Δραματικές αλλαγές στην παιδεία

Καμπανάκι συναγερμού οφείλει να σημάνει στην ελληνική κοινωνία. Αν πρόκειται να επιβιώσουμε στο περιβάλλον του επερχόμενου διεθνούς ανταγωνισμού οφείλουμε να προχωρήσουμε ΤΩΡΑ σε δραματικές αλλαγές στην παιδεία. Κι όταν λέμε αλλαγές εννοούμε σαρωτικές μεταρρυθμίσεις σε περιεχόμενο, δομές και σε νοοτροπία και αντιλήψεις διδασκόντων. Τα γνωστά και ειωθότα που έχουν σχέση με διαδικασίες και μεταρρυθμίσεις με το μυαλό στην επόμενη κάλπη δεν έχουν θέση πλέον στη σημερινή κρίσιμη κατάσταση. Η τεχνολογική εποχή δεν πρόκειται να μας περιμένει. Και οι νέοι μας πρέπει να προετοιμαστούν για πραγματικότητες με συγκλονιστικές προκλήσεις.

Εγραφα προ ημερών πως εξελίξεις στα ψηφιακά συστήματα, τη ρομποτική, την τεχνητή νοημοσύνη και στις τεχνολογίες των επικοινωνιών θα αλλάξουν σχεδόν τα πάντα. Ιδιαίτερα στον τομέα της απασχόλησης. Θα αυτοματοποιηθούν χιλιάδες σημερινές δουλειές. Η ρομποτική θα αναλάβει ένα μεγάλο κομμάτι εργασιών που κάνουν σήμερα άνθρωποι. Με τρόπο γρηγορότερο, χωρίς λάθη και πολύ περισσότερο αποτελεσματικό. Στην εκπαίδευση, στη δικαιοσύνη, στις εμπορικές συναλλαγές, στους χειρισμούς στη γεωργία, στις μεταφορές, στην ιατρική. Ο ανθρώπινος παράγοντας θα περιορισθεί στην κριτική αξιολόγηση όσων γίνονται και σε καινοτόμες ιδέες για την επόμενη ημέρα.

Αυτό ακριβώς υποδηλώνει και τους νέους προσανατολισμούς που οφείλει να ακολουθήσει η παιδεία. Η καλλιέργεια δηλαδή της κριτικής σκέψης και η αφοσίωση στη διερεύνηση οριζόντων για το καινούργιο στους περισσότερους τομείς της κοινωνικής και οικονομικής ζωής. Στη διεύρυνση δηλαδή οριζόντων. Κι όχι στην αποστήθιση του παλιού.

Γι’ αυτό χρειάζεται να κατανοήσουμε πως οι λεγόμενες ανθρωπιστικές επιστήμες (κοινωνικές επιστήμες, ιστορία, λογοτεχνία) δεν πρόκειται να εξαφανισθούν. Πρέπει όμως να υιοθετήσουν άλλο χαρακτήρα διδασκαλίας και μετάδοσης. Πώς γίνονται οι αλλαγές, τι μαθαίνουμε από την ιστορία, την ψυχολογία και τις πολιτικές επιστήμες για τις συντεταγμένες αλλά και αποτελεσματικές αλλαγές; Αυτά θα χρειάζονται. Οχι τι έγινε. Αλλά πώς έγινε και με ποιο σκοπό – αποτέλεσμα.

Από εκεί ξεκινούν και οι απαραίτητες μεταβολές στο εκπαιδευτικό σύστημα. Οι μηχανές θα αναλάβουν τη δουλειά. Οι άνθρωποι όμως θα κάνουν την κριτική ανάλυση, την αξιολόγηση και την πορεία των όποιων καινοτομιών. Γι’ αυτά θα πρέπει να τους ετοιμάζει το σχολείο και το πανεπιστήμιο.

Το εξαιρετικό βιβλίο του Scott Hartley, «The Fuzzie and the Techie» (2017), περιγράφει αυτό ακριβώς το επερχόμενο μέλλον. Με την προϋπόθεση βέβαια πως τα μυαλά παραμένουν ανοιχτά. Σε ιδέες, προτάσεις κι οραματισμούς. Το σημερινό κλειστό ελληνικό πανεπιστήμιο προετοιμάζει το τέλος. Κι όχι τη νέα αρχή.

Ο Oliver Wendell Holmes έχει τονίσει πως «όταν μιλάμε για ελευθερία σκέψης εννοούμε την προστασία της ελευθερίας των σκέψεων που μας ενοχλούν». Στην Ελλάδα αναπαράγεται, πακεταρισμένα προστατευμένη, η σκέψη που ξέρουμε και που δεν μας ενοχλεί. Εχουμε χτίσει «άσυλα» για την παλαιομοδίτικη οπισθοδρόμηση και για την προοδευτικότητα της αμάθειας. Δεν κατακτάται έτσι το μέλλον. Διεκδικείται μόνο η πρωτοπορία στην παρακμή. Θα το αντιληφθούμε έγκαιρα;