Το ελληνικό παράδοξο μισθών και απασχόλησης

Είναι γεγονός πως η οικονομική κρίση στην Ελλάδα συνεχίζεται παρά τις βελτιούμενες μακροοικονομικές συνθήκες σταδιακά την τελευταία δεκαετία.

Δύο βασικά στοιχεία που κρίνουν μία οικονομία, πέρα από την αύξηση του ΑΕΠ, είναι η αγορά εργασίας, η εξέλιξη των μισθών και η σχέση τους με την απασχόληση και την ανεργία.

Στην χώρα μας, παρά την σταδιακή πτώση της ανεργίας, από το 2010 και μετά περίπου κατά 10 ποσοστιαίες μονάδες, από τα υψηλά του 28% σε 18% το 2019, θα περίμενε κανείς την δημιουργία χιλιάδων θέσεων εργασίας, οι οποίες θα προκαλούσαν αύξηση του ονομαστικού μισθού μέσω της αυξημένης ζήτησης εργασίας, κυρίως στον τομέα του τουρισμού και των υπηρεσιών και λιγότερο της μεταποίησης.

Παρόλα αυτά, την τελευταία δεκαετία, ο μέσος ονομαστικός μισθός στον ιδιωτικό τομέα, συρρικνώθηκε κατά περίπου 7%, προκαλώντας νέα προβλήματα στην οικονομία μέσω της ανίσχυρης χρηματοδότησης του ασφαλιστικού συστήματος από τις ασφαλιστικές εισφορές των εργαζομένων.

Το πρόβλημα αυτό, ή το παράδοξο καλύτερα, οφείλεται στους εξής τρεις λόγους :

1. Στην επέκταση της εργασιακής ευελιξίας και την αύξηση της μερικής απασχόλησης σε όλο το φάσμα της αγοράς εργασίας. Η μερική ή εκ περιτροπής απασχόληση, δεν αύξησε απλά τις θέσεις εργασίας, αλλά αντικατέστησε σε ένα μεγάλο ποσοστό τις θέσεις πλήρους απασχόλησης, προκαλώντας αυτόματα σημαντική πτώση του ονομαστικού μισθού μέσω των μειωμένων ωρών εργασίας.

2.  Στο brain drain, κυρίως ατόμων που είχαν υψηλή κατάρτιση και τεχνογνωσία και ήταν από αρκετά ως πολύ καλά αμειβόμενοι, αλλά ένιωθαν ότι δεν μπορούσαν να δημιουργήσουν παραπάνω στην ζοφερή ελληνική πραγματικότητα. Έτσι ένα μέρος των εργαζόμενων που αποχώρησαν, αντικαταστάθηκαν με νεότερους και χαμηλότερα αμειβόμενους, μειώνοντας έτσι τον μέσο μισθό στον ιδιωτικό τομέα.

3. Στην σταδιακή συνταξιοδότηση μεγάλου μέρους των εργαζόμενων, καθώς όσοι αποχωρούν από την αγορά εργασίας, με παλαιούς και υψηλότερους μέσους μισθούς, είτε δεν αντικαθίστανται, είτε προσλαμβάνονται νέοι με τον βασικό κατώτατο μισθό, αλλά και μέσω μερικής απασχόλησης ή με δανειστική σύμβαση εργασίας.

Είναι προφανές από τα παραπάνω, ότι έχει προκληθεί μία σημαντική μετατόπιση του μισθού ισορροπίας προς τα κάτω στην αγορά εργασίας και μάλιστα εν μέσω μεγαλύτερης εργασιακής ανασφάλειας, αλλά και χαμηλότερης παραγωγικότητας, καθώς με τις σημαντικές τεχνολογικές μεταβολές, δεν έχει ακόμη αφομοιωθεί η νέα ψηφιακή εποχή από το σύνολο των επιχειρήσεων στην χώρα μας.

Εν κατακλείδι, θα λέγαμε πως από την μία η αγορά εργασίας, προσαρμόστηκε σε μία μεγαλύτερη ευελιξία που ήταν απαραίτητη για να ξεπεραστούν αγκυλώσεις που δεν άφηναν τις επιχειρήσεις να παράξουν, από την άλλη όμως, η έλλειψη εξειδικευμένων στελεχών και η κατάχρηση τόσο της μερικής απασχόλησης, όσο και της αδήλωτης εργασίας, έχουν δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα χρηματοδότησης του κράτους, λόγω μειωμένων φορολογικών εσόδων και ασφαλιστικών εισφορών, που οδηγούν σε ένα φαύλο κύκλο αύξησης φόρων και μείωσης της κατανάλωσης.

Ο Μελέτης Ρεντούμης είναι οικονομολόγος τραπεζικός