίκη στο Α ή Β κόμμα), δεν υπάρχει άλλη «εναλλακτική λύση», νιώθει ελεύθερη να κάνει ό,τι θέλει, αφού ξέρει (ή πιστεύει) πως δεν θα «τιμωρηθεί» για τους «ετσιθελισμούς» της όταν έρθει η ώρα της κάλπης.

Έτσι, μπορεί, ανεμπόδιστα κι ανυπολόγιστα, να φάσκει και ν’ αντιφάσκει, να κάνει και να ξεκάνει, να τάζει και να μην τηρεί, ν’ αστοχεί και να ξαστοχεί, να γλιστράει και να ξεγλιστράει, να «ορθοτομεί» και να καρατομεί.

[…]

Η αλαζονεία είναι «εμπόδιον σοφίας» για τα άτομα, καταπώς έλεγε ο Βίας. Αλλά η πολιτική αλαζονεία που ξεκινάει απ’ την ανισορροπία δυνάμεων είναι εμπόδιο στη σωστή πορεία και της δημοκρατίας και των κομμάτων. Το «παντοδύναμο» κόμμα –ακλόνητο κι ατρόμητο μέσα στην αυτάρκεια και την αυταρέσκειά του– δε διστάζει να προχωρήσει σε «ακρότητες», ενώ το «αδύναμο» κόμμα –κλονισμένο κι έντρομο, καθώς είναι– δεν τρομάζει να υποχωρήσει σε άλλες «ακρότητες», για να διασκεδάσει τη δυσαρέσκεια των οπαδών του και να σκεπάσει τη δική του ανεπάρκεια.

Φυσικά, στη δημοκρατία «η κυβέρνηση κυβερνά και η αντιπολίτευση ελέγχει». Αλλά ο έλεγχος δεν είναι πραγματικά αποτελεσματικός όταν οι «ελεγχόμενοι» ξέρουν πως, όποια κι αν είναι τα συμπεράσματά του, δεν απειλείται η εξουσία τους. Οπότε, οι «ελεγκτές» αποδύονται στους πιο «υστερικούς» ελέγχους, με την ελπίδα ακριβώς ν’ απειλήσουν τη μακαριότητα των «ελεγκτέων».

Έτσι, όμως, ο έλεγχος καταντά ακίνδυνη «φιλολογία» για τους πρώτους και επικίνδυνη δημαγωγία για τους δεύτερους. Ετούτοι «βοούν εν τη ερήμω» και οι άλλοι «αγρόν αγοράζουν». Και τότε είναι «η εσχάτη πλάνη χείρων της πρώτης» – μόνο που οι αληθινά «πλανημένοι» δεν είναι ούτε οι «βοώντες» ούτε οι «αγοράζοντες», αλλά οι άφταιγοι πολίτες, το πολίτευμα και η πολιτεία ολόκληρη.