Η ατμοσφαιρική ρύπανση μας στέλνει νωρίτερα στον καρδιολόγο

Αύξηση στις ασθένειες που πλήττουν την καρδιά και τα αγγεία μας προκαλεί η μόλυνση του περιβάλλοντος, με διάφορους μηχανισμούς που είναι γνωστοί στους επιστήμονες, όμως δεν υπάρχει τρόπος πρόληψης μεμονωμένα από τον κάθε άνθρωπο, αφού η μόλυνση αφορά ολόκληρο τον πλανήτη.

Το πρόβλημα έχει απασχολήσει ιδιαίτερα την Α’ Καρδιολογική Κλινική του ΕΚΠΑ στο Ιπποκράτειο, η οποία έχει πραγματοποιήσει μελέτες για την περιβαλλοντική επιβάρυνση και την επίδρασή της στο καρδιαγγειακό σύστημα.

Για το θέμα μιλά στο in. gr o αντιπρύτανης του ΕΚΠΑ, καθηγητής Καρδιολογίας Δημήτρης Τούσουλης, με αφορμή την παγκόσμια ημέρα υγείας που φέτος είναι αφιερωμένη στην προστασία του περιβάλλοντος και τις επιπτώσεις της περιβαλλοντικής ρύπανσης.

Όπως εξηγεί ο κ. Τούσουλης, ήδη από το 400 π.Χ. ο Ιπποκράτης είχε αναφερθεί στο ρόλο που παίζουν στην υγεία μας η υγρασία, το πόσιμο νερό και ο ατμοσφαιρικός αέρας. Οι σημαντικότεροι παράγοντες που επιδρούν στην καρδιαγγειακή υγεία είναι 5. Ο σπουδαιότερος είναι η μόλυνση του αέρα, ο θόρυβος, τα τοξικά μέταλλα, η ακτινοβολία από το περιβάλλον και η θερμοκρασία.

Η ρύπανση του περιβάλλοντος , διαταράσσει κυρίως την ατμόσφαιρα κι αυτό έχει επίδραση πάνω σε όλα τα έμβια όργανα.

Οι κύριοι παράγοντες της επίδρασης της ατμοσφαιρικής ρύπανση στην καρδιαγγειακή υγεία είναι τρεις: Η μεταφορά των ρύπων στο περιβάλλον από τις βιομηχανίες, τα αυτοκίνητα και τα πετρελαιοκίνητα οχήματα, οι υποδοχείς που παραλαμβάνουν τους ρύπους και ο τρόπος που γίνεται μεταφορά τους στα έμβια, καθώς και  η επίδραση στην ατμόσφαιρα από την υπερθέρμανση του πλανήτη,  η τρύπα του όζοντος κοκ.

Οι ρύποι κυκλοφορούν στην ατμόσφαιρα με τη μορφή μικροσωματιδίων και μακροσωματιδίων. Τα πρώτα δημιουργούν στεφανιαία νόσο, καρδιακή ανεπάρκεια, αρρυθμίες και εγκεφαλικά επεισόδια, ενώ τα μακροσωματίδια προκαλούν περισσότερο θρομβοεμβολές και νόσο των περιφερικών αγγείων.

«Ήδη έχουμε διαπιστώσει ότι αύξηση του διοξειδίου του θείου ή του αζώτου προκαλούν μια αύξηση 2% στα καρδιαγγειακά συμβάντα», επισημαίνει ο καθηγητής.

Ο μηχανισμός

Ο τρόπος με τον οποίο γίνεται η βλάβη είναι η εξής: Τα σωματίδια εισάγονται στον πνεύμονα, εκεί δημιουργούνται φλεγμονές, οι οποίες κυκλοφορούν σε όλο το αγγειακό σύστημα και πλήττουν την καρδιά, τον εγκέφαλο και τα νεφρά, δηλαδή τα ευγενή όργανα.

Χαρακτηριστικό είναι ότι το ντίζελ μπορεί να προκαλέσει καρδιαγγειακά και εγκεφαλικά επεισόδια, εκτός από το άσθμα και τις αλλεργικές αντιδράσεις που κυρίως προκαλεί στον πνεύμονα. Οι κυριότεροι ρύποι καυσαερίων από τους πετρελαιοκινητήρες είναι το άζωτο και τα θειώδη.

Το γεγονός διαπιστώθηκε σε μια μελέτη που πραγματοποιήθηκε από την πρώτη πανεπιστημιακή κλινική του Ιπποκράτειου νοσοκομείου. Οι ρύποι εισπνέονται και προκαλούν φλεγμονή.  Μάλιστα, η οξεία έκθεση σε ρύπους από πετρελαιοκίνητα οχήματα προκαλούν προθρομβωτικά και θρομβωτικά συμβάντα και οξέα καρδιαγγειακά επεισόδια ήδη από στο πρώτο και στο δεύτερο 24ωρο, σε οδηγούς φορτηγών που βρίσκονται σε μεγάλη έκθεση σε ρύπους ντίζελ. Η μελέτη αυτή έλαβε το 2ο βραβείο στο πανευρωπαϊκό συνέδριο καρδιολογίας 2019.

«Είδαμε ότι η έκθεση ακριβώς αυτή, σε ρύπους πετρελαιοκίνητων οχημάτων επηρεάζει τόσο το αρτηριακό τοίχωμα, όσο και τη θρόμβωση», σημείωσε ο κ. Τούσουλης και πρόσθεσε: «Επίσης, από άλλη μελέτη, τη μελέτη Κορινθία, διαπιστώσαμε ότι οι περιοχές αυξημένης ρύπανσης, είχαν σαν αποτέλεσμα και την αύξηση των καρδιαγγειακών συμβάντων και την αύξηση μέσου χιτώνα στις καρωτίδες, ο οποίος αποτελεί έναν έμμεσο δείκτη αυξημένης αθηροσκλήρωσης στον οργανισμό μας.

Φαίνεται λοιπόν και από άλλες μελέτες ότι υπάρχει μεγάλη αύξηση φλεγμονωδών στοιχείων μετά την έκθεση στο ντίζελ και μπορεί αυτό να μας δημιουργήσει θρομβωτικά συμβάματα, αλλά και  σημαντική αύξηση των καρδιαγγειακών συμβαμάτων».

Ο θόρυβος

Ένας άλλος παράγοντας που έχει ήδη υποτιμηθεί είναι ο θόρυβος.

Φαίνεται η έκθεση στο θόρυβο και αθηροσκλήρυνση και βλάβη του ενδοθηλίου προκαλεί. Έχει διαπιστωθεί σε ανθρώπους που ζουν κοντά σε αεροδρόμια ή σε εργαζόμενους σε κλαμπ κλπ. Ο λόγος είναι ότι ο θόρυβος επιδρά στα αγγεία και αυξάνει την καρδιαγγειακή θνητότητα.

Τοξικά μέταλλα

Ιδιαίτερα επιβαρυντικά  – σύμφωνα με τον καθηγητή – είναι τα τοξικά μέταλλα και στην καρδιά, καθώς προκαλούν βλάβη του μυοκαρδίου. Τα κύρια επιβλαβή μέταλλα είναι το αρσενικό και το κάδμιο που βρίσκονται στα απόβλητα βιομηχανιών, τα οποία όταν αποβάλλονται, κυκλοφορούν και ενσωματώνονται στο περιβάλλον, αλλά και ο υδράργυρος που βρίσκεται στα επιφανειακά ψάρια όπως σολομός.

Θερμοκρασία

Άλλος σημαντικός παράγοντας είναι η αύξηση της θερμοκρασίας του περιβάλλοντος, η οποία σχετίζεται με καρδιαγγειακή θνητότητα για πολλούς λόγους.

«Ήδη τους καλοκαιρινούς μήνες συμβουλεύουμε τους καρδιοπαθείς να αποφεύγουν την έκθεσή τους σε μεγάλες θερμοκρασίες και στην ακτινοβολία», σημείωσε ο καθηγητής.

Πρόσθεσε όμως, ότι στην περίπτωση της ρύπανσης του περιβάλλοντος και της αύξησης της θερμοκρασίας σε ολόκληρο τον πλανήτη, υπάρχει και ο πρόσθετος λόγος ότι δημιουργεί διαταραχές στη διαβίωση (με τις αλλαγές στα καιρικά φαινόμενα που προκαλούν πλημμύρες, καταστροφή καλλιεργειών, σπιτιών κλπ), προάγει τις συνθήκες φτώχειας και η φτώχεια αποτελεί κύριο παράγοντα στεφανιαίας νόσου.

Επιπρόσθετα, το οξειδωτικό περιβάλλον που δημιουργείται από τον συνδυασμό θερμοκρασίας και ρύπων επιδρά στα τελομερή, που καθορίζουν στο DNA μας ακριβώς, την επιβίωση μας. Τα τελομερή μας λένε πόσο θα ζήσουμε και μικραίνουν όταν η έκθεση είναι μεγάλη σε μεγάλο οξειδωτικό φορτίο από τη ρύπανση.

Πρόληψη

Δυστυχώς, όπως τόνισε ο καθηγητής ο καθένας από μας δεν μπορεί να κάνει κάτι να προλάβει τις επιπτώσεις. «Η πρόληψη είναι πολιτική απόφαση», είπε ο καθηγητής χαρακτηριστικά, για να προσθέσει: «Ο μεμονωμένος άνθρωπος δεν μπορεί να κάνει κάτι. Δεν μπορεί να αλλάξει το περιβάλλον ή να μεταναστεύσει κάπου. Οι κυβερνήσεις σε κεντρικό επίπεδο πρέπει να αναλάβουν δράση. Ήδη έχουν γίνει κάποιες προσπάθειες, όπως η σύνοδος του Κυότο, που προσπαθούν να βάλουν όρια στους ρύπους για να περιοριστεί η άνοδος της θερμοκρασίας του περιβάλλοντος. Επίσης και από την Ε.Ε. οι προτάσεις για την πράσινη ενέργεια, με τους περιορισμούς των ρύπων, την κατάργηση των πετρελαιοκινητήρων και η χρήση «πράσινης» ενέργειας είναι προσπάθειες  που θα ωφελήσουν στην κατεύθυνση να μειώσουμε την αύξηση της θερμοκρασίας μειώνοντας τους εκπεμπόμενους ρύπους.

Άρα οι χώρες της Ε.Ε.. κινούνται σε σωστή κατεύθυνση, όμως δεν έχουν την συμπαράσταση των μεγάλων ρυπογόνων χωρών που είναι οι ΗΠΑ και η Κίνα, οι οποίες φοβούνται ότι ο περιορισμός των ρύπων θα επηρεάσει την οικονομική τους ανάπτυξη».

Οι καρδιοπαθείς

Καταλήγοντας ο κ. Τούσουλης, σημείωσε πως «καθώς δεν υπάρχει δυνατότητα πρόληψης, οι ευπαθείς ομάδες και πολύ περισσότερο οι άνθρωποι που αντιμετωπίζουν ήδη προβλήματα με την καρδιά τους, όταν έχουν προβλήματα λόγω περιβάλλοντος, θα πρέπει να σπεύσουν στον καρδιολόγο για νέα ρύθμισή τους. Και οι καρδιολόγοι, ακλουθούμε την οδό της νοσηρότητας, θεραπεύοντας φαρμακευτικά ή επεμβατικά το περιστατικό ανάλογα με το είδος της καρδιαγγειακής πάθησης».