Ελληνική οικονομία: Η ανάπτυξη, ο πληθωρισμός τα σημεία «κλειδιά»

Αντιμέτωπη με μια σειρά αβεβαιοτήτων βρίσκεται η ελληνική οικονομία εν όψει του 2023, κάτι το οποίο δίνει χώρο σε αρνητικά σενάρια για την πορεία της, ως απόρροια και του ενδεχόμενου ύφεσης στην ευρωζώνη. Αν οι προβλέψεις για φέτος κάνουν λόγο για μια ισχυρή ανάπτυξη, εντούτοις η επόμενη χρονιά αποτελεί στοίχημα, ενέχοντας μια σειρά προϋποθέσεων, όπως η σωστή και γρήγορη αξιοποίηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης, αλλά και η επίτευξη του στόχου των επενδύσεων στο 16% του ΑΕΠ για την επόμενη χρονιά.

Το κακό σενάριο

Μεγάλες αβεβαιότητες για την επόμενη χρονιά διατηρεί το ΙΟΒΕ «βλέποντας» ακόμη και ανάπτυξη 0% για το 2023, σύμφωνα με το δυσμενές σενάριο. Σύμφωνα με τα όσα είπε πρόσφατα ο επικεφαλής του Ιδρύματος Νίκος Βέττας, εκτιμά ότι ο πληθωρισμός θα κινηθεί λίγο κάτω από 10% για φέτος, ενώ το 2022, θα κινηθεί μεταξύ 4% και 5%.

• Διαβάστε επίσης: Ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας βλέπει το ΔΝΤ

Ο ίδιος αναφέρθηκε στο ενδεχόμενο να μην «τρέξει» με τον δέοντα ρυθμό το Ταμείο Ανάκαμψης, όπως επίσης και στο αβέβαιο του βάθους της υφεσιακής συθήκης της Ευρώπης, αλλά και στις γεωπολιτικές εξελίξεις.

Επίσης, ο ίδιος σημείωσε ότι η συνολική κατάσταση αναμένεται να αλλάξει -επί τα χείρω- τον επόμενο χρόνο λόγω της ενεργειακής κρίσης και του επίμονα υψηλού πληθωρισμού, με το βάρος να μεταφέρεται στις επενδύσεις που θα είναι προσδιοριστικός παράγοντας για την ανάπτυξη του 2023.  Όπως τόνισε, θα αντιμετωπίσουν σοβαρούς κινδύνους όπως είναι η άνοδος επιτοκίων του ευρώ αλλά και το γενικότερο αίσθημα αβεβαιότητας.

Ωστόσο, το βασικό σενάριο του ΙΟΒΕ προβλέπει ανάπτυξη της τάξης του 6%, με προσγείωση του χρόνου (εάν δε συντρέξουν οι παραπάνω προϋποθέσεις) στο 1,6%.

Οι βασικές προβλέψεις

Το ΙΟΒΕ αναθεωρεί προς τα πάνω την πρόβλεψη για ανάκαμψη το 2022, σε 6%, σε σταθερές τιμές, λόγω ισχυρότερης διεύρυνσης της ιδιωτικής κατανάλωσης (8,1%) και των εξαγωγών (12,5%). Η πρόβλεψη για το σύνολο του τρέχοντος έτους περιλαμβάνει επίσης αύξηση των εισαγωγών κατά 13,5% και ηπιότερη των προηγούμενων προβλέψεων ενίσχυση των επενδύσεων (6,6%). Για το 2023, το ΙΟΒΕ αναμένει σαφώς βραδύτερη ετήσια ανάπτυξη, κατά 1,6% σε πραγματικούς όρους, λόγω επιβράδυνσης της παγκόσμιας οικονομίας και διατήρησης του πληθωρισμού και της αβεβαιότητας. Ως προς τις συνιστώσες, μόνο οι επενδύσεις αναμένεται να υπερβούν την φετινή τους επίδοση, με υψηλότερη ετήσια διεύρυνση το 2023 (10,5%) ενώ η κατανάλωση αναμένεται να επιβραδυνθεί (0,6%). Αναμένεται μικρή περαιτέρω επιδείνωση στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών (από περίπου 7% του ΑΕΠ φέτος), με τις εξαγωγές και τις εισαγωγές να αυξάνονται ετησίως το 2023 κατά 3,8% και 4,8% αντιστοίχως.

Κίνδυνοι

Βελτιωμένη εικόνα στα δημοσιονομικά και την ανθεκτικότητα της ελληνικής οικονομίας παρά τις διεθνή αναταραχή βλέπει το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή απαριθμώντας παράλληλα μία σειρά από κινδύνους. Οι στόχοι για μείωση του ελλείμματος στο 2% επιτυγχάνονται ενώ οι προβλέψεις δείχνουν ότι το 2022 το ΑΕΠ θα είναι άνω των αρχικών προβλέψεων για 3%.

Παρά την αυξημένη αβεβαιότητα εξαιτίας της ενεργειακής κρίσης, τα μακροοικονομικά και δημοσιονομικά μεγέθη συνθέτουν μια σχετικά θετική εικόνα σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα. Υπάρχουν σημαντικοί κίνδυνοι που ενδέχεται να επηρεάσουν μεσοπρόθεσμα την ελληνική οικονομία.

Ο πρώτος από αυτούς προέρχεται από τον πληθωρισμό που, παρά τη θετική του επίδραση στα δημόσια οικονομικά, αποτελεί τη βασική αιτία διάβρωσης των πραγματικών εισοδημάτων, κυρίως εκείνων που η ονομαστική τους αύξηση υπολείπεται του ρυθμού αύξησης των τιμών. Πρόκειται ουσιαστικά για τους μισθούς, τις συντάξεις και επιχειρηματικά εισοδήματα σε κλάδους που αδυνατούν να προσαρμόσουν τις τιμές τους στο γενικό επίπεδο. Αυτή η συνθήκη θέτει ένα δίλημμα πολιτικής αναφορικά με την αύξηση των ονομαστικών εισοδημάτων ώστε να καλύψουν τις αυξήσεις των τιμών. Από τη μια πλευρά, η γενικευμένη αύξηση των μισθών (πέρα από την άνοδο του κατώτατου μισθού) θα ανατροφοδοτούσε τις πληθωριστικές πιέσεις, ενώ από την άλλη πλευρά η μη αύξησή τους περιορίζει σημαντικά την αγοραστική δύναμη των μισθωτών. Θα πρέπει, επομένως, να σταθμιστούν οι συνέπειες και να ληφθεί μέριμνα ώστε να αποτραπούν οι εισοδηματικές απώλειες, ιδίως στους χαμηλόμισθους, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι δεν θα υπάρξει πληθωριστική ανατροφοδότηση και απώλεια ανταγωνιστικότητας.

Ο δεύτερος κίνδυνος προέρχεται από την αντίδραση των κεντρικών τραπεζών στον υψηλό πληθωρισμό. Ενώ τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. δεν έχουν καταφέρει ακόμα να συμφωνήσουν σε μια συντονισμένη στρατηγική για την αντιμετώπιση του αυξημένου ενεργειακού κόστους, η ΕΚΤ προχώρησε πρόσφατα σε δεύτερη αύξηση του βασικού της επιτοκίου, ευθυγραμμιζόμενη με τις υπόλοιπες κεντρικές τράπεζες των αναπτυγμένων οικονομιών. Η μεταστροφή της νομισματικής πολιτικής μετά από μια μακρά περίοδο χαμηλών επιτοκίων αναμένεται να επιδράσει αρνητικά στο σύνολο των οικονομιών της Ευρωζώνης και να επιβραδύνει τους ρυθμούς μεγέθυνσης. Ιδιαίτερα αρνητική θα είναι η επίπτωση σε χώρες με υψηλό δημόσιο και ιδιωτικό χρέος, όπως η Ελλάδα, που μέχρι πρότινος ήταν σχετικά ευνοημένες από τον υψηλό πληθωρισμό, παρά την πρωτοβουλία της ΕΚΤ μέσω του Μηχανισμού Προστασίας Μετάδοσης της νομισματικής πολιτικής . Η κύρια ανησυχία αφορά την επίδραση των αυξημένων επιτοκίων στη δυναμική του δημόσιου χρέους και στο ύψος των πρωτογενών πλεονασμάτων που διασφαλίζουν τη βιωσιμότητά του. Όπως είναι γνωστό, το επίπεδο του πρωτογενούς πλεονάσματος εξαρτάται θετικά από το τρέχον ύψος του χρέους και το επιτόκιο και αρνητικά από τον ρυθμό μεγέθυνσης και τον πληθωρισμό. Αν οι παραδοχές στις αναλύσεις βιωσιμότητας χρέους (DSA) είναι τέτοιες που απαιτούν υψηλότερα μακροχρόνια πρωτογενή πλεονάσματα, η χώρα μας θα πρέπει να αναπροσαρμόσει τη δημοσιονομική της στρατηγική.

.

Διαβάστε το
αφιέρωμα εδώ

.

Ένας τρίτος κίνδυνος συνδέεται με τις αβεβαιότητες για την πορεία της οικονομίας εξαιτίας των επιπτώσεων του πολέμου στην Ουκρανία και της εντεινόμενης ενεργειακής κρίσης, που ενδεχομένως να αποθαρρύνουν καταναλωτικές αλλά και επενδυτικές αποφάσεις από το εσωτερικό και το εξωτερικό και να επιβραδύνει την ανοδική πορεία της οικονομίας τα επόμενα τρίμηνα. Στο ίδιο πλαίσιο μια ενδεχόμενη ταχύτερη επιβράδυνση των οικονομιών των κύριων εμπορικών εταίρων αναμφίβολα θα επιδρούσε αρνητικά στις εμπορικές και ταξιδιωτικές εισπράξεις.

Ο τέταρτος, τέλος, κίνδυνος είναι πολιτικός και συνδέεται με τις πιθανές δυσκολίες σχηματισμού κυβέρνησης στις ερχόμενες εκλογές. Μια ενδεχόμενη πολιτική αστάθεια θα εντείνει την αβεβαιότητα σχετικά με τη κατεύθυνση της οικονομικής πολιτικής και πιθανότατα θα αποθαρρύνει την επίδειξη δημοσιονομικής υπευθυνότητας από κάθε πλευρά. Είναι, συνεπώς, απαραίτητο να επιτευχθεί ένα ελάχιστος βαθμός συναίνεσης στους βασικούς άξονες της δημοσιονομικής πολιτικής ώστε να μην εγείρονται αμφιβολίες για τη διατήρηση της δημοσιονομικής ισορροπίας κατά την προεκλογική και μετεκλογική περίοδο. Στις δημοκρατικές κοινωνίες οι επιλογές του εκλογικού σώματος είναι κυρίαρχες και δεν μπορούν να επιβληθούν περιορισμοί. Ωστόσο, οι πολιτικές επιλογές παράγουν οικονομικά αποτελέσματα που δεν εξαρτώνται μόνο από τη βούληση του εκλογικού σώματος αλλά και από τις συνθήκες και τους μηχανισμούς του οικονομικού περιβάλλοντος που θα ήταν χρήσιμο να λαμβάνονται υπόψη.

Οι αλλαγές του ΔΝΤ

Σε επί τα χείρω αναθεώρηση για τον πληθωρισμό στην Ελλάδα προχώρησε το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, δείγμα του ότι η ακρίβεια στη χώρα παραμένει σε δυσθεώρητο ύψος. Παράλληλα, όμως προβλέπει και ισχυρή ανάπτυξη για φέτος. Παράλληλα, το Ταμείο προβλέπει παραμονή των πολύ υψηλών τιμών και το 2023 και μάλιστα με νέα αυξητική τάση.

Σύμφωνα με την έκθεσή του για τις Παγκόσμιες Οικονομικές Προοπτικές, το Ταμείο διπλασίασε τις προβλέψεις του για τον ελληνικό πληθωρισμό. Το ΔΝΤ εκτιμά ότι ο Δείκτης Τιμών Καταναλωτή θα αυξηθεί φέτος κατά 9,2%, ενώ του χρόνου θα κυμανθεί κοντά στο 3,2%. Αξίζει να σημειωθεί ότι στην προ εξαμήνου εκτίμησή του το ΔΝΤ προέβλεπε ότι ο πληθωρισμός θα κινηθεί φέτος στην Ελλάδα κοντά στο 4,5% στην Ελλάδα.

Για το 2023 το Ταμείο «έβλεπε» τον πληθωρισμό να υποχωρεί ραγδαία στο 1,3%. Από την πλευρά του, το υπουργείο Οικονομικών εκτιμά ότι ο πληθωρισμός θα «κάτσει» στο 9,1% φέτος, ενώ του χρόνου θα κινηθεί κοντά στο 3,1%. Πάντως, αξίζει να σημειωθεί ότι με βάση και τα πρ;osfataστοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, ο πληθωρισμός βρίσκεται ήδη στο 9μηνο στο 10,1%, ενώ δεν προβλέπεται κάποια αποκλιμάκωση μέχρι το τέλος του έτους. Τουναντίον, όλες οι αναλύσεις δείχνουν ότι θα υπάρξει χειροτέρευση του φαινομένου, κάτι το οποίο προκαλεί μεγάλη ανησυχία σε χιλιάδες πολιτών.

Τι εκτιμούν οι οίκοι αξιολόγησης

Από εκεί και πέρα, το Ταμείο προβλέπει αύξηση του ελληνικού ΑΕΠ κατά 5,2% το 2022 από 3,5% στην προηγούμενη έκθεση. Παράλληλα, προβλέπει ότι η ανάπτυξη δε θα είναι 2,6% το 2023, όπως εκτιμούσε πριν από 6 μήνες, αλλά θα «πέσει» στο 1,8%. Υπενθυμίζεται ότι η κυβερνητική πρόβλεψη εντός του προσχεδίου του προϋπολογισμού, το οποίο κατατέθηκε πριν λίγες μέρες στη Βουλή κάνει λόγο για άνοδο του ΑΕΠ κατά 5,3% φέτος, η οποία προσγειώνεται στο 2,1%. του χρόνου.

Ωστόσο, τίθενται ζητήματα σε σχέση με το τι θα γίνει το επόμενο έτος. Η Moody’s εκτιμά ότι η ανάπτυξη θα πατήσει «φρένο» το 2023 και θα διαμορφωθεί στο 1,8%, καθώς οι εκρηκτικές τιμές ενέργειας θα ωθήσουν συνολικά τις τιμές των αγαθών υψηλότερα, περιορίζοντας την αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών, ενώ τα αυξανόμενα επιτόκια θα θέσουν εμπόδια στις επενδύσεις. Μεσοπρόθεσμα βλέπουν τους ρυθμούς ανάπτυξης να είναι κοντά στο 1,2%.

Την ίδια στιγμή, ύφεση στην Ελλάδα το 2023 βλέπει και η DZ Bank, μετά τις ING και Fitch. Σύμφωνα με σχετική ανάλυση, υποβαθμίζει σημαντικά την εκτίμησή της για την πορεία του ελληνικού ΑΕΠ το επόμενο έτος και, από 3,9% ανάπτυξη που ανέμενε πριν, πλέον εκτιμά ότι θα συρρικνωθεί κατά 0,7%, έπειτα από «εκρηκτική» ανάπτυξη της τάξης του 6,9% φέτος.

Αξίζει να υπενθυμιστεί ότι πρόσφατα η Fitch έγινε ο πρώτος οίκος αξιολόγησης που εκτιμά πλέον ότι η Ελλάδα θα εισέλθει σε ύφεση το 2023, εκτιμώντας συρρίκνωση 0,2% του ΑΕΠ, ενώ αντίστοιχη (0,2%) ήταν και η εκτίμηση της ING (για φέτος «βλέπει» ανάπτυξη κατά 5,5%) μία ημέρα νωρίτερα.