Αριστουργηματικά μυθιστορήματα που μας ξεναγούν στην Αμερική όπως αυτή είναι στην πραγματικότητα

Η Αμερική έχει χαρίσει στο αναγνωστικό κοινό παγκοσμίως σπουδαίες συναντήσεις με καλογραμμένους ήρωες και εμβληματικές ιστορίες. Μιας που οι Ηνωμένες Πολιτείες βρίσκονται αυτήν την στιγμή στο προσκήνιο, λόγω εκλογών, ας θυμηθούμε δέκα βιβλία ικανά να μας αποκαλύψουν όψεις της Αμερικής που ίσως δεν γνωρίζουμε ότι υπάρχουν ή να μας μυήσουν για τα καλά στις άγραφες αμερικάνικες νόρμες, αυτές που άλλους τους σήκωσαν ψηλά κι άλλους τους κόλλησαν στον τοίχο. Ίσως, τελικά, το αμερικάνικο όνειρο να μοιάζει περισσότερο με εφιάλτη…

1. «Ο δρόμος με τις φάμπρικες» του σημαντικότατου συγγραφέα John Steinbeck είναι ό,τι λέει ο τίτλος. Μια ιστορία από τα δύσκολα χρόνια της προπολεμικής Αμερικής, τότε που η οικονομική κρίση καθόριζε τις ζωές των ανθρώπων. Διαφορετικοί μεταξύ τους χαρακτήρες, με διαφορετικά μορφωτικά και οικονομικά επίπεδα, προσπαθούν να διατηρήσουν την ανθρωπιά τους. Διαβάστε, επίσης «Τα Σταφύλια της Οργής» και το  «Άνθρωποι και Ποντίκια» του ίδιου συγγραφέα, που περιγράφουν με λογοτεχνικό ρεαλισμό την δραματική ζωή των ανθρώπων μέσα στη φτώχεια και την απόγνωση. Ιδιαίτερα για τα Σταφύλια της Οργής, ένα βιβλίο που περιγράφει με μελανά χρώματα την εκμετάλλευση των ανθρώπων από τις Τράπεζες και τους μεγαλογαιοκτήμονες, ο Στάινμπεκ επικρίθηκε για τον φιλελευθερισμό του. Το αμερικανικό όνειρο τελείωνε ως εφιάλτης και ο Στάινμπεκ μπορούσε να το μεταφέρει γλαφυρά στις σελίδες των βιβλίων του. Το 1962 τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας και σήμερα τα βιβλία του βρίσκονται σε όλες τις ενημερωμένες βιβλιοθήκες κόσμου. Το 1940, μάλιστα, τα Σταφύλια της Οργής, μεταφέρθηκαν στον κινηματογράφο από τον Τζον Χιούστον με πρωταγωνιστή τον Χένρι Φόντα.

2. Ο Τζέφρι Ρέναρντ Άλεν έγραψε την «Ωδή του λεπιδιού», ένα βιβλίο ανθισμένο και μοσχοβολιστό. Με ρεαλισμό και αποστασιοποίηση στην αφήγηση, αλλά συγχρόνως με πένα τρυφερή και ευαίσθητη. Η ιστορία αφηγείται την ζωή του Τόμας Γκριν Γουίγκινς, ενός αφροαμερικανού πιανίστα, συνθέτη και ερμηνευτή του 19ου αιώνα, που έδινε κοντσέρτα με το προσωνύμιο Τυφλός Τομ. Πρόκειται για την λογοτεχνική προσωπογραφία ενός παρεξηγημένου μουσικού και λέγεται πως είχε γίνει διάσημος όχι μόνο στις ΗΠΑ, αλλά και στην Ευρώπη αφού ήταν ο μοναδικός Αφροαμερικανός που έδωσε ρεσιτάλ στον Λευκό Οίκο. Ο συγγραφέας κατορθώνει με δεξιοτεχνία να μας μεταφέρει νοερά στον χρόνο αποτυπώνοντας με την ιστορία αυτή τον γενναίο αγώνα ενός ανθρώπου να καταξιωθεί μέσα σε δύσκολες συνθήκες με μόνο όπλο το ταλέντο του στην μουσική.

3.  Το «4321» του Πωλ Όστερ συνεπήρε χιλιάδες αναγνώστες ανά τον κόσμο. Στην Ελλάδα είναι πολύ αγαπημένος εδώ και χρόνια, αλλά με το «4321» κατέκτησε και ανθρώπους που δεν τον γνώριζαν. Για πολλούς, το καλύτερο μυθιστόρημα της δεκαετίας που πήρε και σήκωσε, κυριολεκτικά, έναν ήρωα, τοποθετώντας τον σε διαφορετικές πόλεις, εποχές και συνθήκες, συνθλίβοντάς τον όλο τόλμη στα βράχια της πραγματικότητας. Όπου το φόντο είναι Αμερική-και είναι σε μεγάλο εύρος-σε κάνει να θες να πας εδώ και τώρα: σε αυτά τα σινεμά, αυτά τα μπαρ, αυτούς τους πολυσύχναστους δρόμους που, περπατώντας τους, νιώθεις πολύ μόνος, καμιά φορά.

4. Ένας έτερος αγαπημένος Αμερικανός συγγραφέας είναι ο Φίλιπ Ροθ που με το «Αμερικάνικο Ειδύλλιο» αφηγείται μια ιστορία ανόδου και πτώσης ενός καλότυχου Αμερικανού – ενός δυνατού άντρα, γεμάτου αυτοπεποίθηση, αριστοτέχνη της κοινωνικής ισορροπίας που τον συντρίβουν, όμως, οι δυνάμεις της κοινωνικής αναταραχής. Ο Σίμουρ Λιβόβ ενηλικιώνεται στη μεταπολεμική Αμερική του θριάμβου και της ευημερίας. Αλλά ό,τι αγαπάει χάνεται όταν η χώρα παθαίνει παράκρουση, τα ταραγμένα χρόνια της δεκαετίας του ’60. Ούτε ο πιο απομονωμένος και καλοπροαίρετος πολίτης δεν καταφέρνει να αποφύγει το σαρωτικό κύμα της ιστορίας. Το βιβλίο αυτό μιλάει για την αγάπη -και το μίσος- για την Αμερική, για την επιθυμία να ανήκεις -και την άρνηση να ανήκεις- σε αυτή την σύγχρονη γη της Επαγγελίας. Αντιπαραθέτει αριστοτεχνικά την επιθυμία για μια ειδυλλιακή αμερικανική ζωή, -ζωή αξιοσέβαστη, με ηρεμία, τάξη, αισιοδοξία και δημιουργία- στη γηγενή αμερικανική παραφροσύνη.

5. Η «Πόλη στις φλόγες» είναι πρώτο μυθιστόρημα του Γκαρθ Ρισκ Χάλμπεργκ, είχε αρχίσει να συζητείται καιρό πριν κυκλοφορήσει. Ο συγγραφέας τοποθετεί την κύρια δράση του μυθιστορήματός του στη Νέα Υόρκη της δεκαετίας του ’70, που λίγη σχέση έχει με την μορφή και το περιεχόμενο της μητρόπολης σήμερα. Η πένα του Χάμπλεργκ είναι ακριβής και ενίοτε ντοκιμαντερίστικη, ο ίδιος όμως δεν γράφει με τη ματιά του ιστορικού, αλλά ως μαγεμένος οδοιπόρος, άνθρωπος της γενιάς του και ακούραστος παρατηρητής. Κορυφαία αφηγηματική στιγμή είναι αδιαμφισβήτητα η περιγραφή του μπλακ άουτ της 13ης Ιουλίου 1977. Μέσα σε 150 σελίδες, ο συγγραφέας  περιγράφει την οριακή αυτή κατάσταση για την πόλη, μέσω μιας ονειρικής περιδιάβασης στα σημεία που είναι διασκορπισμένοι οι ήρωές του στο σκοτεινό Μανχάταν, εν μέσω ληστειών, ταραχών και καταστροφών.

6. «Ο πουλημένος» του Πωλ Μπέιτι, εκδ. Καστανιώτη
Το μυθιστόρημα που βραβεύθηκε με Booker το 2016 αποτελεί ένα υπέροχο, καυστικό σχόλιο για τον υπόγειο ρατσισμό που επιβιώνει στη σύγχρονη Αμερική. «Ο πουλημένος» του Πωλ Μπέιτι θέτει στο προσκήνιο έναν Αφροαμερικανό που ζει σε ένα αγροτικό γκέτο και γίνεται το πειραματόζωο του εκκεντρικού πατέρα του, ο οποίος κάνει μια αμφιλεγόμενη ψυχολογική μελέτη για τις φυλετικές διακρίσεις. Όταν ο πατέρας σκοτώνεται από αστυνομικούς, πιεσμένος από τα έξοδα ο γιος επαναφέρει στο κτήμα του τη δουλεία και ξεσηκώνει θύελλες. Όπως γράφτηκε στο περιοδικό The New Yorker, πρόκειται για «μια απίστευτη σάτιρα για τη φυλετική ταυτότητα στην Αμερική… Ο Πουλημένος συνδυάζει τη ζωηρή κωμωδία και τη δριμεία κοινωνική κριτική, αλλά το πλέον εντυπωσιακό προτέρημα του βιβλίου είναι η ολοζώντανη ανθρωπιά των χαρακτήρων του».

7. Το «Little scarlet» του Walter Mosley, αφηγείται με καταιγιστικό τρόπο τις εξεγέρσεις των κατοίκων στο γκέτο του Γουότς στο Λος Άντζελες, το 1965. Ένας νεαρός λευκός άντρας λιντσάρεται στον δρόμο και για να σωθεί βρίσκει καταφύγιο στο σπίτι μιας όμορφης, μαύρης κοκκινομάλλας με το ψευδώνυμο Λιτλ Σκάρλετ. Όταν η γυναίκα βρίσκεται άγρια δολοφονημένη, ο λευκός άντρας κατηγορείται και ένα νέο κύμα βίας ξεσπά. Την υπόθεση αναλαμβάνει ένας μαύρος ντετέκτιβ, αφού μόνο εκείνος μπορεί να έχει άνεση κινήσεων μέσα στο γκέτο και να διαλευκάνει την υπόθεση. Γνήσια noir ατμόσφαιρα και καλογραμμένοι χαρακτήρες σε κάνουν να θες να το διαβάσεις απνευστί.

8.  Ο Αφροαμερικανός συγγραφέας Colson Whitehead τιμήθηκε για το βιβλίο του «The Nickel Boys» στο οποίο καταγράφει τα δεινά και τις κακοποιήσεις που υπέστησαν μαύρα αγόρια σε αναμορφωτήριο της Φλόριντα την δεκαετία του ’60. Το μυθιστόρημα αφουγκράζεται επιτυχώς τον κοινωνικοπολιτικό παλμό και τα γεγονότα της σύγχρονης Αμερικής και μιλά με αλήθεια και σκληρότητα, μερικές φορές. Το βιβλίο ξεχώρισε στα 10 σημαντικότερα της δεκαετίας σύμφωνα με το περιοδικό TIME και κυκλοφόρησε το καλοκαίρι στην Ελλάδα σε μετάφραση της Μυρσίνης Γκανά.

9. Το βιβλίο «Fire and Fury: Inside the Trump White House»  που ταρακούνησε το πολιτικό σκηνικό της Αμερικής  κυκλοφόρησε  προ δύο ετών και στην Ελλάδα με τον τίτλο «Πυρ και Μανία», μεταφρασμένο από την Σώτη Τριανταφύλλου.Ο συγγραφέας του, δημοσιογράφος Μάικλ Γουλφ, με γνώση και οξυδερκή πένα κατέγραψε όσα παρακολούθησε κατά την  προεκλογική εκστρατεία του Ντόναλντ Τραμπ αλλά και στην καθημερινή ζωή του Λευκού Οίκου –όπου συνομίλησε με εκατοντάδες ανθρώπους και υπήρξε αυτόπτης και αυτήκοος μάρτυρας εκατοντάδων καθημερινών σκηνών. Από τη στιγμή που ο Ντόναλντ Τραμπ ανέλαβε την προεδρία –στις 20 Ιανουαρίου 2017- οι ΗΠΑ μπήκαν στην πιο θυελλώδη πολιτική τους περίοδο από την εποχή του Watergate. Καθώς η ημέρα εκείνη πλησίαζε, άρχισα να γράφω ό,τι διαδραματιζόταν επιχειρώντας να δω τη ζωή στον Λευκό Οίκο του Τραμπ μέσα από τα μάτια των ανθρώπων του κύκλου του», αναφέρει ο συγγραφέας στην αρχή του  εισαγωγικού του Σημειώματος. Οι πωλήσεις του στην Αμερική ξεπέρασαν και συνεχίζουν κάθε προηγούμενο, ενώ το βιβλίο έχει ήδη μεταφραστεί σε περισσότερες από 45 γλώσσες με πολύ καλές κριτικές.

10. Επειδή, σαν το κλασικό δεν έχει, από την λίστα δεν θα μπορούσε να λείπει το αριστούργημα του Φ. Σ Φιτζέραλντ «Ο υπέροχος Γκάτσμπυ». Το βιβλίο μας ξεναγεί στην εξαίσια κατοικία του Γκάτσμπυ  στο Λονγκ Αιλαντ, όπου έδινε τα πιο εκθαμβωτικά πάρτι και το περίεργο σ’ αυτά ήταν ότι ελάχιστοι γνώριζαν ποιος ήταν ο οικοδεσπότης τους. Φαινόταν να είναι ένας άνθρωπος χωρίς ρίζες, χωρίς ιστορία, ένας άνθρωπος που τα μάτια του διαρκώς αναζητούσαν εκείνη την ξέχωρη λάμψη για κάτι πρωτόγνωρο… για έναν άνθρωπο σπάνιο σαν διαμαντόπετρα. Ο υπέροχος Γκάτσμπυ είναι μια απ’ τις πιο γοητευτικές ερωτικές ιστορίες του εικοστού αιώνα. Σ’ αυτό το μυθιστόρημα. Ο Φιτζέραλντ κατορθώνει να εκφράσει με συγκινητικό τρόπο τις ψευδαισθήσεις του έρωτα μέσα στο λαμπερό περιβάλλον της νεοϋορκέζικης αριστοκρατίας-κακά τα ψέματα, μας κάνει καλό και λίγη περιπλάνηση στο διαμαντένιο, αμερικανικό όνειρο. Καλή και η ξεγύμνωσή του σε άλλα, κορυφαία μυθιστορήματα, αλλά γιατί να μας απαγορεύεται να τσουγκρίζουμε νοητά το ποτό μας με λαμπερούς επιχειρηματίες και καλλονές αρτίστες περασμένων εποχών πατώντας πάνω σε ένα βελούδινο χαλί;