«Με το ΝΑΤΟ αλλά όχι μόνο»: Μπακογιάννη, Βενιζέλος και Κατρούγκαλος μιλούν για τη στρατηγική αυτονομία της ΕΕ

Τρεις πρώην υπουργοί εξωτερικών, ο Ευάγγελος Βενιζέλος, ο Γιώργος Κατρούγκαλος και η Ντόρα Μπακογιάννη, ανέλυσαν διεξοδικά το πώς βλέπουν τη στρατηγική αυτονομία της Ε.Ε. και τον ρόλο που θα πρέπει ή όχι να έχει το ΝΑΤΟ στην ευρωπαϊκή άμυνα. Τη συζήτηση με τίτλο «Κοινή Εξωτερική Πολιτική, Άμυνα και Ασφάλεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης: Μετά την Ουκρανία, ώρα για το μεγάλο άλμα;» διοργάνωσε το ΕΛΙΑΜΕΠ με αφορμή πρόσφατο Κείμενο Πολιτικής του Γιώργου Παγουλάτου και του Σπύρου Μπλαβούκου για το μέλλον της κοινής εξωτερικής πολιτικής και άμυνας της ΕΕ.

Η Ευρώπη να κάνει περισσότερα

Παγουλάτος και Μπλαβούκος υποστήριξαν στη μελέτη αυτή την ανάγκη ενίσχυσης της ευρωπαϊκής στρατηγικής αυτονομίας, αλλά και επίσης ότι η αμυντική αποτρεπτική δυνατότητα της ΕΕ απέναντι σε μια πυρηνική στρατιωτική υπερδύναμη, όπως η Ρωσία, έχει νόημα μόνο εντός του πλαισίου της ευρωατλαντικής συμμαχίας. Αυτή λοιπόν ήταν η αιχμή του δόρατος για να τοποθετηθούν οι τρεις πρώην υπουργοί: ευρωπαϊκή κοινή άμυνα με το ΝΑΤΟ ή χωρίς αυτό;

Η θέση της Ντόρας Μπακογιάννη θα μπορούσε να συνοψιστεί στην φράση «Με το ΝΑΤΟ αλλά όχι μόνο». Η κυρία Μπακογιάννη υποστήριξε ότι «η Ευρώπη μπορεί, και οφείλει, να κάνει περισσότερα για την άμυνα και ασφάλειά της».

Παρόλα αυτά δεν παρέλειψε να τονίσει ότι πρέπει να ξεκινήσει ένας ουσιαστικός διάλογος με τα ανατολικά κράτη-μέλη που «απέχουν πολύ από το να σκεφτούν έναν αμυντικό βραχίονα στην Ευρώπη», καθώς έχουν εναποθέσει την άμυνά τους στο ΝΑΤΟ. Ενώ δεν παρέλειψε να εξηγήσει πως το βέτο αποτελεί τροχοπέδη για τις ευρωπαϊκές αξιώσεις για μία ισχυρή κοινή εξωτερική πολιτική και έναν αμυντικό βραχίονα. Κλείνοντας έκανε σαφές πως, στόχος δεν είναι να αντικαταστήσουμε το ΝΑΤΟ, αλλά η ενίσχυση της Ευρωπαϊκής θέσης.

Ελληνικά και αμερικανικά συμφέροντα

Από την πλευρά του ο Γιώργος Κατρούγκαλος ξεκαθάρισε σχεδόν αμέσως τη θέση του, λέγοντας ότι τα ευρωπαϊκά συμφέροντα, και κατ’ επέκταση τα ελληνικά, δεν ευθυγραμμίζονται με τα αμερικανικά. Και η ανάπτυξη της ευρωπαϊκής στρατηγικής άμυνας μόνον εντός του πλαισίου του ΝΑΤΟ δεν έχει βάση καθώς η Ευρώπη δεν βρίσκεται μπροστά σε μία άμεση απειλή, αφού η Ρωσία δεν φαίνεται να θέλει να επεκτείνει την παράνομη και κατακριτέα επίθεσή της σε κράτη-μέλη της ΕΕ.

Ακολούθως κατέστησε σαφές πως οι ελληνικές ανάγκες ασφαλείας δεν μπορούν να καλυφθούν από το ΝΑΤΟ, διότι η απειλή προς την Ελλάδα δεν προέρχεται από κάποια τρίτη χώρα, αλλά από μέλος του ΝΑΤΟ, την Τουρκία.

Ο Γιώργος Κατρούγκαλος επέμεινε ότι η Ευρώπη θα πρέπει να αναδειχθεί ως ένας τέταρτος αμυντικός πόλος δίπλα στις ΗΠΑ, την Ρωσία και την Κίνα και να μην υποστηρίξει την δημιουργία ενός νέου διπολισμού.

Πολύ μικρή στρατιωτικά

Στον αντίποδα, ο Ευάγγελος Βενιζέλος εμφανίστηκε πιο απαισιόδοξος από όλους. Υποστήριξε ότι η Ευρώπη είναι πολύ μικρή στρατιωτικά, καθώς δεν έχει πυρηνική δύναμη, αφού τα εκτός ΝΑΤΟ γαλλικά πυρηνικά και τα εκτός ΕΕ βρετανικά, δεν επαρκούν για τον σχηματισμό πυρηνικής ασπίδας. Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών υπογράμμισε ότι το παιχνίδι της Δύσης κρίνεται τόσο εξωτερικά όσο και εσωτερικά, εξηγώντας πως στο εσωτερικό της Δύσης το μαλακό υπογάστριο δεν είναι η αδύναμη ευρωπαϊκή άμυνα αλλά ο τραμπισμός και ο κίνδυνος που διατρέχει η φιλελεύθερη δημοκρατία.

Ο Ευάγγελος Βενιζέλος υποστήριξε ότι στο τέλος της μέρας η διαμάχη είναι ιδεολογική, μεταξύ της φιλελεύθερης δημοκρατίας και του ολοκληρωτισμού, με την δημοκρατία ιστορικά να αποδεικνύεται η ισχυρότερη. Ο Βενιζέλος άσκησε σκληρή κριτική στην Ευρώπη και τη χαρακτήρισε μάλιστα «ενδοτική» γιατί σε όλες τις προηγούμενες κρίσεις παρακολουθούσε χωρίς έντονη αντίδραση. Για τα ελληνοτουρκικά είπε πως μπαίνουν σε δεύτερη μοίρα όπως και όλες οι περιφερειακές διενέξεις.

Χωρίς το ΝΑΤΟ όπου είναι δυνατόν, με το ΝΑΤΟ όπου είναι αναγκαίο

Ο γενικός διευθυντής του ΕΛΙΑΜΕΠ, Γιώργος Παγουλάτος, αναλύοντας το Κείμενο Πολιτικής του ΕΛΙΑΜΕΠ, εξήγησε ότι απέναντι σε μία συστημική απειλή, όπως η Ρωσία, η ευρωπαϊκή στρατηγική και αμυντική αυτονομία δεν είναι επαρκής, για δύο λόγους. Αφενός η ΕΕ μόνη της δεν διαθέτει ανάλογες αμυντικές και στρατιωτικές δυνατότητες. Και αφετέρου μια ομάδα κρατών-μελών της ΕΕ (Βαλτικές, Πολωνία, Σουηδία, Φινλανδία, κ.ά.) βλέπουν ως απειλή τη Ρωσία, κατά τον ίδιο τρόπο που η Ελλάδα βλέπει ως απειλή την Τουρκία.

Τα κράτη αυτά θεωρούν ως μοναδική επαρκή προστασία το ΝΑΤΟ, όχι την ΕΕ. Επομένως, η εμβάθυνση της ευρωπαϊκής άμυνας και στρατηγικής αυτονομίας, όπως περνάει και μέσα από την αμοιβαία αμυντική προστασία (άρθρο 42.7 της Συνθήκης), πρέπει να νοείται στο ευρωατλαντικό πλαίσιο, για να έχει την αποδοχή όλων των κρατών-μελών της ΕΕ. Και προϋποθέτει την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη στις προκλήσεις εθνικής ασφάλειας των κρατών-μελών για να μπορεί να είναι λειτουργική. Όπως το συνόψισε ένας άλλος ομιλητής: «χωρίς το ΝΑΤΟ όπου είναι δυνατόν, με το ΝΑΤΟ όπου είναι αναγκαίο».

Πηγή ΑΠΕ-ΜΠΕ