To Windex στον πολιτικό λόγο

Στην ταινία «My big fat greek wedding» το φετίχ του μπαμπά Γκας Πορτοκάλος ήταν το Windex. Ενα αμερικανικό απορρυπαντικό σε ψεκαστήρα που έμοιαζε να το κουβαλά συνέχεια μαζί του και το θεωρούσε εξολοθρευτή και διορθωτή των πάντων. Καθάριζε, φρεσκάριζε, επισκεύαζε, αρωμάτιζε, στερέωνε τα μαλλιά και θεράπευε τα σπυράκια. Ψεκάστε, σκουπίστε, τελειώσατε. Ο Πορτοκάλος χρησιμοποιούσε το Windex ως «σκόρδο» για κάθε τύπου «βρικόλακες» που θα μπορούσαν να διαταράξουν την ισορροπία της στιγμής. Οπως, περίπου, δηλαδή χρησιμοποιείται στον πολιτικό λόγο (επίσημο ή ανεπίσημο, αλλά ο ένας τροφοδοτείται από τον άλλον) ο Εμφύλιος.

Εβδομήντα χρόνια μετά τη λήξη του, όταν τα ουσιαστικά επιχειρήματα καταρρέουν ή ούτε καν ανιχνεύονται, ο Εμφύλιος και τα συμπαρομαρτούντα του κατεβαίνουν από το πατάρι μέσα σε έναν παροξυσμό ονειρικού ρεβανσισμού, όχι ως Ιστορία, αλλά ως «ενεργό κληροδότημα». Και όσο πιο βαθιά μπαίνουμε στην προεκλογική περίοδο, ο παροξυσμός χτυπάει κόκκινο. Πρόκειται για την κορύφωση μιας τακτικής που ακολούθησε την κυβερνώσα παράταξη, προ και μετά «κωλοτούμπας», ως το τελευταίο τοτέμ της «χαμένης τιμής της Αριστεράς». «Βαρβάρα, το δίκαννο» που αναφωνούσε ο Φωτόπουλος στην ταινία ο «Θόδωρος και το δίκαννο» για να περιφρουρήσει την πατρική κυριαρχία.

Προσπαθώ να σκεφτώ τι θα γινόταν αν αυτό συνέβαινε σε κάποια άλλη χώρα. Για παράδειγμα, προεκλογική περίοδος στις ΗΠΑ με συνεχείς αναφορές στον μακαρθισμό. Παρακαλώ βοηθήστε με, αδυνατώ. Η φαντασία μου σπάει τα μούτρα της στον μαντρότοιχο της ουτοπιστικής φαρσοκωμωδίας.

Σαν ταινία με τον Μπόρατ. Το να αποτιμάς το πολιτικό σου στίγμα στην Ελλάδα του 2019, που τα μπατζάκια της έχουν πάρει φωτιά και καίγονται εδώ και δέκα χρόνια, με φωτογραφίες από τον Εμφύλιο, είναι σαν να είσαι πλούσιος στη Monopoly. Τόσο αποδοτικό και ουσιαστικό δηλαδή. Και, βασικό κι αυτό, απαξιώνει ένα εθνικό δράμα μετατρέποντάς το σε μικροπολιτική παρωδία. Θυμάμαι τον Μίκη Θεοδωράκη να περιγράφει τα μαρτύρια που υπέστη στη Μακρόνησο και, αμέσως μετά, να λέει πως, για λόγους ψυχικής αυτοπροστασίας, συγχώρεσε τους βασανιστές του. Να εξηγεί πως δεν μπορεί κάποιος να συνεχίσει προς τα εμπρός τη ζωή του αν δεν ξεπεράσει τα τραύματα, ακόμη και τα σωματικά, του παρελθόντος και επιμένει να ανασκαλεύει τις στάχτες και τους πόνους τους. Ναι, σίγουρα, χρειάζεται μια ψυχική δύναμη που δεν διαθέτουν όλοι.

Ή που χρειάζονται τον χρόνο τους για να την ανασύρουν. Η «ψυχή βαθιά» όμως δεν μπορεί παρά να είναι, ή κάποτε να γίνεται, και «πλατιά». Ακριβώς για να περισώσει το βάθος της και να μην το αφήσει να γίνει λαγούμι. …Κάπως έτσι μου τα έλεγε πριν από λίγες μέρες και ένας σπουδαίος, 90χρονος σήμερα, Ελληνας. Ενας άνθρωπος που μεταφερόταν από τον Αϊ-Στράτη στη Μακρόνησο και μέχρι το 1959 ζούσε υπό καθεστώς εξορίας. «Εκδίκηση για τον Εμφύλιο θέλουν να πάρουν κάποιοι που δεν είχαν, τότε, γεννηθεί και αυτοί που δεν έπαθαν απολύτως τίποτα».