Πρωτομαγιά της ταξινομικής

Πιθανότατα το μάθημα της ταξινομικής να είναι αυτό που οι απανταχού φοιτητές Βιολογίας θεωρούν ένα από τα δυσκολότερα, καθώς απαιτεί την εκμάθηση λατινικών ονομασιών. Πράγματι, είναι ευκολότερο να πει κανείς «αρκούδα» παρά «Ursus arctos», ή να πει «ρείκι» και «ελιά» παρά να καταφύγει στα «Erica manipuliflora» και «Olea europaea» αντίστοιχα.

Με αφορμή τη συμπλήρωση 270 χρόνων από την πρώτη έκδοση του μνημειώδους έργου «Species Plantarum» του σουηδού φυσιοδίφη Κάρολου Λιναίου (Charles Linnaeus, 1707-1778), την Πρωτομαγιά του 1753, θα άξιζε να δούμε τη σημασία τόσο του ίδιου του έργου όσο και της λαμπρής ιδέας του να ονομαστούν τα τότε γνωστά είδη φυτών με τη διπλή λατινική ονομασία. Η διπλή ονομασία (η οποία στη συνέχεια υιοθετήθηκε και για τα ζωικά είδη) δεν είναι τυχαία: η πρώτη λέξη περιγράφει το γένος (στο οποίο συγκεντρώνονται συγγενικά είδη και γράφεται με κεφαλαίο το πρώτο γράμμα), ενώ η δεύτερη (η οποία είναι γραμμένη ολόκληρη με πεζά γράμματα) είναι ένα επίθετο το οποίο προσδιορίζει το εκάστοτε είδος φυτού.

Περί τα 6.000 φυτικά είδη περιλαμβάνονταν στην πρώτη έκδοση του «Species Plantarum» και η ονομασία τους ήταν ήδη μια τεράστια βελτίωση από την πολυωνυμία που επικρατούσε, καθώς διαφορετικά ονόματα δίνονταν στα ίδια είδη φυτών από διαφορετικούς φυσιοδίφες.

Ωστόσο, ο λόγος για τον οποίο ο Λιναίος κατέκτησε μια θαυμαστή θέση στο Πάνθεον των πνευματικών ανθρώπων δεν έχει να κάνει με τον (αναμφίβολα τεράστιο) όγκο των φυτών και ζώων που μελέτησε, αλλά με την πληροφορία που δίνεται αβίαστα μέσω της ονοματολογίας που πρότεινε. Πάρτε για παράδειγμα τρία φυτά τα οποία συχνά καλλιεργούνται στους κήπους μας, την ντομάτα (Solanum lycopersicum), την πατάτα (Solanum tuberosum) και τη μελιτζάνα (Solanum melongena).

Παρά το γεγονός ότι δύσκολα θα μάντευε κανείς τη συγγένειά τους βασιζόμενος μόνο στο φαγώσιμο τμήμα τους (αν και ο προσεκτικός κηπουρός θα εντοπίσει σίγουρα τις ομοιότητες των ανθέων τους), η ονομασία τους μας πληροφορεί για τη μεταξύ τους συγγένεια, όπως επίσης και για τη συγγένειά τους με το στρύχνο (Solanum elaeagnifolium), το δηλητηριώδες ζιζάνιο (λόγω υψηλής περιεκτικότητας σε αλκαλοειδή). Διόλου τυχαία, αλκαλοειδή περιέχονται και στα φύλλα και στους βλαστούς της ντοματιάς, της πατάτας και της μελιτζάνας, εξ ου και δεν συνιστάται η βρώση τους.

Διακόσια εβδομήντα χρόνια μετά η ιδέα του Λιναίου παραμένει λαμπρή!