Η επόμενη μέρα για τις μικρές… ΕΥΔΑΠ

Βαγγέλης Σταματίου

Ο Κώστας Ασκούνης, όσες φορές και αν μιλήσεις μαζί του, δεν θα διστάσει ποτέ να υποστηρίξει ότι το «νερό είναι ένα δημόσιο αγαθό», αλλά ένα «δημόσιο αγαθό εν ανεπαρκεία». Ο λόγος του έχει περισσή αξία. Οχι μόνο γιατί διετέλεσε επί 16 συνεχή έτη δήμαρχος στην Καλλιθέα – ένας από τους μεγαλύτερους δήμους της χώρας – και πρόεδρος της Κεντρικής Ενωσης των Δήμων (ΚΕΔΕ) για ικανό χρονικό διάστημα αλλά και γιατί με δική του πρωτοβουλία και φροντίδα «στήθηκε» ένα πολύ έξυπνο, πρωτοποριακό για την εποχή του σύστημα «υπόγειου ποτίσματος» του πράσινου της πόλης (πάρκα, πλατείες κ.λπ.) που δεν «σπαταλά» το πολύτιμο αγαθό και δεν επιβαρύνει το περιβάλλον. Μια ιδέα που ήρθε από την άλλη μεριά της Μεσογείου, τους εφευρετικούς Ισραηλινούς και χρηματοδοτήθηκε εξ ολοκλήρου από πόρους της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Η Καλλιθέα δεν είναι μια περιοχή που η ευθύνη για τις δραστηριότητες ύδρευσης και αποχέτευσης ανήκει σε μια τοπικών δημοτικών συμφερόντων επιχείρηση. Το αντίθετο συμβαίνει. Είναι μια από τις περιοχές ευθύνης της ΕΥΔΑΠ, της μεγαλύτερης εταιρείας ύδρευσης και αποχέτευσης της χώρας.

Το παράδειγμα της Καλλιθέας

Η χρησιμότητα της αναφοράς στο παράδειγμα της Καλλιθέας βρίσκεται στο εξής: Ανεξάρτητα από τον τόπο αλλά και την ιδιοκτησία το ζήτημα του νερού – από τη διαχείριση του δημόσιου αγαθού μέχρι τις παρεχόμενες υπηρεσίες από τις εταιρείες που διαχειρίζονται τα δίκτυα σε όλη τη χώρα – απαιτεί, εδώ και τώρα, απαντήσεις που να ανταποκρίνονται και στα δεδομένα της εποχής μας (συνέπειες από την έλευση του φονικού COVID-19 στο πλαίσιο της υπαρκτής κλιματικής κρίσης).

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

Το νερό ως δημόσιο αγαθό στη νέα εποχή

Σε μια πρόσφατη ανακοίνωση της Ενωσης Δημοτικών Επιχειρήσεων Υδρευσης – Αποχέτευσης (ΕΔΕΥΑ) διαβάζω, μεταξύ άλλων, τα εξής: «Η υγειονομική κρίση που ξέσπασε στη χώρα μας δοκίμασε τις αντοχές και την ανθεκτικότητα όλων των δημοσίων και δημοτικών συστημάτων μεταξύ των οποίων και των Δημοτικών Επιχειρήσεων Υδρευσης – Αποχέτευσης (ΔΕΥΑ).

Κατά γενική ομολογία οι 126 ΔΕΥΑ της χώρας μας ανταποκρίθηκαν με επάρκεια και αποτελεσματικότητα στις συνθήκες έκτακτης ανάγκης που δημιούργησε η πανδημία και κατάφεραν να διασφαλίσουν την ομαλή λειτουργία των επιχειρήσεων, την υδροδότηση των πολιτών σύμφωνα με τις οδηγίες του υπουργείου Υγείας, του ΕΟΔΥ και του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και την προστασία του προσωπικού τους και των καταναλωτών. Ωστόσο, επλήγησαν από μεγάλη μείωση της εισπραξιμότητάς τους, η οποία σε συνδυασμό με το υψηλό ενεργειακό τους κόστος θα έχει ως αποτέλεσμα κάποιες από αυτές να αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο κατάρρευσης».

Ας μείνουμε για λίγο στην ανακοίνωση της 8ης Μαΐου 2020 και ας συγκρατήσουμε στη σκέψη μας τον αριθμό των Δημοτικών Επιχειρήσεων Υδρευσης – Αποχέτευσης – 126 για την ακρίβεια – αλλά και την αναφορά στον «κίνδυνο κατάρρευσης» των δημοτικών επιχειρήσεων.

Ο αριθμός των 126 ΔΕΥΑ – πέραν όλων των άλλων – δείχνει το μέγεθος και το εύρος μιας αγοράς που εξακολουθεί να λειτουργεί στην Ελλάδα του 2020 με αρκετά «προνεωτερικά στοιχεία» που συμβάλλουν στην αποθέωση ενός ανορθολογικού τρόπου οργάνωσης και λειτουργίας που πόρρω απέχει από την καλώς νοούμενη επιχειρηματικότητα και την υπεράσπιση του γενικότερου δημόσιου συμφέροντος κόντρα σε κομματικές σκοπιμότητες και παραταξιακές ατζέντες (δείτε το παράδειγμα της Πάτρας: https://www.deyap.gr/images/pdf/oikonomika_stoixeia/2019_12_23_535_apofash-ds.pdf).

Οι ΔΕΥΑ ως εργαλεία προσωπικής και παραταξιακής πολιτικής

Ο κατακερματισμός της αγοράς – έστω και αν οφείλεται πρωτίστως σε ιστορικούς λόγους – δεν επιτρέπει την ανάληψη μεγάλων και σημαντικών επενδυτικών προγραμμάτων από τη μεριά των περισσοτέρων Δημοτικών Επιχειρήσεων, ενώ ο παραδοσιακός τρόπος οργάνωσης και λειτουργίας αφήνει εκτός τον κρίσιμο παράγοντα της Τεχνολογίας και των πιο προηγμένων εφαρμογών της που μας οδηγούν ένα βήμα εγγύτερα στα δεδομένα της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης.

Με λίγα λόγια, οι ΔΕΥΑ – πλην ελαχίστων φωτεινών εξαιρέσεων – δεν ανήκουν απλώς στους δήμους αλλά στους δημάρχους! Οι τελευταίοι – ή ένα μεγάλο μέρος τους – θεωρούν τις ΔΕΥΑ ως εργαλεία προσωπικής και παραταξιακής πολιτικής που έχουν στο δυναμικό τους «έργα και προσλήψεις» αλλά και ιδιαίτερες τιμολογιακές ρυθμίσεις και διευθετήσεις για τμήματα και ομάδες του εκλογικού ακροατηρίου.

Ο ρόλος των Δημοτικών Επιχειρήσεων Υδρευσης – Αποχέτευσης

Προσοχή! Προς αποφυγή λανθασμένων εντυπώσεων το ποιος εντάσσεται στον κανόνα και ποιος στις εξαιρέσεις του είναι εύκολο να διαπιστωθεί από τους πολίτες με μια μικρή περιδιάβαση στα sites των επιχειρήσεων και το περιεχόμενό τους (η λίστα με ονόματα και διευθύνσεις υπάρχει διαθέσιμη εδώ: https://www.edeya.gr/2013-09-24-09-35-41/katalogos-deya)

Σε κάθε περίπτωση, η ανακοίνωση της Ενωσης (ΕΔΕΥΑ) δίνει μια καλή αφορμή για μια εφ’ ολης της ύλης συζήτηση για τον ρόλο των Δημοτικών Επιχειρήσεων Υδρευσης – Αποχέτευσης σε μια οργανωμένη εξαρχής αγορά με κανόνες που να ισχύουν για όλους, ανεξαρτήτως μεγέθους και ιδιοκτησιακού καθεστώτος. Τι σημαίνει κάτι τέτοιο σε απλά ελληνικά; Ενα και μόνο πράγμα: Την ίδρυση και λειτουργία μιας ενιαίας Ρυθμιστικής Αρχής που αποτελεί, δίχως δεύτερη κουβέντα, απαραίτητη προϋπόθεση για τις όποιες επιδιωκόμενες διαρθρωτικές μεταβολές σε μια αναδυόμενη αγορά όπως είναι εκείνη του νερού (για την ακρίβεια, τα δίκτυά του και η διαχείρισή τους) στην Ελλάδα.

Στο σημείο αυτό μια διευκρίνιση είναι εκ των προτέρων αναγκαία και απαραίτητη: Η ίδρυση και λειτουργίας μιας Ρυθμιστικής Αρχής δεν έχει να κάνει σε καμία περίπτωση με επιχειρηματικές επιλογές όπως για παράδειγμα η εισαγωγή μετοχών στο χρηματιστήριο ή οι ιδιωτικοποιήσεις αλλά με τη συγκρότηση της ίδιας της αγοράς σε νέες βάσεις με κύριους άξονες την ενεργητική προστασία: α) του δημόσιου εν ανεπαρκεία αγαθού (νερό), β) του περιβάλλοντος και γ) του γενικότερου δημόσιου συμφέροντος.

Ρυθμιστική Αρχή για το Νερό και τα Δίκτυα Διαχείρισής του

Σε αυτό το πλαίσιο μια Ρυθμιστική Αρχή για το Νερό και τα Δίκτυα Διαχείρισής του – ένα μοντέλο πιο κοντά στη ΡΑΕ – θα είχε την ευθύνη για τον εφοδιασμό των δικτύων με πόσιμο νερό με ασφάλεια και αξιοπιστία αλλά και την επίτευξη και διατήρηση υγιούς ανταγωνισμού με γνώμονα τα συμφέροντα των πολιτών καθώς και τη διευκόλυνση νέων επιχειρηματικών δραστηριοτήτων και απασχόλησης.

Με λίγα λόγια, μια πανελλαδικής εμβέλειας αγορά σε γερά θεμέλια και ενιαίους κανόνες. Τους ίδιους κανόνες για τις εισηγμένες ΕΥΔΑΠ και ΕΥΑΘ αλλά και για τις Δημοτικές Επιχειρήσεις της Λάρισας και του Ρεθύμνου, της Πάτρας και των Τρικάλων, του Κιλελέρ και της Κω.

Η ύπαρξη μιας τέτοιας Ρυθμιστικής Αρχής με ενιαίους κανόνες λειτουργίας για όλους θα έπρεπε στην Ελλάδα του 2020 με ανοιχτή μια φιλόδοξη ατζέντα μεταρρυθμίσεων από την πλευρά της κυβέρνησης Μητσοτάκη να συνοδεύεται από μια Χάρτα, ένα νέο Συμβόλαιο ανάμεσα στην Κεντρική Διοίκηση (κυβέρνηση) και την Τοπική Αυτοδιοίκηση (δήμοι αλλά και περιφέρειες) με ξεκάθαρο αναπτυξιακό περιεχόμενο μακράς πνοής που να υπερβαίνει τον χρόνο ζωής της κυβέρνησης και των δημοτικών και περιφερειακών αρχών.

Ας πάμε πίσω στις ανακοινώσεις της Ενωσης (ΕΔΕΥΑ). Στο site της διαβάζω: «Συνεδρίασε τη Δευτέρα 11 Μαΐου με τηλεδιάσκεψη το Δ.Σ. της Ε.Δ.Ε.Υ.Α. Το κύριο θέμα του ήταν η αντιμετώπιση των επιπτώσεων της υγειονομικής κρίσης στις Δ.Ε.Υ.Α.

Ολα τα μέλη του συμφώνησαν ότι οι Δ.Ε.Υ.Α. που βρέθηκαν στην πρώτη γραμμή της υγειονομικής μάχης και πήραν όλα τα μέτρα για την ομαλή λειτουργία τους, προστατεύοντας το προσωπικό, τις εγκαταστάσεις τους και τους πολίτες, και παρέχοντας αδιάλειπτα καθαρό και υγιεινό νερό, αντιμετωπίζουν σοβαρά οικονομικά προβλήματα λόγω μειωμένης εισπραξιμότητας, ενώ το μέλλον είναι δυσοίωνο, αφού η ύφεση στη χώρα μας θα είναι μεγάλη.

Ο Πρόεδρος της Ε.Δ.Ε.Υ.Α. Γιώργης Μαρινάκης, Δήμαρχος Ρεθύμνης, ενημέρωσε το Δ.Σ. για όλες τις ενέργειες της Ε.Δ.Ε.Υ.Α. στα υπουργεία Εσωτερικών και Οικονομικών για την ανακούφιση των Δ.Ε.Υ.Α., επισημαίνοντας ότι η Ε.Δ.Ε.Υ.Α. αναμένει τις ανακοινώσεις του Υπουργού Εσωτερικών κ. Θεοδωρικάκου για την οικονομική ενίσχυση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και των Δ.Ε.Υ.Α. Επίσης, τόνισε ότι το αίτημα των Δ.Ε.Υ.Α. για μείωση του ΦΠΑ στο νερό και στην αποχέτευση στο 6% θα έχει σοβαρό κοινωνικό αντίκτυπο και ωφέλεια και πρέπει να γίνει δεκτό από την Πολιτεία.

Τέλος, συζητήθηκαν το νέο ΕΣΠΑ (2021-2027) και το νέο Αναπτυξιακό Πρόγραμμα για την Τ.Α. «Αντώνης Τρίτσης» και όλοι συμφώνησαν ότι οι Δ.Ε.Υ.Α. πρέπει να προετοιμασθούν εγκαίρως με ώριμες προτάσεις για να διασφαλίσουν την συμμετοχή τους σ’ αυτά, ενώ η Ε.Δ.Ε.Υ.Α. ως θεσμικός συνομιλητής της Πολιτείας, διεκδικεί την συνδιαμόρφωση των προτεραιοτήτων τους και την συμμετοχή της στον σχεδιασμό τους προς όφελος των Δ.Ε.Υ.Α.».

Νέο Στρατηγικό Σχέδιο

Η ανακοίνωση της Ενωσης «αποκαλύπτει» με δραματικό τρόπο το γιατί χρειάζεται μια ανοικτή, δημόσια διαβούλευση για ένα νέο Στρατηγικό Σχέδιο για την ταυτότητα και τον ρόλο των Δημοτικών Επιχειρήσεων, μακριά από μικρο-διευθετήσεις και «μπαλώματα» – ένα Στρατηγικό Σχέδιο που θα κοιτάζει εμπρός στον χρόνο και οι προτεραιότητές του θα είναι πρωτίστως επενδυτικές και αναπτυξιακές με ισχυρό αποτύπωμα σε επίπεδο τοπικής αγοράς και κοινωνίας. Η απόφαση ανήκει κατά πρώτον στις δυνάμεις της Τοπικής Αυτοδιοίκησης – οι προαιρετικές συγχωνεύσεις Δημοτικών ΕΥΑ σε επίπεδο Περιφερειακής Ενότητας ή και Περιφέρειας, η συγκρότηση κοινοπρακτικών σχημάτων από ΔΕΥΑ για την υλοποίηση επενδυτικών προγραμμάτων, η αξιοποίηση των ΣΔΙΤ σε περιφερειακό επίπεδο κ.ά. μπορούν να λειτουργήσουν προς θετική κατεύθυνση διαμορφώνοντας βήμα προς βήμα μια υγιή, ανταγωνιστική αγορά προς όφελος και των πολιτών και της τοπικής, περιφερειακής και εθνικής οικονομίας.