Η Νιγηρία «φλέγεται»: Τι οδήγησε στις αιματηρές διαδηλώσεις;

Δύο εβδομάδες πανεθνικών διαδηλώσεων κατά της αστυνομικής βίας στη Νιγηρία κατέληξαν σε αιματοχυσία την Τρίτη, με τις αστυνομικές δυνάμεις να ανοίγουν πυρ κατά των διαδηλωτών, σκοτώνοντας άγνωστο αριθμό πολιτών και τραυματίζοντας δεκάδες ακόμη. Η απόφαση για χρήση στρατιωτικών δυνάμεων για την καταστολή των διαδηλώσεων ανοίγει μια φάση αβεβαιότητας για την πολιτική ζωή στην πιο πολυπληθή και μεγαλύτερη πετρελαιοπαραγωγό χώρα της Δυτικής Αφρικής, γράφει η Wall Street Journal.

Γιατί κατέβηκαν στους δρόμους οι Νιγηριανοί;

Οι Νιγηριανοί ξεκίνησαν να διαδηλώνουν στις αρχές Οκτωβρίου, με αίτημά τους την κατάργηση μιας διαβόητης αστυνομικής μονάδας, της Ειδικής Διμοιρίας Κατά των Κλοπών (SARS), η οποία κατηγορείται εδώ και πολύ καιρό για βιαιοπραγίες. Οι διαδηλώσεις ξέσπασαν αφού κυκλοφόρησε βίντεο που φέρεται να απεικονίζει αστυνομικό της SARS να πυροβολεί έναν άνδρα και έπειτα να φεύγει από το σημείο οδικώς. Ειρηνικές διαδηλώσεις διοργανώθηκαν υπό το σύνθημα #EndSARS και στη συνέχεια εξαπλώθηκαν σε όλη τη χώρα των 220 εκατ. κατοίκων, αλλά και σε κοινότητες της νιγηριανής διασποράς στις ΗΠΑ και την Ευρώπη, ως ένδειξη αλληλεγγύης προς ένα κίνημα που επιχειρεί να γεφυρώσει τα παραδοσιακά σεχταριστικά και οικονομικά χάσματα της χώρας.

Έχοντας ιδρυθεί το 1992, το SARS είναι μια βαρέως οπλισμένη μονάδα της αστυνομίας που έχει ως ρητό στόχο την καταπολέμηση των βίαιων εγκλημάτων, συμπεριλαμβανομένων των κλοπών αυτοκινήτων και των ένοπλων ληστειών. Ωστόσο, στο μεγαλύτερο μέρος της Νιγηρίας έχει γίνει συνώνυμη με την αστυνομική βία και ατιμωρησία. Η Διεθνής Αμνηστία και άλλες οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων έχουν καταγράψει τις καταγγελίες για κακοποίηση πολιτών από τη μονάδα, μέσω εκβιασμών, βιασμών και εξωδικαστικών εκτελέσεων.

Πολλοί Νιγηριανοί έχουν διαμαρτυρηθεί ότι η SARS σε πολλές περιπτώσεις εκβίαζε νεαρούς που φαίνονταν να διαθέτουν χρήματα. Η εκστρατεία για την κατάργηση της μονάδας συγκέντρωσε αμέτρητες προσωπικές ιστορίες βίας, κλοπών και εκφοβισμού. Η αστυνομία έχει διαψεύσει σε πολλές περιπτώσεις τις καταγγελίες κατά της SARS, όμως αναγκάστηκε να παραδεχτεί μετά το ξέσπασμα των διαδηλώσεων ότι έχουν υπάρξει αστυνομικοί που ήταν «απείθαρχοι και είχαν αντιεπαγγελματική συμπεριφορά», δεσμευόμενη ότι θα τους φέρει αντιμέτωπους με πειθαρχικές κυρώσεις. Δεν έχουν όλοι οι Νιγηριανοί την ίδια άποψη για τη SARS. Στα βορειοανατολικά της χώρας, όπου η κυβέρνηση μάχεται εδώ και μια δεκαετία κατά της ανταρσίας της ομάδας τζιχαντιστών, Μπόκο Χαράμ, η SARS αντιμετωπίζεται ως αποτελεσματική δύναμη μάχης.

Ποιος ηγείται των διαδηλώσεων;

Οι διαδηλώσεις διοργανώνονται από τη νιγηριανή νεολαία, σε μια χώρα που ο μέσος όρος ηλικίας είναι τα 18 και που έχει έναν από τους ταχύτερα αυξανόμενους πληθυσμούς στον πλανήτη. Μάλιστα, προβλέπεται ότι θα ξεπεράσει τις ΗΠΑ και θα καταστεί η τρίτη μεγαλύτερη χώρα από άποψη πληθυσμού μέχρι το 2050. Το κύμα των διαδηλώσεων είναι η μεγαλύτερη επίδειξη της δύναμης των πολιτών που έχει υπάρξει εδώ και χρόνια στη Νιγηρία, καθώς οι νέοι απαιτούν ριζικές αλλαγές. Οι διαδηλώσεις μπορούν να ενταχθούν και στο παγκόσμιο φαινόμενο των εκκλήσεων των νέων για αλλαγή, από το Χονγκ Κονγκ μέχρι το Σουδάν και τη Χιλή. Οι ομάδες των διαδηλωτών έχουν συγκεντρώσει περισσότερα από $250.000 μέσα από γραμμές βοήθειας, για να στηρίξουν διαδηλωτές που αντιμετωπίζουν νομικά προβλήματα, να καλύψουν τα ιατρικά τους έξοδα και να προσφέρουν ιδιωτική ασφάλεια.

Πώς έχουν αντιδράσει οι αρχές της Νιγηρίας στις διαδηλώσεις;

Ο πρόεδρος Μουχαμάντου Μπουχάρι, πρώην στρατηγός, συμφώνησε την περασμένη εβδομάδα σε βιντεοσκοπημένο μήνυμα να καταργήσει τη SARS, όμως έκτοτε έχει παραμείνει σιωπηλός. Μια νέα μονάδα, που θα ονομάζεται SWAT έχει διαμορφωθεί, με τους αστυνομικούς να εκπαιδεύονται από τη διεθνή επιτροπή του Ερυθρού Σταυρού. Όμως οι διαδηλωτές φοβούνται ότι οι αστυνομικοί της SARS απλώς θα ενσωματωθούν στη νέα μονάδα χωρίς να κληθούν να λογοδοτήσουν. Αρκετοί υπουργοί και αξιωματικοί του στρατού έχουν προβεί σε επιθετικές δηλώσεις τις τελευταίες ημέρες, προειδοποιώντας ότι οι διαδηλώσεις έχουν αποκτήσει πολιτικό χαρακτήρα και αρχίζουν να κλίνουν προς την «αναρχία». Το βράδυ της Τρίτης, δυνάμεις ασφαλείας άνοιξαν πυρ σε διαδηλωτές στο Λάγος, σκοτώνοντας άγνωστο αριθμό διαδηλωτών και τραυματίζοντας δεκάδες. Η κυβέρνηση του Λάγος δήλωσε ότι η αιματοχυσία πραγματοποιήθηκε από «δυνάμεις εκτός του άμεσου ελέγχου μας».

Προς τα πού κινείται το κίνημα των διαδηλώσεων;

Η αιματηρή καταστολή εκτίναξε το κίνημα των διαδηλώσεων σε αχαρτογράφητες περιοχές, που θα μπορούσαν είτε να το ενδυναμώσουν είτε να προαναγγείλουν τη διάλυσή του. Εντός του κινήματος, ρωγμές έχουν εμφανιστεί μεταξύ εκείνων που θέλουν να συνεχίσουν να εστιάζουν στην αστυνομική βία, και εκείνων που καλούν σε πιο θεμελιώδεις αλλαγές. «Η μεγαλύτερη δύναμη των διαδηλώσεων έχει γίνει και μεγαλύτερη αδυναμία τους, δηλαδή η απουσία κεντρικής ηγεσίας», δήλωσε ο Ντέιβιντ Χουνεϊντίν, δημοσιογράφος που ασκεί κριτική στην κυβέρνηση και συμμετέχει στις διαδηλώσεις, μιλώντας στην Wall Street Journal. Μια δυναμική, πάντως, που δεν μοιάζει αναστρέψιμη, είναι η πολιτικοποίηση της νιγηριανής νεολαίας, μεγάλο μέρος της οποίας χαρακτηριζόταν ως τώρα από απάθεια ή ήταν αποσυνδεδεμένη από την πολιτική ζωή. Τώρα, οι νέοι παίζουν όλο και πιο κρίσιμο ρόλο για το μέλλον της χώρας.

Θα μπορούσαν οι διαδηλώσεις να εξαπλωθούν και στην ευρύτερη περιοχή;

Η Νιγηρία δεν είναι μόνο η πολυπληθέστερη χώρα της Αφρικής, αλλά και πολιτιστικός και πολιτικός καθοδηγητής σε μια περιοχή του πλανήτη όπου μεγάλοι νεανικοί πληθυσμοί σε πολλές χώρες αισθάνονται παραγκωνισμένοι. Η οικονομική ύφεση που επέφερε ο κοροναϊός είναι πιθανό να ελαχιστοποιήσει την ικανότητα των αφρικανικών κρατών, που είναι εξαιρετικά βεβαρημένα με χρέη, να δημιουργούν θέσεις εργασίας – και ευκαιρίες – για τους νέους.

Ποια είναι η άποψη της διεθνούς κοινότητας;

Ορισμένοι από τους πιο διάσημους σταρ και επιχειρηματικούς ηγέτες του πλανήτη έχουν δηλώσει την υποστήριξή τους προς το κίνημα #EndSARS. Ανάμεσά τους και ο ράπερ Κάνιε Γουεστ και ο διευθύνων σύμβουλος του Twitter Τζακ Ντόρσεϊ, που παρότρυναν τους ανθρώπους να υποστηρίξουν τους διαδηλωτές μέσα από δωρεές bitcoin. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, δεν έχει σχολιάσει ακόμη την υπόθεση. Ο υποψήφιος των Δημοκρατικών για την αμερικανική προεδρία, Τζο Μπάιντεν, απηύθυνε έκκληση την Τρίτη στον Μπουχάρι να «σταματήσει τη βίαιη καταστολή των διαδηλωτών στη Νιγηρία, η οποία έχει ήδη οδηγήσει σε θανάτους». Οι διαδηλωτές έχουν αρχίσει καμπάνιες για διεθνείς κυρώσεις κατά της κυβέρνησης Μπουχάρι.