Η ολική επαναφορά του Δημήτρη Μητρόπουλου

Μία από τις πιο σημαντικές εκδόσεις των τελευταίων ετών για τη διεθνή μουσική κοινότητα αναμένεται τις επόμενες ημέρες: οι πλήρεις ηχογραφήσεις του Δημήτρη Μητρόπουλου στις Ηνωμένες Πολιτείες, στην RCA και την Columbia, που εκδίδονται από τη Sony σε μια συλλογή με 69 CD.

Είναι η πρώτη φορά που το έργο του Μητρόπουλου στις ΗΠΑ συγκεντρώνεται και γίνεται αντικείμενο ενιαίας έκδοσης. Και μάλιστα, από τις καλύτερες δυνατές πηγές, με την αρτιότερη επεξεργασία ήχου και με σειρά ηχογραφήσεων που δεν έχουν ακόμα εκδοθεί σε μορφή CD, ούτε καν από τις «πειρατικές» εκδόσεις που αφθονούσαν επί χρόνια για τον Μητρόπουλο. Αν και η αναμονή υπήρξε μακρά, άξιζε τον κόπο και γι’ αυτό άλλωστε έχει ήδη γίνει θέμα διεθνώς, ενώ οι πωλήσεις αναμένονται εντυπωσιακές. Η αρχή είχε γίνει πέρυσι, όταν η ιαπωνική Sony εξέδωσε σε ένα πρωτοφανούς ηχητικής ποιότητας SACD τις λίγες στερεοφωνικές ηχογραφήσεις.

Το πέρασμα του Δημήτρη Μητρόπουλου από τις Ηνωμένες Πολιτείες υπήρξε καταιγιστικό. Τόσο στη Μινεάπολη, όπου διαμόρφωσε μία από τις πιο εντυπωσιακές ορχήστρες της χώρας και μετέτρεψε την πόλη σε κέντρο της νέας μουσικής, όσο και στη Νέα Υόρκη, όπου η θητεία του υπήρξε ανάμεσα στις μακρότερες στην ιστορία της Φιλαρμονικής. Ηταν, όμως, μια θητεία που έληξε με απότομα δυσάρεστο τρόπο, οδηγώντας στην επόμενη περίοδο επικυριαρχίας τού έως τότε προστατευόμενού του Λέοναρντ Μπέρνσταϊν. Τα αίτια του «αναγκαστικού διαζυγίου» του Μητρόπουλου με την Ορχήστρα έχουν απασχολήσει πολλούς – και ουδείς μέμφεται τον ίδιο. Είναι χαρακτηριστικό ότι όταν αργότερα η Φιλαρμονική ζήτησε από τον Γκέοργκ Σελ να την αναλάβει, αυτός απάντησε αρνητικά, γράφοντας μάλιστα παράλληλα σε επιστολή προς φίλο του «αυτή δεν είναι ορχήστρα, είναι συμμορία δολοφόνων – θυμήσου τι έκαναν στον Μητρόπουλο».

Ομως το πραγματικό κύριο αίτιο της αήθους πρακτικής που υιοθέτησε τότε η Ορχήστρα έναντι του επί χρόνια πολύ επιτυχούς μαέστρου της δεν έχει αναδειχθεί επαρκώς ακόμα και σήμερα, παρά τον όγκο όσων έχουν γραφτεί. Και συνδέεται άμεσα με την εκτίναξη της μουσικής βιομηχανίας και της δισκογραφίας, ενώ, όπως είναι πιο ευρέως γνωστό, η μουσικοκριτική στήλη των «Τάιμς της Νέας Υόρκης» διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο σε αυτό το τέλος.

Ο Μητρόπουλος ήταν ένας άνθρωπος ολοκληρωτικά αφοσιωμένος στη μουσική. Οχι στις ανάγκες της βιομηχανίας. Το κέντρο βάρους του, που αντικατοπτρίζεται ξεκάθαρα και σε αυτή την έκδοση, ήταν ένα ρεπερτόριο με πολλές ιδιαιτερότητες και σίγουρα μακριά από τις δυνατότητες μαζικών πωλήσεων όπως θα ήταν εύλογο να τις αναμένει κανείς από μία από τις πιο ισχυρές ορχήστρες του (τότε) κόσμου.

Στον Μητρόπουλο δεν υπάρχουν «κύκλοι» Μότσαρτ, Μπετόβεν, Μπραμς ή άλλοι, την ώρα που ο ανταγωνισμός είχε πια πέσει με τα μούτρα σε αυτούς. Δεν υπάρχει μέγα μέρος του κορμού του βασικού ρεπερτορίου, από το οποίο η βιομηχανία προσδοκούσε, και ορθώς, τεράστια έσοδα. Υπάρχει, αντίθετα, έμφαση σε συγκριτικά άγνωστο και, ασφαλώς, σε νέο υλικό, που για όλους τους άλλους ήταν πρακτικά στο περιθώριο κάθε δισκογραφικής δραστηριότητας. Για λόγους που πήγαζαν από τη μουσική του συνείδηση, ο Μητρόπουλος δεν παρακολούθησε τις ανάγκες της αγοράς, την ώρα που είχε τον έλεγχο ενός από τα πιο προσοδοφόρα εργαλεία της παγκοσμίως.

Και αυτό κόστισε πολύ. Αμέσως μετά την αποχώρησή του, άλλωστε, ο Μπέρνσταϊν εξαπέλυσε μια φρενίτιδα ηχογραφήσεων με την ορχήστρα που ο Μητρόπουλος είχε σε πολύ μεγάλο βαθμό συνδιαμορφώσει και όπου η επιτυχία τους υπήρξε και παραμένει μέχρι και σήμερα μοναδική. Η τότε Φιλαρμονική, άλλωστε, είχε «χτιστεί» από κολοσσούς: ακόμα και στη δεκαετία του ’60 οι τάξεις της ήταν γεμάτες από μουσικούς που είχαν επιλέξει διαδοχικά ο Τοσκανίνι, ο Ροζίνσκι, ο Βάλτερ, ο ίδιος ο Μητρόπουλος, ακόμα και ο Γκούσταφ Μάλερ που υπήρξε παλαιότερος προκάτοχός του. Ολοι τους δημιούργησαν όχι μία ορχήστρα, αλλά έναν παγκόσμιο θρύλο, όμως ο Μητρόπουλος ήταν εκείνος που τον έφερε στην απόλυτη ακμή του.

Δυστυχώς, δεν επαρκεί εδώ ο χώρος να γίνει ούτε η ελάχιστη αναλυτική αναφορά στη σημασία όσων ηχογράφησε ο Μητρόπουλος στις ΗΠΑ. Το βέβαιο πάντως είναι ότι αυτή η έκδοση είναι κάτι περισσότερο από πολύτιμη για όποιον ενδιαφέρεται για τη μουσική. Και δεν μπορεί παρά να επισημανθεί ότι το ελληνικό κοινό «τιμωρείται» από την τιμολογιακή πολιτική τής εδώ αντιπροσωπείας που για άγνωστους, ακατανόητους λόγους διαθέτει (και) αυτή την, ήδη ακριβή φυσικά, έκδοση στην Ελλάδα με αντίτιμο περίπου 30% υψηλότερο απ’ ό,τι μπορεί να βρεθεί στην υπόλοιπη Ευρώπη.