Κακοποίηση παιδιών

Το πρόσφατο ντοκιμαντέρ για τον Michael Jackson, μέσω του οποίου παρουσιάζεται να έχει προβεί σε σεξουαλική κακοποίηση παιδιών, επανέφερε την κουβέντα για τη διάκριση του καλλιτέχνη από το έργο του. Αρκετοί σταθμοί παγκοσμίως έκοψαν ή «απαγόρεψαν» σιωπηλά τη μετάδοση των τραγουδιών του, μεταξύ των οποίων και ορισμένοι ελληνικοί.

Αυτή η διάκριση για εμένα είναι αυτονόητη. Ακούγεται γοητευτική η ταύτιση ενός καλλιτέχνη με το έργο του – όσο κι αν αυτή η «ταύτιση» είναι εντελώς υποκειμενική και αυθαίρετη γιατί πολλές φορές την ερμηνεύουμε και αποδίδουμε προθέσεις με βάση τη δική μας αντίληψη για τα πράγματα -, στην πραγματικότητα δεν είναι δυνατόν να ισχύει για έναν πολύ απλό λόγο: Η μεγάλη τέχνη είναι η κορυφή που μπορεί να φτάσει ο άνθρωπος. Η κορυφή είναι στιγμές. Είναι αδύνατον να ζεις εκεί. Κανένας δεν τα κατάφερε να ζει μονίμως στην καλύτερη εκδοχή του.

Η καθημερινότητα, τα πάθη, οι προσωπικοί δαίμονες, οι φτηνές στιγμές, οι θηριώδεις αδυναμίες, είναι ένα άλλο πράγμα. Και μάλιστα όλα αυτά πολλές φορές είναι μεταμφιεσμένα μέσα στην τέχνη ενός καλλιτέχνη και δεν μπορούμε να τα διακρίνουμε, και τα εκθειάζουμε κιόλας γιατί απλά έχει το ταλέντο να τα εκφράζει μέσα από τον κώδικα της τέχνης και έτσι να τα «κρύβει» αλλά και να τα αθωώνει.

Δεν θα μιλήσω εδώ για ιδεολογικές «προδοσίες», για τις οποίες έχουμε κατά καιρούς κατηγορήσει πολλούς. Το αρχικό ξάφνιασμα γίνεται αμέσως φανατισμός και πολεμική και επιχειρούμε να ακυρώσουμε, να μηδενίσουμε την αξία του έργου του. Εντελώς χαμένος κόπος. Πρόσκαιρα είναι τα αποτελέσματα τέτοιων αντιδράσεων. Κανένας δεν μπόρεσε ποτέ, με κανέναν τρόπο, να θάψει τη μεγάλη τέχνη. Κανένας δεν κατάφερε και δεν θα καταφέρει ποτέ να θάψει τα τραγούδια του Ακη Πάνου, του δολοφόνου – αν θέλεις – Ακη Πάνου. Κανένας δεν θα μπορέσει ποτέ να θάψει το συγκλονιστικό μυθιστόρημα «Ταξίδι στην άκρη της νύχτας» του φιλοναζιστή και αντισημίτη Σελίν.

Θα μου πεις «μπορώ να κάνω τις επιλογές μου και μπορώ κάλλιστα να ζήσω και χωρίς τα έργα τέτοιων ανθρώπων». Φυσικά και μπορείς, δεν θα πάθεις κανένα κακό ακόμα κι αν κόψεις τελείως την τέχνη από τη ζωή σου – το εννοώ. Δεν μπορείς όμως να τη θάψεις, γιατί είναι φτιαγμένη ακριβώς από εκείνο που δεν θάβεται, και δεν είμαι ικανός να το εξηγήσω περισσότερο αυτό.

Αρκετοί διευθυντές προγραμμάτων, υποστηρικτές των τραγουδιών του Jackson, επιχειρηματολόγησαν υπέρ της επιλογής τους να συνεχίσουν να μεταδίδουν τα τραγούδια του λέγοντας πως δεν είναι δυνατόν το ποινικό μητρώο ενός καλλιτέχνη να υπαγορεύει τη στάση τους απέναντι στο έργο του.

Για αυτή τη δήλωση μόνο γράφω αυτό το κείμενο.

Η σεξουαλική – ή οποιασδήποτε άλλης μορφής – κακοποίηση παιδιών δεν μπορεί να τσουβαλιάζεται με όλα τα άλλα ποινικά αδικήματα. Δεν είναι «ισότιμο» με κανένα άλλο έγκλημα. Είναι όλα στη μία πλευρά κι εκείνο είναι μόνο του στην άλλη, στην πιο σκοτεινή πλευρά του ανθρώπου, στη σφαίρα του αδιανόητου.

Δεν εννοώ πως αυτό ακυρώνει όλα τα προηγούμενα, τα τραγούδια του Jackson πραγματικά δεν θάβονται γιατί είναι φτιαγμένα από το υλικό που δεν καταλαβαίνει από απαγορεύσεις, αλλά η κακοποίηση παιδιών δεν είναι ένα ποινικό αδίκημα σαν όλα. Αυτό ήθελα μόνο να γράψω.