Brexit : Τι προβλέπει η συμφωνία και γιατί η μεταβατική περίοδος μπορεί να είναι «ανώμαλη διαδρομή»

Σε μια ιστορική ψηφοφορία η οποία δείχνει να βάζει τέλος σε τρεισήμισι χρόνια κρίσης, οι Βρετανοί βουλευτές έδωσαν το απόγευμα της Πέμπτης την τελική έγκρισή τους στο νομοσχέδιο που θα επιτρέψει στο Ηνωμένο Βασίλειο να αποχωρήσει από την Ευρωπαϊκή Ένωση στις 31 Ιανουαρίου, φέρνοντας επί τέλους εις πέρας το Brexit.

Η Βουλή των Κοινοτήτων, που ελέγχεται -πλέον- από τους Συντηρητικούς του πρωθυπουργού Μπόρις Τζόνσον, ενέκρινε με 330 ψήφους υπέρ έναντι 231 κατά το Νομοσχέδιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Συμφωνία Αποχώρησης), με το οποίο θα τεθεί σε εφαρμογή η συμφωνία στην οποία κατέληξαν πέρσι Λονδίνο και Βρυξέλλες.

Το νομοσχέδιο αυτό θα πρέπει να περάσει, την επόμενη εβδομάδα, και από τη Βουλή των Λόρδων και στη συνέχεια να επικυρωθεί από τη βασίλισσα Ελισάβετ. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αναμένεται ότι θα το εγκρίνει στις 29 Ιανουαρίου, δύο ημέρες πριν από την καταληκτική ημερομηνία του «διαζυγίου».

Με την υπερψήφιση του νομοσχεδίου, ο Τζόνσον θα μπορέσει να γυρίσει σελίδα σε μια από τις χειρότερες πολιτικές κρίσεις που έχει βιώσει η Βρετανία στην ιστορία της.

Μπαίνει επίσης τέλος στους φόβους για μια άτακτη αποχώρηση της χώρας από την ΕΕ, οι οποίοι έριχναν βαριά σκιά στην οικονομία της το τελευταίο διάστημα.

Ωστόσο, όσο σημαντική και αν κρίνεται η συγκεκριμένη εξέλιξη, δεν σημαίνει ότι βάζει τέλος στις δυσκολίες της Βρετανίας.

Τα μηνύματα της Φον ντερ Λάιεν

Ενδεικτικά είναι τα λόγια της Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν, η οποία κατά την επίσκεψή της στο Λονδίνο υπογράμμισε πως θα είναι «αδύνατον» να συναφθεί πλήρης συμφωνία για τη μελλοντική σχέση της Ευρωπαϊκής Ενωσης με τη Βρετανία μέχρι το τέλος του έτους, όπως επιθυμεί το Λονδίνο.

Κατά τη συνάντησή της με τον βρετανό πρωθυπουργό, Μπόρις Τζόνσον, η πρόεδρος της Κομισιόν έστειλε το μήνυμα ότι η διαπραγμάτευση της μελλοντικής εταιρικής σχέσης Βρετανίας – ΕΕ θα αποτύχει εάν οι δύο πλευρές δεν θέσουν προτεραιότητες.

Υπενθύμισε, δε, στον Τζόνσον πως όσο απομακρύνεται η Βρετανία από το ευρωπαϊκό πλαίσιο, μοιραία τόσο πιο περιορισμένη θα είναι η πρόσβασή της στην κοινή ευρωπαϊκή αγορά. «Χωρίς την ελεύθερη μετακίνηση προσώπων, δεν γίνεται να υπάρχει ελεύθερη μετακίνηση κεφαλαίων, αγαθών και υπηρεσιών», τόνισε η πρόεδρος της Κομισιόν μιλώντας στο London School of Economics.

«Χωρίς επέκταση της μεταβατικής περιόδου μετά το 2020, δεν μπορεί να περιμένει κανείς ότι θα συμφωνήσουμε σε κάθε μια πτυχή της νέας εταιρικής μας σχέσης», εξήγησε η Φον ντερ Λάιεν. Προκειμένου να αποφευχθεί ο κίνδυνος αποχώρησης της Βρετανίας από την ΕΕ χωρίς συμφωνία, κάτι που θα έχει αρνητική οικονομική επίπτωση και για τις δύο πλευρές, η πρόεδρος της Κομισιόν πρότεινε Λονδίνο και Βρυξέλλες να επικεντρωθούν στην επίτευξη συμφωνίας στους τομείς που δεν καλύπτονται από διεθνείς συνθήκες. Πρότεινε, επίσης, να υπάρξει εκτίμηση της προόδου που έχει επιτευχθεί στα μέσα του έτους, ώστε να αποφασιστεί κατά πόσον απαιτείται παράταση της μεταβατικής περιόδου μετά το τέλος του χρόνου.

Βασισμένο στις δηλώσεις της Φον ντερ Λάιεν το BBC εξηγεί τους λόγους που ενδέχεται η δεύτερη φάση του Brexit, δηλαδή η μεταβατική περίοδος, να αποτελέσει μια  ανώμαλη διαδρομή, τόσο για την ΕΕ, όσο και για τη Βρετανία.

Η απώλεια ενός κράτους μέλους, ιδιαίτερα ενός τόσο μεγάλου, πλούσιου και σημαντικού (μία από τις δύο μόνο στρατιωτικές δυνάμεις στην Ευρώπη με έδρα και στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ), αποτελεί ένα τεράστιο πλήγμα για το μπλοκ.

Επιβάλλοντας μια προθεσμία του έως τον Δεκέμβριο του 2020 για τις εμπορικές συνομιλίες στην μετάBrexit εποχή με την ΕΕ, ο Μπόρις Τζόνσον κατάφερε να επικεντρώσει την προσοχή του στο ευρωπαϊκό μυαλό.

Σύμφωνα με όσα είπε η Φον ντερ Λάιεν η συνεισφορά του Ηνωμένου Βασιλείου στο ευρωπαϊκό εγχείρημα στο παρελθόν έχουν υπάρξει πολύ σημαντική και η ίδια ελπίζει να παραμείνουν έτσι ισχυροί και στο μέλλον.

Η μεταβατική περίοδος μπορεί να είναι μια «ανώμαλη διαδρομή»

Όμως, σύμφωνα με το BBC, κρυμμένες καλά μέσα στη θετικότητα των δηλώσεών της, υπήρχαν σαφείς προειδοποιήσεις. «Την κάθε επιλογή ακολουθεί μια συνέπεια» είπε χαρακτηριστικά η πρόεδρος της Κομισιόν.

Αφήνοντας την ΕΕ το Ηνωμένο Βασίλειο θα απαλλαγεί από το «βάρος», όπως το αντιλαμβάνονται Βρετανοί ψηφοφόροι, της ελεύθερης κυκλοφορίας των ευρωπαίων εργαζομένων.

Ωστόσο, με τον ίδιο τρόπο το Ηνωμένο Βασίλειο δεν θα επωφελείται πλέον οικονομικά από την ελεύθερη κυκλοφορία κεφαλαίων, αγαθών και υπηρεσιών στη μεγαλύτερη ενιαία αγορά στον κόσμο.

Δεν θα υπάρξει συμβιβασμός στην ακεραιότητα της αγοράς αυτής, επέμεινε – όπως επιμένουν και όλοι οι ηγέτες της ΕΕ από τότε που ψηφίστηκε η Brexit το 2016.

Παράλληλα, η Φον ντερ Λάιεν προειδοποίησε ότι το χρονοδιάγραμμα του Μπόρις Τζόνσον για τις εμπορικές συνομιλίες ήταν υπερβολικά σύντομο για να υπάρξει συμφωνία σε κάθε ένα από τα θέματα. Έτσι, υπογράμμισε, θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα σε ορισμένους τομείς.

«Ψίθυροι» στις Βρυξέλλες αναφέρουν ότι οι ηγέτες της ΕΕ θα χρησιμοποιήσουν το αυστηρό χρονοδιάγραμμα του Μπόρις Τζόνσον για να δώσουν προτεραιότητα στις διμερείς σχέσεις που τους ενδιαφέρουν.

Για παράδειγμα, ένα από αυτά είναι η συνεχής πρόσβαση των αλιέων των άλλων χωρών της ΕΕ στα ύδατα του Ηνωμένου Βασιλείου. Ένα βασικό ζήτημα που αφορά οκτώ χώρες της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της Γαλλίας.

Η αλιεία αποτελεί μια «καυτή» πατάτα για τον Μπόρις Τζονσον. Η «κυριαρχία επί των θαλασσών μας» έγινε ένα από το πολύ σημαντικά ζητήματα του Brexit, αν και συμβάλλει ελάχιστα στο ΑΕΠ του Ηνωμένου Βασιλείου.

Ωστόσο, ο Μπόρις Τζόνσον γνωρίζει πως εάν αρνηθεί την πρόσβαση της ΕΕ στα ύδατα του Ηνωμένου Βασιλείου μετά από την Brexit, η ΕΕ θα απαντήσει με… μπλόκο στα βρετανικά ψάρια.

Η σχέση των δύο χωρών είναι εξαιρετικά σημαντική όσον αφορά το ενδεχόμενο εμπορικών συναλλαγών, τη συνεργασία στον τομέα της ασφάλειας και τις σχέσεις στην παγκόσμια σκηνή καταλήγει το BBC.

Ωστόσο αναρωτιέται «σίγουρα η Ευρωπαϊκή Ένωση γνωρίζει ότι πρέπει να σκεφτεί «έξω από το κουτί» αναφορικά με τις συνομιλίες στη μεταβατική περίοδο μετά το Brexit ή πιστεύει ότι κατέχει τις περισσότερες από τις κάρτες στις διαπραγματεύσεις;»

Τι περιλαμβάνει η συμφωνία για το Brexit

Τα δικαιώματα των πολιτών, η μεταβατική περίοδος, οικονομικά ζητήματα: η συμφωνία για την αποχώρηση της Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση, που υιοθετήθηκε την Πέμπτη από τη Βουλή των Κοινοτήτων, έχει ως στόχο να επιτευχθεί ένα «βελούδινο διαζύγιο» και να λυθεί η σπαζοκεφαλιά των ιρλανδικών συνόρων.

Τα κυριότερα σημεία της συμφωνίας των 535 σελίδων, στην οποία κατέληξαν τον Οκτώβριο ο Μπόρις Τζόνσον και ο διαπραγματευτής της ΕΕ Μισέλ Μπαρνιέ έχουν ως εξής:

Η μεταβατική περίοδος

Η Συμφωνία Αποχώρησης προβλέπει μια μεταβατική περίοδο μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2020, κατά την οποία οι Βρετανοί θα συνεχίζουν να εφαρμόζουν –και να επωφελούνται– από τους ευρωπαϊκούς κανονισμούς. Η οικονομική συμβολή τους θα συνεχιστεί επίσης, αλλά δεν θα συμμετέχουν στους ευρωπαϊκούς θεσμούς, ούτε στη λήψη αποφάσεων.

Η μεταβατική περίοδος έχει ως στόχο να αποφευχθεί μια βίαιη ρήξη αλλά και να δοθεί χρόνος για να διαπραγματευθούν οι δύο πλευρές τη μελλοντική σχέση του Λονδίνου με την ΕΕ, κάτι που φαίνεται ωστόσο δύσκολο να ολοκληρωθεί μέσα στον υπολειπόμενο χρόνο.

Με βάση τη Συμφωνία, η περίοδος αυτή μπορεί να παραταθεί μόνο μία φορά, μέχρι τα τέλη του 2022. Αλλά ο Μπόρις Τζόνσον αρνήθηκε να συμπεριλάβει αυτή τη διάταξη στο νομοσχέδιο που ψηφίστηκε σήμερα, απαγορεύοντας την παράταση.

Τα δικαιώματα των πολιτών

Τα 3,2 εκατομμύρια των Ευρωπαίων πολιτών που ζουν στο Ηνωμένο Βασίλειο και το 1,2 εκατομμύριο των Βρετανών στις ευρωπαϊκές χώρες θα μπορούν να συνεχίσουν να σπουδάζουν, να εργάζονται, να λαμβάνουν επιδόματα και να φέρουν την οικογένειά τους στον τόπο διαμονής τους.

Ο οικονομικός διακανονισμός

Το Ηνωμένο Βασίλειο θα εκπληρώσει τις δεσμεύσεις που ανέλαβε στο πλαίσιο του τρέχοντος, πολυετούς προϋπολογισμού της ΕΕ (2014-2020) ο οποίος καλύπτει και τη μεταβατική περίοδο. Με τη σειρά του, θα επωφεληθεί από τους πόρους των ευρωπαϊκών διαρθρωτικών ταμείων και της κοινής αγροτικής πολιτικής.

Το τελωνειακό καθεστώς της Βόρειας Ιρλανδίας

Η Βόρεια Ιρλανδία θα εφαρμόζει τους τελωνειακούς κανονισμούς του Ηνωμένου Βασιλείου. Σε προϊόντα προερχόμενα από τρίτες χώρες (για παράδειγμα από τις ΗΠΑ, με τις οποίες το Λονδίνο ανυπομονεί να συνάψει συμφωνία ελευθέρου εμπορίου), εφόσον παραμένουν στο βρετανικό έδαφος, θα εφαρμόζονται οι βρετανικοί τελωνειακοί κανονισμοί. Εάν τα εμπορεύματα αυτά πρόκειται να εξαχθούν στην ΕΕ, μέσω της Βόρειας Ιρλανδίας, τότε οι βρετανικές αρχές θα εφαρμόζουν τους τελωνειακούς κανονισμούς της ΕΕ.

Η Βόρεια Ιρλανδία θα εξακολουθεί να τηρεί, σε κάποιο βαθμό, τους κανόνες της ΕΕ, για παράδειγμα σε ό,τι αφορά τους κτηνιατρικούς ελέγχους.

Το κοινοβούλιο της Β. Ιρλανδίας (Στόρμοντ) θα έχει τον τελευταίο λόγο για την μακροπρόθεσμη εφαρμογή της ευρωπαϊκής νομοθεσίας στην επαρχία αυτή. Αυτός ο μηχανισμός «συναίνεσης» αφορά κυρίως τον διακανονισμό για τα εμπορεύματα και τα τελωνεία, την ενιαία αγορά ηλεκτρικού ρεύματος, τον ΦΠΑ και τις κρατικές ενισχύσεις.

Στην πράξη, αυτό σημαίνει ότι τέσσερα χρόνια μετά τη λήξη της μεταβατικής περιόδου, το κοινοβούλιο μπορεί, με απλή πλειοψηφία, να εγκρίνει αν θα συνεχιστεί η εφαρμογή του ευρωπαϊκού δικαίου ή όχι. Στη δεύτερη περίπτωση, το ευρωπαϊκό δίκαιο θα σταματήσει να εφαρμόζεται δύο χρόνια αργότερα.

Προς μια συμφωνία ελευθέρου εμπορίου

Στην «πολιτική διακήρυξη» για τις μελλοντικές σχέσεις Βρυξελλών-Λονδίνου, η ΕΕ υπόσχεται μια συμφωνία «χωρίς τελωνειακούς δασμούς, ούτε ποσοστώσεις» με τη Βρετανία. Σε αντάλλαγμα, η ΕΕ ζητά «εγγυήσεις» ώστε το Ηνωμένο Βασίλειο να μην δημιουργήσει, πάνω στα σύνορά της, ένα είδος «Σιγκαπούρης» που δεν θα σέβεται τους κανόνες της ΕΕ στον κοινωνικό, δημοσιονομικό και περιβαλλοντικό τομέα.