Ρωσία – Εστειλε τελεσίγραφο σε ΗΠΑ και ΝΑΤΟ και η αντιπαράθεση συνεχίζεται

Το προηγούμενο διάστημα η Ρωσία έκανε σαφές ποιες είναι οι «κόκκινες γραμμές» για αυτήν στην Ευρώπη, σε σχέση με την παρουσία των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ.

Ουσιαστικά, ανέδειξε ξανά τη δική της φιλοσοφία για τη συλλογική ασφάλεια στην Ευρώπη και τον κόσμο, που στηρίζεται στην τήρηση ισορροπιών, την αποδοχή των ορίων κάθε σχηματισμού και την αποφυγή επιθετικών ενεργειών.

Ειδικά για την Ευρώπη αυτό εξειδικεύεται σε ένα σύνολο ρωσικών θέσεων για το πώς μπορεί να αποφευχθεί η κλιμάκωση του νέου Ψυχρού Πολέμου.

Αυτές περιλαμβάνουν  τη δέσμευση ότι δεν θα υπάρξει περαιτέρω επέκταση του ΝΑΤΟ, την αποφυγή εγκατάστασης επιθετικών όπλων κοντά στα σύνορα και συνολικά την παραδοχή ότι η Ρωσία δεν θα έχει άμεση πίεση στα σύνορά της.

Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η Ουκρανία όπως η Γεωργία δεν θα μπουν στο ΝΑΤΟ και δεν θα αναπτυχθούν ανατολικότερα οι ΝΑΤΟϊκές δυνάμεις.

Οι ρωσικές προτάσεις

Στις 17 Δεκεμβρίου 2021 το Ρωσικό Υπουργείο Εξωτερικών έδωσε στη δημοσιότητα δύο προτάσεις κειμένων συνθηκών.

Το πρώτο είναι μια προτεινόμενη συνθήκη ανάμεσα στη Ρωσία και τις ΗΠΑ πάνω στις εγγυήσεις ασφάλειας.

Το προσχέδιο αυτό επαναφέρει την αρχή της «αδιαίρετης ασφάλειας» – που προέρχεται από την Τελική Πράξη του Ελσίνκι –και προτείνει την αμοιβαία δέσμευση στην μη προετοιμασία επίθεσης. Οι ΗΠΑ καλούνται να δεσμευτούν ότι δεν θα υπάρξει παραπέρα ανατολική επέκταση του ΝΑΤΟ και ότι δεν θα δεχτούν άλλα μέλη που υπήρξαν στο παρελθόν τμήμα της ΕΣΣΔ, όπως και να δεσμευτούν ότι δεν θα εγκαταστήσουν βάσεις σε χώρες που ήταν τμήμα της ΕΣΣΔ και δεν είναι μέλη του ΝΑΤΟ.

Η συνθήκη προτείνει επίσης αμοιβαία δέσμευση ως προς την αποφυγή πτήσεων βαριών βομβαρδιστικών (με ή χωρίς πυρηνικό οπλισμό) και την ανάπτυξη διαύλων διαλόγου για την αποφυγή επικίνδυνων στρατιωτικών δραστηριοτήτων. Προτείνει ακόμη την αποφυγή εγκατάστασης πυραύλων μέσου ή βραχέως βεληνεκούς έξω από τα εθνικά σύνορά τους ή σε σημεία από όπου μπορούν να πλήξουν την άλλη πλευρά, το ίδιο και σε σχέση με τα πυρηνικά όπλα, όπου το προσχέδιο προτείνει συμφωνία ότι δεν θα υπάρχει υποδομή για χρήση πυρηνικών εκτός των εθνικών συνόρων τους και ότι ΗΠΑ και Ρωσία δεν θα εκπαιδεύσουν στρατιωτικό και πολιτικό προσωπικό από μη πυρηνικές χώρες να χρησιμοποιήσουν πυρηνικά όπλα, ούτε θα κάνουν μαζί τους ασκήσεις που περιλαμβάνουν πυρηνικά σενάρια.

Το δεύτερο προσχέδιο αφορά μια συνθήκη ανάμεσα στη Ρωσική Ομοσπονδία και τα μέλη του ΝΑΤΟ. Η συνθήκη αυτή περιλαμβάνει προβλέψεις διαλόγου και συνεννόησης για ζητήματα όπως οι στρατιωτικές ασκήσεις. Προτείνει τη δέσμευση ότι η Ρωσία και όλα τα κράτη που ήταν μέλη του ΝΑΤΟ στις 27 Μαΐου 1997 (όταν έγινε η μεγάλη σύνοδος κορυφής ΝΑΤΟ – Ρωσίας και αποφασίστηκε η αμοιβαία συνεργασία των δύο πλευρών) δεν θα αναπτύξουν επιπλέον δυνάμεις και οπλισμό σε άλλα κράτη πέραν αυτού που υπήρχε στις 27 Μαΐου 1997. Προτείνει ακόμη τη μη επέκταση του ΝΑΤΟ, την αποφυγή εγκατάστασης πυραύλων μεσαίου και βραχέως βεληνεκούς και τη δέσμευση των χωρών-μελών του ΝΑΤΟ ότι δεν πραγματοποιήσουν ασκήσεις στην επικράτεια της Ουκρανίας όπως και σε άλλα κράτη της Ανατολικής Ευρώπης, στον Νότιο Καύκασο και την Κεντρική Ασία, όπως και μία δέσμευση ότι όλες οι πλευρές δεν θα πραγματοποιούν ασκήσεις σχηματισμών μεγαλύτερων της ταξιαρχίας σε περιοχές κοντά στα σύνορα.

Η δυτική αντίδραση

Η αντίδραση από την πλευρά του ΝΑΤΟ ήταν να απορρίψουν τις προτάσεις, αν και η αντίδραση του Λευκού Οίκου ήταν πιο προσεκτική με τον Τζέικ Σάλιβαν, τον Σύμβουλο Εθνικής Ασφαλείας του Τζο Μπάιντεν, να δηλώνει ότι όπως έχει η Ρωσία έγνοιες για θέματα ασφαλείας, έτσι έχουν και οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους και ότι η Ουάσιγκτον είναι διατεθειμένη να κάνει διάλογο.

Βεβαίως όλα αυτά συνδυάστηκαν με διάφορες δηλώσεις και «διαρροές» ότι οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ θεωρούν αυτονόητο δικαίωμα κάθε χώρας να διαλέξει σε ποια συμμαχία θα ανήκει, μαζί φυσικά με την καταδίκη των ρωσικών κινήσεων στην Ουκρανία.

Ωστόσο, έχει ενδιαφέρον ότι σε σχέση με την Ουκρανία και ενδεχόμενη ρωσική επιθετική κίνηση, πηγές του ΝΑΤΟ δήλωσαν ότι επειδή αυτό θα μείωνε το στρατηγικό βάθος ενάντια στην Ρωσία που προσφέρει η Ουκρανία, η απάντηση θα είναι η μεταφορά περισσότερων στρατευμάτων σε χώρες του ΝΑΤΟ που συνορεύουν με την Ουκρανία, όπως είναι η Πολωνία και οι χώρες της Βαλτικής.

Σε τι αποσκοπεί η Ρωσία

Η Ρωσία γνωρίζει ότι προφανώς και αυτά τα αιτήματα δεν πρόκειται να γίνουν αυτόματα δεκτά. Την ίδια στιγμή ουσιαστικά θέλει να δείξει ότι θα μπορούσε η Ευρώπη να επιστρέψει στην κατάσταση της δεκαετίας του 1990 όταν ήταν νωπές οι διαβεβαιώσεις που κατ’ επανάληψη είχαν δώσει οι ΗΠΑ στον Γκορμπατσώφ και την κυβέρνηση τις ΕΣΣΔ το 1990  ότι δεν θα υπήρχε επέκταση του ΝΑΤΟ προς τα ανατολικά.

Για τη Ρωσία μια επιστροφή σε αυτή την αντίληψη των ισορροπιών και του σεβασμού των ανησυχιών για θέματα ασφάλειας είναι ο δρόμος για μια νέα συνθήκη ασφαλείας στην Ευρώπη.

Η Ρωσία την ίδια στιγμή γνωρίζει ότι είναι δύσκολο για τις ΗΠΑ αλλά και το ΝΑΤΟ να αποδεχτούν ευθέως τους όρους τέτοιων συνθηκών. Ιδίως με τον τρόπο που έχουν διαμορφώσει ένα ολόκληρο κλίμα για την ανάγκη να αποτελέσει το ΝΑΤΟ την απάντηση στην υποτιθέμενη ρωσική επιθετικότητα και έχουν αναδείξει σε κεντρικό θέμα το Ουκρανικό.

Όμως, την ίδια στιγμή η Ρωσία αντιλαμβάνεται ότι αυτή τη στιγμή ούτε οι ΗΠΑ ούτε το ΝΑΤΟ μπορούν να αναλάβουν στρατιωτική δράση για να υπερασπιστούν την πολιτική της κυβέρνησης του Κιέβου.

Αυτό έχει να κάνει τόσο με τον φόβο για μια συνολικότερη ανάφλεξη, όσο και με το γεγονός ότι αυτή τη στιγμή η Ρωσία διαθέτει στην Ευρώπη ένα πραγματικό στρατιωτικό πλεονέκτημα, ως προς το ενδεχόμενο συμβατικής πολεμικής σύγκρουσης.

Επιπλέον, οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους αντιλαμβάνονται ότι οποιαδήποτε προσπάθεια του Κιέβου να αλλάξει ένοπλα τα πράγματα σε σχέση με τις ανατολικές επαρχίες ή την Κριμαία, θα ενεργοποιήσει μια συντριπτική στρατιωτικά ρωσική απάντηση, την ώρα που οι αυστηρότατες κυρώσεις που θα επιβάλουν στη Ρωσία σε τέτοιο ενδεχόμενο δεν θα αναιρούν το τετελεσμένο γεγονός στο ίδιο το πεδίο.

Η Ρωσία προφανώς και σε αυτή τη φάση δεν επιδιώκει γενικά την αντιπαράθεση. Ακόμη και εάν γνωρίζει ότι έχει τη δυνατότητα να κερδίσει γρήγορα μια σύγκρουση με την κυβέρνηση του Κιέβου και παρότι ήδη προετοιμάζεται για ενδεχόμενες βαρύτερες οικονομικές κυρώσεις (ακόμη και για αποπομπή από το σύστημα SWIFT), την ώρα που αναβαθμίσει τη συνεργασία με την Κίνα, εντούτοις γνωρίζει ότι όλα αυτά έχουν ένα κόστος.

Όμως, είναι σαφές ότι η Μόσχα θέλει να κάνει την όποια διαπραγμάτευση με τις ΗΠΑ έχοντας κάνει σαφές ότι μπορεί να αντέξει την σύγκρουση και ότι είναι έτοιμη για αυτή, μεταφέροντας την πίεση στις ΗΠΑ να απαντήσουν εάν και σε ποια κατεύθυνση είναι διατεθειμένες να συζητήσουν κινήσεις που να κατευνάζουν τις ρωσικές ανησυχίες.