Εκλογές βλέπουν οι αγορές – Γιατί πέφτουν τα επιτόκια κι ανεβαίνει το Χρηματιστήριο

Τις τελευταίες μέρες η κυβέρνηση επενδύει πολύ επικοινωνιακά σε διάφορα σημάδια που παραπέμπουν σε θετική αντιμετώπιση της ελληνικής οικονομίας από τις αγορές.

Αυτά περιλαμβάνουν την άνοδο στο χρηματιστήριο που έχει μια σταθερή ανοδική πορεία εδώ και μερικές εβδομάδες, το γεγονός ότι το επιτόκιο του 10ετούς (9ετούς) ελληνικού ομολόγου είναι σε ένα ιδιαίτερα χαμηλό επίπεδο, αλλά και την ανώτερη κατά δύο επίπεδα βαθμολογία ως προς την πιστοληπτική ικανότητα της χώρας που έδωσε ο οίκος Moody’s.

Καθόλου τυχαία, η κυβέρνηση έσπευσε να εκμεταλλευτεί αυτό το θετικό momentum και να προχωρήσει στην έκδοση δεκαετούς ομολόγου, επιδιώκοντας αυτή τη φορά το συμβολισμό ενός επιτοκίου κάτω από το 4%.

Σύμφωνα με την κυβέρνηση όλα αυτά αποτελούν ουσιαστικά μια «ψήφο εμπιστοσύνης» στην οικονομική πολιτική της κυβέρνησης Τσίπρα και αποτελούν τη διάψευση της καταστροφολογίας στην οποία, σύμφωνα πάντα με το κυβερνητικό αφήγημα, επιδίδεται η αντιπολίτευση.

Όταν ο Μπαρόζο έχει μια διαφορετική γνώμη

Ωστόσο δεν έχουν όλοι την ίδια γνώμη. Ο πρώην πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο μιλώντας στο Φόρουμ των Δελφών απέδωσε τη θετικότερη στάση των αγορών τόσο στην οικονομική πολιτική της κυβέρνησης, όσο και στην προοπτική κυβερνητικής αλλαγής.

Είπε χαρακτηριστικά ο κ. Μπαρόζο: «Για δύο λόγους. Ο πρώτος είναι ότι η κυβέρνηση άλλαξε την αρχική της πολιτική, που ήταν πλήρης καταστροϕή (…) δηλαδή άλλαξε τον υπουργό της. Ο δεύτερος είναι, για να είμαι απόλυτα ειλικρινής, ότι οι αγορές περιμένουν μια πιθανή νίκη του Κ. Μητσοτάκη στις εκλογές, κι αυτό εξηγεί γιατί υπάρχει μεγαλύτερη εμπιστοσύνη για το μέλλον της Ελλάδας». Για να συμπληρώσει ότι πιστεύει ότι «το πρώτο που πρέπει να γίνει από την κυβέρνηση που θα προκύψει από τις εκλογές είναι να δείξει δέσμευση επί των μεταρρυθμίσεων. Να ϕανεί η πρόθεση της νέας κυβέρνησης για περαιτέρω μεταρρυθμίσεις, περαιτέρω ιδιωτικοποιήσεις, περισσότερες επενδύσεις και θέσπιση μέτρων ϕιλικών για την επιχειρηματικότητα (…) Η άποψή μου είναι πρώτα δούλεψε και μετά δείξε την απαραίτητη θέληση να πετύχεις καλύτερες συνθήκες»

Οι δηλώσεις του προκάλεσαν αντιδράσεις στο κυβερνητικό στρατόπεδο, με τον κ. Παπαδημούλη να τον χαρακτηρίζει «θλιβερά αναξιόπιστο», όμως σίγουρα δείχνουν έναν τρόπο που σκέφτονται οι αγορές, ιδίως από όταν έρχονται από τον επικεφαλής της Goldman Sachs International

Η πραγματική κατάσταση της οικονομίας και η στάση των αγορών

Παρότι αναφερόμαστε πολλές φορές στις αγορές, συχνά αγνοούμε τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν και ποιες ενδείξεις και δυναμικές αναζητούν σε μία οικονομία.

Σε αυτό το πλαίσιο όντως η ελληνική οικονομία αντιμετωπίζεται θετικά το τελευταίο διάστημα. Ως ένα βαθμό οφείλεται όντως στην οικονομική πολιτική της κυβέρνησης. Όχι βέβαια στις ρητορικές αναφορές σε μια μάλλον ανεύρετη «αριστερή πολιτική» αλλά στο γεγονός ότι έχει εφαρμόσει με εντυπωσιακή συμφωνία τα μνημόνια και έχει δεσμευτεί για εντυπωσιακά μεγάλα πρωτογενή πλεονάσματα και για ένα εντυπωσιακό πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων. Πάνω από όλα αποτυπώνει την εκτίμησή τους ότι η ένταξη της Ελλάδας στην Ευρωζώνη δεν πρόκειται να διακυβευτεί.

Από εκεί και πέρα θα πρέπει να δούμε ότι η ελληνική οικονομία ως ένα βαθμό είναι μια οικονομία που προσφέρει κάποιες επενδυτικές ευκαιρίες.

Καταρχάς μετά από μια μακρά περίοδο λιτότητας είναι σαφές ότι τα στοιχεία ενεργητικού παραμένουν σε σημαντικό βαθμό υποτιμημένα. Αυτό είναι λογική να διαμορφώνει και επενδυτικές ευκαιρίες.

Την ίδια στιγμή έχει σημασία και οι ίδιες της βραχυπρόθεσμες τάσεις της ελληνικής οικονομίας. Όλες οι προβλέψεις αναφέρουν ότι τόσο φέτος όσο και το 2020 η ελληνική οικονομία θα κινηθεί καλύτερα από ό,τι αρκετές ευρωπαϊκές οικονομίες, με δεδομένο ότι υπάρχει σαφή επιβράδυνση των οικονομιών της Ευρωζώνης. Αυτό δεν έχει να κάνει με κάποια ενδογενή δυναμική ανάπτυξης αλλά με το ίδιο το γεγονός της εξόδου της Ελλάδας μόλις το 2017 από μια μακρόχρονη περίοδο συρρίκνωσης.

Όταν μια οικονομία έχει χάσει σχεδόν το 25% του ΑΕΠ, τότε κατά την έξοδο αντικειμενικά διαμορφώνεται ένας δυναμισμός καθώς τόσο τα νοικοκυριά όσο και οι επιχειρήσεις αναγκαστικά ανοίγονται περισσότερο. Αυτό μπορεί να δώσει αυξητικές τάσεις στο ΑΕΠ, ακόμη και εάν άλλες παράμετροι παραμένουν αρνητικές, όπως π.χ. η διαρκής συρρίκνωση της δημόσιας επενδυτικής δαπάνης.

Η οικονομική σημασία της προοπτικής εκλογών

Σε όλα αυτά προστίθεται προφανώς και η προοπτική των εκλογών. Όταν οι εκλογές δεν προμηνύουν πολιτική αστάθεια, αλλά συνέχεια της ίδιας πολιτικής και μάλιστα με την αυξημένη νομιμοποίηση που συνεπάγεται μια πρόσφατη εκλογή, τότε επόμενο είναι οι αγορές να αντιδράσουν θετικά.

Αυτή τη στιγμή η Ελλάδα δεν πηγαίνει ούτε σε μια εκλογή βέβαιης αστάθειας, όπως π.χ. τον Μάιο του 2012, ούτε σε μια πολιτική τομή με ασαφή ορίζοντα, όπως το 2015. Σήμερα η Ελλάδα πηγαίνει σε εκλογές εντός μιας «μνημονιακής κανονικότητας», με τις βασικές παραμέτρους πολιτικής να έχουν ουσιαστικά αποτυπωθεί στο ίδιο το πλαίσιο της μεταμνημονιακής επιτήρησης. Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ έχει αποδεχτεί ένα πολύ συγκεκριμένο πλαίσιο πολιτικής. Ακόμη και οι προεκλογικές της διακηρύξεις δεν παραπέμπουν σε κάποια θεμελιώδη ανατροπή ενός πλαισίου που κάποτε ο ΣΥΡΙΖΑ θα χαρακτήριζε «ακραία νεοφιλελεύθερο».

Την ίδια στιγμή το πιο πιθανό ενδεχόμενο, εάν δεχτούμε αυτά που δείχνουν ως τάση οι δημοσκοπήσεις, είναι η επόμενη κυβέρνηση να είναι της ΝΔ, με πρωθυπουργό τον Κυριάκο Μητσοτάκη. Αυτό σημαίνει μια κυβέρνηση που όχι μόνο δεν θα αμφισβητήσει το βασικό πλαίσιο, αλλά θα δοκιμάσει και επιπλέον μεταρρυθμίσεις.

Σε όλα αυτά ας προσθέσουμε και μία παράμετρο ακόμη. Ούτως ή άλλως, η προοπτική εκλογών σημαίνει ότι μέσα στους επόμενους μήνες θα έχουμε μια νέα κυβέρνηση, όποιο κόμμα και εάν κερδίσει την πρωτιά. Αυτό από μόνο του σημαίνει μια κυβέρνηση η οποία δεν θα έχει άμεση ημερομηνία λήξης και άρα θα είναι μια κυβέρνηση με την οποία θα μπορούν να γίνουν επενδυτικές συμφωνίες.

Αυτό σημαίνει ότι εκ των πραγμάτων το επενδυτικό κλίμα δεν πρόκειται να επιδεινωθεί μετά τις εκλογές, ακριβώς γιατί το βασικό που αναζητούν οι επενδυτές είναι να υπάρχει μια σχετική πολιτική σταθερότητα και ένα δεδομένο πλαίσιο και κατά την αρχική συζήτηση και κατά την επένδυση.

Όλα αυτά αντικειμενικά διαμορφώνουν μια τάση των αγορών να βλέπουν πιο θετικά την ελληνική οικονομία. Ας μην ξεχνάμε ότι συχνά τέτοιες τοποθετήσεις είναι και βραχυπρόθεσμες, έχουν το χαρακτήρα και δοκιμής και μένει να δούμε εάν για παράδειγμα οι τωρινές τοποθετήσεις στο χρηματιστήριο έχουν στρατηγικό χαρακτήρα ή απλώς επενδύουν στην βραχυπρόθεσμη ανοδική δυναμική του.

Tα πραγματικά προβλήματα είναι ενεργά

Η θετική αντίδραση από τη μεριά των εκλογών, δεν αναιρεί το γεγονός ότι η ελληνική οικονομία εξακολουθεί να έχει σοβαρά προβλήματα που μεσοπρόθεσμα θα επηρεάσουν τις δυναμικές. Τα εξοντωτικά πρωτογενή πλεονάσματα και η υπερφορολόγηση νοικοκυριών και επιχειρήσεων εξακολουθούν να διαμορφώνουν μια αρνητική συνθήκη που εάν συνδυαστούν με υποχώρηση των εξαγωγών ως αποτέλεσμα τυχόν μεγάλης επιβράδυνσης της ευρωπαϊκής και παγκόσμια οικονομίας, διαρκώς υπονομεύουν τις αναπτυξιακές προοπτικές. Το «λαχάνιασμα» του τουρισμού, που είναι ήδη αισθητό φέτος, εάν παγιωθεί δημιουργεί σοβαρές ανησυχίες για το μέλλον ενός ιδιαίτερα σημαντικού κλάδου. Πέραν της προώθησης ιδιωτικοποιήσεων δεν υπάρχουν μεγάλες επενδύσεις στα σκαριά, ιδίως σε τομείς αυξημένης προστιθέμενης αξίας. Η βαθύτερη συνεργασία ανάμεσα στην εκπαίδευση και την οικονομία εξακολουθεί να παραμένει ζητούμενο. Η επιτάχυνση κάποιων διοικητικών διαδικασιών δεν αναιρεί τις γραφειοκρατικές καθυστερήσεις που εξακολουθούν να υπάρχουν.

Η αντιμετώπιση της πρόκλησης μιας μεσοπρόθεσμης αναπτυξιακής στρατηγικής μέχρι στιγμής απουσιάζει από την πολιτική αντιπαράθεση. Και αυτό ίσως είναι και το μεγαλύτερο πρόβλημα.