Το ιδιωτικό καλοκαίρι

Η χώρα μας εισέπραξε το 2019 19 δισ. ευρώ από τον τουρισμό. Στον πέμπτο μήνα του 2020, είμαστε στο 1 δισ. Το έδαφος που πρέπει να καλυφθεί είναι τεράστιο και ήδη η σεζόν μετρά απώλειες.

Μια πρώτη συζήτηση θα μπορούσε να γίνει για το τι έχει πάει τόσο στραβά. Γιατί η ελληνική οικονομία και η κοινωνία έχουν μια τέτοια μονομέρεια. Και γιατί μια αναποδιά μπορεί με ευκολία να ανατρέψει το οικοδόμημα, ο τουρισμός με τα διάφορα ποδάρια του συμβάλλει στο 30% του ΑΕΠ. Η αγωνιώδης προσπάθεια της κυβέρνησης να σώσει το χαμένο καλοκαίρι από εδώ εκπορεύεται.

Παρ’ όλα αυτά, το σχέδιό της αλλά και οι ευρύτεροι σχεδιασμοί δεν πρέπει να διαβαστούν ως μια απόπειρα απλώς διάσωσης του τουριστικού προϊόντος, έστω και με μια αμφιλεγόμενη στρατηγική υποδοχής. Η καινούργια ημέρα πρέπει να προβληματίσει όλους και σε μεγαλύτερο βάθος από την επικαιρική πανδημική κρίση.

Η γενική τάση, για να μην τα πολυλογούμε, θα λέγεται ιδιωτικό καλοκαίρι. Οι νέες ελίτ και οι μεγάλοι παίκτες του τουρισμού ήδη σχεδιάζουν το νέο μοντέλο, μακριά από το μαζικό θέρος που ξέραμε και τον εκδημοκρατισμό των υπηρεσιών των τελευταίων πέντε δεκαετιών. Εδώ δεν συναντώνται απλώς νέες συμπεριφορές για τους υποδοχείς και τους επισκέπτες. Αλλά μια τάση που θα βαίνει μόνιμη. Ιδιωτικές πτήσεις. Κλείσιμο ξενοδοχείων για μικρές παρέες. Διαμόρφωση ζώνης σε παραλίες με υγειονομικά κριτήρια. Ιδιωτικοί γιατροί που θα συνοδεύουν τις παρέες. Κλείσιμο εστιατορίων για λίγους. Μια ζώνη μέσα στον προορισμό για λίγους, ένα ταξικό distancing, ένα καλοκαίρι μέσα στο καλοκαίρι. Ακόμη και η λογική της καραντίνας θα απλωθεί με ενοικίαση βίλας σε νησιά, ιδιωτικά πάρτι, ιδιωτική φρουρά και καμία πλέον ώσμωση των κοινωνικών τάξεων. Ενα χαρακτηριστικό των προηγούμενων δεκαετιών, που υπήρχε και πιο συμπαγής μεσαία τάξη και ισορροπούσε τις πάντα υπαρκτές διαφορές.

Το καλοκαίρι και παρά τις διαφορετικές συμπεριφορές και διαστρωματώσεις του, ήταν μια επικράτεια δημοκρατική, όλοι, φτωχοί και πλούσιοι, στην ίδια θάλασσα έμπαιναν και κάτω από τον ίδιο ήλιο βρίσκονταν. Πάντα υπήρχαν διαφορές – μην παρεξηγηθούμε -, ρευστοποιούνταν όμως και επίσης αυτό που λέμε κοινωνική κινητικότητα έδινε την προσδοκία σε ευρεία στρώματα για διακοπές, ακόμη και ενός επιπέδου υπηρεσιών.

Η πανδημία, παρούσα ακόμη και επικίνδυνη, φάινεται πως διαγράφει μια κληρονομία αμέσως αμέσως. Και δεν είναι μόνον η βιοπολιτική χροιά της, ο τρόπος που ο ιός καθορίζει ακόμη και το επίπεδο της Δημοκρατίας, αλλά μεταβάλλει και προς το δυσμενέστερο τις κοινωνικές διαφορές. Η λεηλάτηση του δημόσιου χώρου, οι μεταβολές στα εργασιακά με τους νέους όρους που στερούνται προστατευτισμό – πότε σταματάει η εργασία όταν κάνεις τηλεργασία; – αλλά και το νέο καλοκαίρι που εμφανίζει αυτές τις προαναφερόμενες τάσεις (κλωβοί σε παραλίες, ζώνες, σύνορα ταξικά, ιδιωτική αναψυχή) είναι εδώ. Ανησυχητικά για την αφομοιωμένη Δημοκρατία και τις ενδιάμεσες τάξεις.

Ενα νέο μνημόνιο καλοκαιριού είναι προ των πυλών. Μια νέα επερχόμενη κανονικότητα που θα σπάει το μοντέλο ενδιάμεσου τουρισμού, που μπορούσε να φτιάχνει πληρότητες σε πανσιόν και δωμάτια και που ήταν προωθητική δύναμη για τις μικρές και μεγάλες οικονομίες, για τις οικογένειες πολλών γενεών (ταβέρνα, τουριστικά, μικρέμποροι θερινών ειδών). Το θέρος, από υπόθεση όλων, θα γίνει κάποιων. Η υπερδεκαετής ύφεση στη χώρα φαίνεται πως δεν ήταν το τέλος του πηγαδιού.