Τέμπη και Alstom: Η εταιρεία με τον «αυτόματο πιλότο» που θα έβαζε την ψηφιακή σηματοδότηση

Ήταν Μάρτιος του 2022 όταν η Alstom ανακοινώνει ότι θα εκσυγχρονίσει τη γραμμή Θεσσαλονίκη – Ειδομένη με λύσεις ψηφιακής σηματοδότησης. Η ίδια εταιρεία, το 2014, υπέγραψε την περιβόητη σύμβαση «717» με την ΕΡΓΟΣΕ για την υποδομή της τηλεδιοίκησης του ελληνικού σιδηροδρόμου. Όταν ανέλαβε το έργο, πριν από περίπου 9 χρόνια, δεν ήταν μόνη της, αλλά με την ΤΟΜΗ, η οποία άνηκε κατά 100% στην ‘Ακτωρ.

Ενόσω το έργο από Αθήνα – Θεσσαλονίκη ήταν «ανοιχτό», το 2022, η γαλλική εταιρεία  ανέλαβε έργο για το υπόλοιπο του ελληνικού σιδηροδρόμου.

Τα έτη ορόσημα, λοιπόν, έχουν ως εξής: Υπογραφή το 2014 της αρχικής σύμβασης. Τον Απρίλιο του 2021 υπεγράφη η συμπληρωματική σύμβαση για το ίδιο έργο. Το 2022 ανακοινώνεται η συμφωνία για το τμήμα Θεσσαλονίκη – Ειδομένη. Αφορά την «παροχή αναβαθμισμένων λύσεων σηματοδότησης σε αυτή τη σημαντική για την Ελλάδα σιδηροδρομική γραμμή, είναι ένα ακόμα σημαντικό βήμα προς τον εκσυγχρονισμό και την αναβάθμιση του διεθνή σιδηροδρομικού άξονα που συνδέει την Ελλάδα με την Κεντρική και Δυτική Ευρώπη».

Στις 8 Μαρτίου του 2023 – και μία εβδομάδα μετά το δυστύχημα στα Τέμπη και στο δίκτυο του ΟΣΕ – ο υπουργός Επικρατείας-Μεταφορών και Υποδομών Γιώργος Γεραπετρίτης σημειώνει σε συνέντευξη Τύπου ότι ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, επικοινώνησε με τον διευθύνοντα σύμβουλο της μητρικής εταιρείας Alstom (Γαλλίας). Έκανε λόγο για σαφή εντολή για την αποπεράτωση του έργου το ταχύτερο δυνατόν, αίτημα στο οποίο, σύμφωνα με τον υπουργό, η γαλλική εταιρεία επέδειξε πλήρη κατανόηση. Ο υπουργός δεσμεύτηκε να παρουσιάσει σύντομα το χρονοδιάγραμμα και πρόσθεσε ότι ο ίδιος θα βρίσκεται «πάνω» από την υλοποίηση του έργου.

Από το 2021 και με την υπογραφή της συμπληρωματικής σύμβασης  το ποσοστό παράδοσης του έργου από το 18% ανέβηκε στο 70%. Ειδικότερα, ως το 2017, οπότε και η σύμβαση «πάγωσε», είχε παραδοθεί ένα ποσοστό 32% του έργου, κατ’ ουσίαν όμως μόνο το 18% ήταν πλήρως λειτουργικό. Το 2021, με την επανεκκίνηση της σύμβασης και την υπογραφή της συμπληρωματικής, το ποσοστό παράδοσης του έργου αυξήθηκε από το 18% στο 70%. Δηλαδή, έως το 2021, 7 χρόνια από την αρχική σύμβαση, είχε ολοκληρωθεί μόλις το 18%. Σύμφωνα με τα στοιχεία της κυβέρνησης, σήμερα έχει παραδοθεί 1 κέντρο τηλεδιοίκησης, απομένουν 2 και έχουν παραδοθεί 36 συνολικά από τους 52 σταθμούς.

Ποια είναι, όμως, η γαλλική εταιρεία, η οποία από το 2014 έχει αναλάβει την υποδομή της τηλεδιοίκησης;

Η ίδια, μέσω των στελεχών της, προβάλει ως καινοτομία της τον αυτόματο πιλότο και τις τεχνολογίες με υδρογόνο. Έχει, ήδη, συζητήσει με ευρωπαϊκές χώρες και εταιρείες για παράδοση τρένων χωρίς… οδηγό, ενώ συμφώνησε την παράδοση το 2022 των πρώτων επιβατικών τρένων υδρογόνου στη Γερμανία.

Ως προς την Ελλάδα, έχει παρουσία  για πάνω από 40 χρόνια. Έχει συμμετάσχει σε αρκετά κατασκευαστικά έργα υποδομών μεταφορών στη χώρα, συμπεριλαμβανομένης της κατασκευής των Γραμμών 2 & 3 του Μετρό της Αθήνας, του Προαστιακού Σιδηροδρόμου της Αθήνας και της επέκτασης της Γραμμής 3 του Μετρό στον Πειραιά. Η Alstom είναι ο πάροχος των τελευταίας γενιάς τραμ Citadis X05 για την Αθήνα. Τον Ιούνιο του 2021, η εταιρεία υπέγραψε τη σύμβαση για τη Γραμμή 4 του Μετρό της Αθήνας, ένα από τα μεγαλύτερα ετοιμοπαράδοτα έργα στην Ευρώπη.

Alstom: από το 2014, στο 2022 και το 2023

Η Alstom, λοιπόν, ανακοινώνει το 2022 ότι θα είναι υπεύθυνη για την ανάπτυξη, παράδοση, εγκατάσταση, δοκιμή και λειτουργία του Συστήματος Γραμμής ETCS Επιπέδου 1 «Atlas 100», της τεχνολογίας ηλεκτρονικής σύμπλεξης (Smartlock 400 + MooN), την αντικατάσταση του εσωτερικού και εξωτερικού εξοπλισμού (μετρητές αξόνων, μηχανήματα σημείων, σήματα), καθώς και την εγκατάσταση της ψηφιακής λύσης ελέγχου της σιδηροδρομικής κυκλοφορίας «Iconis» στη Θεσσαλονίκη, τον μεγαλύτερο και σημαντικότερο σιδηροδρομικό κόμβο της χώρας.

Η εκσυγχρονισμένη γραμμή θα επιτρέπει την κυκλοφορία επιβατικών αμαξοστοιχιών με ταχύτητα που φτάνει τα 160km/h. Το έργο θα έχει διάρκεια τριών ετών για την εκτέλεση και άλλων τριών ετών για την εγγύηση.

Η Alstom μάς πληροφορεί το 2022  ότι υπέγραψε – στο πλαίσιο κοινοπραξίας της με την Avax – σύμβαση ύψους 41 εκατομμυρίων ευρώ με την ΕΡΓΟΣΕ. Το έργο εκσυγχρονισμού, σύμφωνα με την ανακοίνωση, περιλαμβάνει την εγκατάσταση συστημάτων σηματοδότησης, εργασίες ηλεκτροκίνησης και ανανέωση των γραμμών κατά μήκος 70 χιλιομέτρων της υφιστάμενης μονής γραμμής του κύριου τμήματος Θεσσαλονίκη – Ειδομένη.

Ένα μήνα μετά τις παραπάνω ανακοινώσεις της Alstom, τον Μάρτιο του 2022, έρχεται μία παραίτηση. Στις 27 Απριλίου 2022, με μια επιστολή – βόμβα, ο Χρήστος Κατσιούλης, πρόεδρος της επιτροπής ETCS,  (αρμόδια για τα έργα σηματοδότησης και ασφάλειας στο σιδηροδρομικό δίκτυο) παραιτείται από την ΕΡΓΟΣΕ.

Σε αναλυτικό έγγραφό του αναφέρεται στις αναδόχους εταιρείες, που το 2014 υπέγραψαν τη «στοιχειωμένη» σύμβαση 717 για την τηλεδιοίκηση του ελληνικού σιδηροδρόμου. Δηλαδή τις εταιρείες ΤΟΜΗ, που άνηκε κατά 100% στην Ακτωρ, και στην Alstom. Ένα τεχνικό κατά βάση κείμενο που πολλοί μπορεί να αδυνατούν να κατανοήσουν στο σύνολό του.

Ωστόσο, αυτό που καθίσταται σαφές είναι ότι ο κ. Κατσιούλης εντοπίζει κενά ασφάλειας στο δίκτυο, σοβαρές καθυστερήσεις στο έργο από τις αναδόχους, πλημμελή εποπτεία του έργου από την ΕΡΓΟΣΕ, παράνομη αλλαγή του φυσικού αντικειμένου της σύμβασης 717 στο τμήμα Οινόη – Τιθορέα.

Στο υπόμνημα γίνεται λόγος επίσης για τη διαχρονική ανοχή των αρμοδίων απέναντι στην ανάδοχο εταιρεία της σύμβασης 717.

Καθυστερούσαν έργα

Σύμφωνα με σχετικό έγγραφο, με ημερομηνία 22/01/2021, ΟΣΕ και ΕΡΓΟΣΕ με απόφαση του διοικητικού συμβουλίου τους, πλήρωσαν αποζημιώσεις στους δύο αναδόχους του έργου συνολικού ύψους 564.347,56 ευρώ.

Το in ανέλυσε και δημοσίευσε τα σχετικά έγγραφα που αποδεικνύουν ότι τόσο η ΕΡΓΟΣΕ όσο και ο ΟΣΕ καθυστερούσαν έργα. Αποτέλεσμα, όπως φαίνεται, να πληρώνουν χρυσές αποζημιώσεις στην κοινοπραξία που θα αναλάμβανε τα έργα τους στους ελληνικούς σιδηρόδρομους, καθώς δεν είχαν προετοιμάσει το δίκτυο για την εκτέλεση των εργασιών.

Η σύμβαση για το έργο «Ανάταξη του συστήματος σηματοδότησης – τηλεδιοίκησης και αντικατάσταση 70 αλλαγών τροχιάς σε εντοπισμένα τμήματα του άξονα Αθήνα – Θεσσαλονίκη» υπεγράφη τον Σεπτέμβριο του 2014 ανάμεσα στην ΕΡΓΟΣΕ και την Alstom. Η σύμβαση ήταν αρχικού προϋπολογισμού 41 εκατ. Ευρώ. Το 2021 υπογράφηκε νέα συμπληρωματική σύμβαση ύψους 13,3 εκατ. ευρώ.

Η απόφαση του ΔΣ του ΟΣΕ στις 24 Σεπτεμβρίου το 2014

Στις 22 Ιανουαρίου 2021, η ΕΡΓΟΣΕ ενέκρινε την παράταση της διάρκειας του έργου κατά 16 μήνες, καθώς κατά το στάδιο υλοποίησης, όπως ανέφερε η ΕΡΓΟΣΕ, προέκυψαν ανάγκες επιπλέον εργασιών για την ολοκλήρωση του. Οι εργασίες αυτές αποτυπώθηκαν στη δεύτερη σύμβαση. Μέχρι σήμερα έχει εκτελεστεί το 78,7% του αντικειμένου, ενώ οι εργασίες που αφορούν τη δεύτερη σύμβαση, βάσει των επίσημων στοιχείων της ΕΡΓΟΣΕ έχουν ολοκληρωθεί κατά 16,9%.

Στο εν λόγω έγγραφο περιγράφεται η συμφωνία συμπληρωματικής σύμβασης, στις 29 Απριλίου.

Ο αυτόματος πιλότος

Στην ιστοσελίδα της, η γαλλική εταιρεία προβάλει την αυτοματοποίηση στα τρένα, μιλώντας για το μέλλον. «Η σιδηροδρομική βιομηχανία χρειάζεται καινοτόμες λύσεις που να αντιμετωπίζουν τις προκλήσεις της αυξανόμενης αστικοποίησης, της κλιματικής αλλαγής και άλλων παραγόντων που ασκούν πίεση στις δημόσιες μεταφορές», αναφέρει και προσθέτει ότι αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο υπερασπιζόμαστε την αυτοματοποιημένη λειτουργία των συρμών, από το μετρό έως τις λύσεις βαρέων σιδηροδρόμων. Εξοπλισμένη με ψηφιακά εργαλεία, αισθητήρες αιχμής, ισχυρό λογισμικό και βαθιά εμπειρία στις μεταφορές χωρίς οδηγό, η Alstom βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της ανάπτυξης αυτόνομων συστημάτων και έχει ως στόχο να κάνει πραγματικότητα το υψηλότερο επίπεδο αυτοματοποίησης, GoA4, στις περιφερειακές σιδηροδρομικές γραμμές μέχρι το 2023».

Εξηγεί, στην επίσημη ιστοσελίδα της, ότι «η αυτόνομη κινητικότητα ή αυτόματη λειτουργία αμαξοστοιχίας είναι μια λειτουργική βελτίωση και βελτίωση της ασφάλειας στους σιδηροδρόμους. Αφαιρεί τις εικασίες, τα ανθρώπινα λάθη και τις μεταβλητές από τους σιδηροδρόμους, καθιστώντας τους πιο αποτελεσματικούς, ακριβείς και αξιόπιστους από ποτέ. Σε συνδυασμό με άλλα συστήματα όπως ο αυτόματος έλεγχος αμαξοστοιχιών, η αυτόματη προστασία αμαξοστοιχιών και η αυτόματη εποπτεία αμαξοστοιχιών, τα συστήματα αυτά επιτρέπουν στους φορείς εκμετάλλευσης να κάνουν περισσότερα με λιγότερα, ενορχηστρώνοντας τους στόλους τους και μετατρέποντάς τους σε ένα λεπτομερώς ρυθμισμένο δίκτυο που αποδίδει καλύτερα με λιγότερη σπατάλη και κίνδυνο. Η Alstom διαθέτει το ευρύτερο χαρτοφυλάκιο και τη μεγαλύτερη εμπειρία στον κλάδο: Πάνω από 50 συστήματα παγκοσμίως και εμπειρία στη λειτουργία χωρίς οδηγό που ξεκινά από τη δεκαετία του 1970».

Ποια είναι η γαλλική Alstom;

Καταρχάς έχει παρουσία στην Ελλάδα για πάνω από 40 χρόνια. Έχει συμμετάσχει σε αρκετά κατασκευαστικά έργα υποδομών μεταφορών στη χώρα, συμπεριλαμβανομένης της κατασκευής των Γραμμών 2 & 3 του Μετρό της Αθήνας, του Προαστιακού Σιδηροδρόμου της Αθήνας και της επέκτασης της Γραμμής 3 του Μετρό στον Πειραιά. Η Alstom είναι ο πάροχος των τελευταίας γενιάς τραμ Citadis X05 για την Αθήνα. Τον Ιούνιο του 2021, η εταιρεία υπέγραψε τη σύμβαση για τη Γραμμή 4 του Μετρό της Αθήνας, ένα από τα μεγαλύτερα ετοιμοπαράδοτα έργα στην Ευρώπη.

Παγκοσμίως, η εταιρεία έχει προμηθεύσει 150.000 οχήματα για εμπορική χρήση παγκοσμίως και με την συγχώνευση με την Bombardier Transportation που πραγματοποιήθηκε στις 29 Ιανουαρίου 2021, τα proforma έσοδα του νέου, διευρυμένου Ομίλου έφτασαν τα €14 δις για την περίοδο 12 μηνών που ολοκληρώθηκε στις 31 Μαρτίου 2021. Με έδρα στη Γαλλία, η Alstom έχει παρουσία σε 70 χώρες και απασχολεί πάνω από 70.000 εργαζόμενους.

Η Alstom αναπτύσσει και διαθέτει στην αγορά λύσεις κινητικότητας που θέτουν τα βιώσιμα θεμέλια για το μέλλον των συγκοινωνιών. Προσφέρει ένα πλήρες φάσμα εξοπλισμού και υπηρεσιών, από τρένα υψηλής ταχύτητας, Μετρό, σιδηροδρόμους απλής τροχιάς και τραμ μέχρι ολοκληρωμένα συστήματα, εξατομικευμένες υπηρεσίες, καθώς και λύσεις υποδομών, σηματοδότησης και ψηφιακής κινητικότητας.