Εθνικός χαρακτήρας

Ενα σημαντικό χαρακτηριστικό που έβγαλε η κρίση της πανδημίας είναι η ιδιαιτερότητα του εθνικού μας χαρακτήρα. Από τη μια μεριά, δείξαμε μεγαλειώδη ψυχραιμία, υπομονή κι επιμονή απέναντι σε ανυπέρβλητες αντιξοότητες. Παράλληλα, ξεπεράσαμε τη συνήθη τακτική της ανεύρεσης αποδιοπομπαίων τράγων και της φαγωμάρας μεταξύ μας. Σχεδόν οι πάντες ήρθαν κοντά σε μια λογική ομοψυχίας και ενότητας.

Από την άλλη, υπήρξαν σημαντικότατες εκρήξεις μαγκιάς, απειθαρχίας κι αναζήτησης τρόπων παραβίασης των κανόνων. Που τέθηκαν για το καλό όλων μας. Σε ένα διεθνές περιβάλλον αναστάτωσης και τραγωδίας κάποιοι φάνηκαν κατώτεροι των περιστάσεων. Επιχειρώντας να σπάσουν τους κανόνες («Μένουμε σπίτι»), όχι για κάποιο ατομικό όφελος, αλλά για να επιδείξουν υπέρμετρη ατομικότητα, αλαζονεία κι εξυπνάδα του πεζοδρομίου.

Δεν τους ζητήθηκε κάποια θυσία. Η παραμονή στην πολυθρόνα τους ήταν το ζητούμενο ώστε να προστατευτούν οι εαυτοί τους και οι συνάνθρωποί μας. Κι όμως αυτή η απλή σύσταση/εντολή φάνηκε να καταπιέζει την ατίθαση ατομικότητά τους. Και να τους οδηγεί σε απειθαρχίες και ζαβολιές. Κάτι εξάλλου που το δείξαμε και σαν χώρα (κυβερνήσεις) στη διάρκεια των μνημονίων (του πρώτου ιδιαίτερα). Δεν το εφαρμόζαμε και κατηγορούσαμε τους δανειστές για τα άθλια αποτελέσματα.

Οποτε γίνεται συζήτηση για την όποια μας κακοδαιμονία, τείνουμε να μιλάμε για το ιστορικό μας παρελθόν και να ρίχνουμε επάνω του το φταίξιμο. Τα 400 χρόνια ζωής κάτω από τον οθωμανικό ζυγό φαίνεται για πολλούς αρκετή δικαιολογία για να εξηγήσει διάφορα μειονεκτήματα του χαρακτήρα μας. Είναι όμως πράγματι έτσι; Και οι Ισπανοί πέρασαν 800 και βάλε χρόνια κάτω από την μπότα του Ισλάμ και την εξ Ανατολής θεοκρατία δίχως να αφήσουν τέτοια κουσούρια ανοργανωσιάς κι εθνικο-κοινωνικής ακαταστασίας. Κι αν τελικά τα έκαναν θάλασσα, κι αυτοί και οι Ιταλοί, στην αντιμετώπιση του κορωνοϊού, δεν οφείλεται σε κάποια φυσική τους τάση για απειθαρχία, αλλά στο γεγονός πως οι κυβερνήσεις τους άργησαν να αντιδράσουν. Αντίθετα βέβαια με τη δική μας..

Γιατί όμως φταίει η Τουρκοκρατία για στοιχεία απειθαρχίας του χαρακτήρα μας; Γιατί ξεχνάμε πως προ των Οθωμανών βρεθήκαμε για πάνω από 200 χρόνια κάτω από τους Φράγκους; Η Αττικοβοιωτία μάλιστα, η Εύβοια και σχεδόν όλη η Πελοπόννησος βρέθηκαν στα χέρια Καταλανών, Ναβαραίων και Φλωρεντίνων. Πολλά από αυτά δεν ήσαν ευρύτερα γνωστά. Τώρα πλέον εκδόθηκαν αρκετά που εξηγούν σχεδόν τα πάντα [Λευτέρης Καντζίνος (2019), Κ. Κύπριος (2018), ένα δικό μου για την Κατερίνα Σφόρτσα, (2006)]. Γιατί αυτή η περίοδος δεν μας άφησε τίποτε;

Η ανάλυση της διαμόρφωσης του εθνικού μας χαρακτήρα είναι τεράστιο ζήτημα. Ολόκληρη σχεδόν επιστήμη. Ο Γ. Γιαννουλόπουλος, «Τρία δοκίμια για τη νεοελληνική ιδεολογία», 2016, και η κλασική μελέτη του Α. Ε. Βακαλόπουλου «Νέος ελληνισμός…», 2008, επιχειρούν να δώσουν επαρκείς εξηγήσεις για το κρίσιμο ζήτημα. Που είναι νευραλγικό για το μέλλον μας.