Τι ενώνει το τρίτο Μνημόνιο, την έξοδο και τη γέννηση της Β. Μακεδονίας;

Ποιος θα μπορούσε να φανταστεί τον Ιούλιο του 2015 ότι τρία γεγονότα σε Σκόπια, Αθήνα και Βρυξέλλες ήταν άμεσα συνδεδεμένα και έγραφαν την ιστορία;

Πρόκειται για τη Συμφωνία του Przino που υπογράφεται τον Ιούλιο του 2015, μια Συμφωνία που υπεγράφη στην κατοικία του πρεσβευτή της ΕΕ στα Σκόπια στο προάστιο του Przino και αποτέλεσε την έναρξη της διαδρομής μέχρι της Συμφωνία των Πρεσπών, όλα αυτά τη στιγμή που στην Ελλάδα μόλις είχε γίνει το δημοψήφισμα, τα capital controls ήταν πραγματικότητα, ενώ στις Βρυξέλλες η αγωνία κορυφωνόταν με τα αλλεπάλληλα έκτακτα Eurogroup, μέχρι την απρόσμενη συμφωνία στο κρίσιμο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις 13 Ιουλίου 2015, όταν οι ευρωπαίοι ηγέτες ύστερα από μαραθώνιες διαπραγματεύσεις κατέληξαν στο τρίτο Μνημόνιο.

Μια σύμπτωση; Λίγα χρόνια μετά, το κουβάρι ξετυλίγεται, φτάνοντας τελικά στη Συμφωνία των Πρεσπών, στην έξοδο της Ελλάδας από τα Μνημόνια, καθώς και στη λιγότερο αυστηρή στάση των δανειστών έναντι της Ελλάδας τη μεταμνημονιακή εποχή.

Η αποκάλυψη του συντάκτη του Politico, ρίχνει «φως» στα γεγονότα του 2015.

Στις 28 Ιανουαρίου ο δημοσιογράφος και ανταποκριτής στα χρόνια της κρίσης της γερμανικής «Die Welt» -έχοντας μόλις επιστρέψει από το Νταβός, όπου η Ανγκελα Μέρκελ ήταν μία από τους δύο ισχυρούς συμμετέχοντες ηγέτες- έγραψε ότι το 2015, τη στιγμή που η Ελλάδα βρισκόταν σε οικονομική δίνη, ο πρόεδρος της Κομισιόν, Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, φέρεται να είπε στον Αλέξη Τσίπρα ότι «θα έχει την ευκαιρία μια μέρα να ξεπληρώσει για ένα ακόμη σχέδιο διάσωσης που τότε ήταν στα σκαριά».

Η συνέχεια γνωστή: Τρίτο Μνημόνιο, το οποίο ήρθε μετά τις ατέρμονες διαπραγματεύσεις της ΕΕ με την κυβέρνηση Τσίπρα, αλλά και τον πρωταγωνιστή των ημερών, Γιάνη Βαρουφάκη, αλλά και τη δέσμευση του έλληνα Πρωθυπουργού προκειμένου να συμβάλει στην προσπάθεια της ΕΕ να προσδεθούν τα Δυτικά Βαλκάνια στο ευρωπαϊκό άρμα, που τότε ως προτεραιότητα η Ευρωπαϊκή Ένωση, όπως υποδηλώνει το σχόλιο του Φλόριαν Εντερ;

Αυτά είναι ερωτήματα που δεν μπορούν να απαντηθούν με σιγουριά δεν μπορούν να δοθούν…

Μηνύματα Γιούνκερ με το «καλημέρα»

Όπως εξηγούν στα «ΝΕΑ» Πηγές στις Βρυξέλλες ο Γιούνκερ έχει έναν άμεσο τρόπο επικοινωνίας με αρκετούς συμβολισμούς και πολιτικές προεκτάσεις.

Είναι, άλλωστε, ένας από τους πιο έμπειρους πολιτικούς ηγέτες της ΕΕ, ο οποίος έπαιξε κρίσιμο ρόλο για να βρεθεί ευρωπαϊκή λύση το «καυτό» καλοκαίρι του 2015 και να αποφευχθεί ένα Grexit.

Έντονα χαραγμένη στη μνήμη όλων είναι η σκηνή της 4ης Φεβρουαρίου 2015, λίγες μόλις μέρες αφότου είχε αναλάβει τα πρωθυπουργικά του καθήκοντα ο Αλέξης Τσίπρας, στην πρώτη του εμφάνιση με τον Ζαν – Κλοντ Γιούνκερ και μπροστά στις κάμερες, ο πρόεδρος της Επιτροπής τον έπιασε από το χέρι. Το μήνυμα που έλαβε τότε ο έλληνας Πρωθυπουργός ήταν «βοήθησέ μας να σε βοηθήσουμε».

Μπορεί να αποκωδικοποιηθούν τα μηνύματα που έλαβε ο Τσίπρας – όταν διαπίστωνε με επώδυνο τρόπο ότι χρειαζόταν απαραιτήτως ευρωπαϊκό «βηματισμό» για να σταθεί στην Ευρώπη – και να διασυνδεθούν σε βάθος χρόνου με τις εξελίξεις που οδήγησαν στην επικύρωση της Συμφωνίας των Πρεσπών, ακόμη και με πολιτικό κόστος για τον ίδιο;

«Η Επιτροπή Γιούνκερ, όταν διαπίστωσε ότι τα Δυτικά Βαλκάνια κινδύνευαν με αστάθεια, άρχισε να ενδιαφέρεται πιο ενεργά για την περιοχή, στόχευσε στην επίλυση των προβλημάτων, προχώρησε στον σχεδιασμό συγκεκριμένης στρατηγικής και επικεντρώθηκε στην επίλυση του Ονοματολογικού» λέει στα «ΝΕΑ» ο λουξεμβούργιος πολιτικός επιστήμονας, Φλόριαν Μπίμπερ, ειδικός στα Βαλκάνια στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης, ο οποίος έχει παρακολουθήσει από πρώτο χέρι τις εξελίξεις, έχοντας αφιερώσει πολλές ώρες σε συναντήσεις με τον Ζόραν Ζάεφ και τον Νικολά Ντιμιτρόφ.

Πως ο Ζάεφ διευκόλυνε τη διαδικασία

Καταλυτικός παράγοντας, σύμφωνα με τον Μπίμπερ, για την επίλυση του Μακεδονικού ήταν και η εκλογή της κυβέρνησης Ζάεφ στα Σκόπια.

Στην πρώτη του επίσκεψη στις Βρυξέλλες τον Ιούνιο του 2017 ο πρωθυπουργός των Σκοπίων ξεκαθαρίζει στους συνομιλητές του ότι στόχος του είναι η ένταξη στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ.

Άλλωστε, το κυριότερο αγκάθι που είχε αφήσει ο Γκρούεφσκι μετά την αποχώρηση του ήταν το Ονοματολογικό. «Η Επιτροπή αποφάσισε να παίξει πιο δυναμικό ρόλο και ενθάρρυνε τα Σκόπια για να επιλύσει το Ονοματολογικό» επεξηγεί ο Μπίμπερ.

Παράλληλα, το 2017, οι ευρωπαίοι αξιωματούχοι είχαν αρχίσει να μιλούν πλέον ξεκάθαρα για την προοπτική εξόδου της Ελλάδας από τα Μνημόνια, ενώ την ίδια στιγμή η Αθήνα έχει αναγάγει σε προτεραιότητά της την επίλυση του «Μακεδονικού».

Στη σύγχρονη διπλωματία υπάρχουν ανταλλάγματα, χωρίς κατ’ ανάγκη να γίνεται πάντα επακριβής διαβάθμιση και υπολογισμός ακριβείας εξηγεί ευρωπαίος διπλωμάτης στα «ΝΕΑ». «Οταν οι ευρωπαίοι ηγέτες και ιδίως η Ανγκελα Μέρκελ διαπίστωναν ότι ο Τσίπρας έπαιρνε σταδιακά ρόλο εποικοδομητικού συνομιλητή και ακολουθούσε τις μνημονιακές απαιτήσεις, τα περιθώρια διευρύνθηκαν» προσθέτει.

Ποιος ο ρόλος της Μέρκελ

Για την Ανγκελα Μέρκελ ο ευρωπαϊκός προσανατολισμός των Δυτικών Βαλκανίων ήταν προτεραιότητα και η ΠΓΔΜ μία από τις χώρες που θα έκρινε το μέλλον της περιοχής.

«Η Ανγκελα Μέρκελ, έχοντας πλήρη κατανόηση των προκλήσεων, ήταν ξεκάθαρα αποφασισμένη να προωθήσει την προσπάθεια διεύρυνσης για τα Δυτικά Βαλκάνια» επισημαίνει ο Ερβάν Φουερέ, ερευνητής στο Κέντρο Ευρωπαϊκών Μελετών (CEPS), ο οποίος θεωρείται κατεξοχήν ειδικός επί της ΠΓΔΜ στις Βρυξέλλες.

«Η γερμανίδα καγκελάριος έπαιξε κρίσιμο ρόλο, και παρασκηνιακά, με ιδιαίτερη αποφασιστικότητα για να επιλυθεί το Ονοματολογικό» λέει ο Φουερέ, ο οποίος έχει διατελέσει ειδικός εντεταλμένος και επικεφαλής της αντιπροσωπίας της Ευρωπαϊκής Ενωσης (ΕΕ) στα Σκόπια.

Τον Σεπτέμβριο του 2017 γίνονται άλλωστε και οι εκλογές στη Γερμανία, που φέρνουν τελικά τον σοσιαλδημοκράτη Ολαφ Σολτς επικεφαλής της γερμανικής οικονομικής πολιτικής. Οπως η Μέρκελ, έτσι και οι γερμανοί Σοσιαλδημοκράτες επιδιώκουν τον ευρωπαϊκό προσανατολισμό των Δυτικών Βαλκανίων, επεξηγεί ο Φουερέ.

Εκείνη την περίοδο Τσίπρας και Ευκλείδης Τσακαλώτος είχαν αρχίσει να αλλάζουν την εικόνα του στα μάτια των ευρωπαίων ηγετών, προωθώντας μια πιο αξιόπιστη εικόνα, ακολουθώντας τις απαιτήσεις που αποτυπώνονται στις μνημονιακές αποφάσεις του Eurogroup.

Πολύ σημαντικός παράγοντας, τονίζουν πηγές από τις Βρυξέλλες, «ο πολιτικός χρόνος για την ελληνική κυβέρνηση που επιταχύνθηκε όταν ανέλαβε τα ηνία του γερμανικού υπουργείου Οικονομικών ο σοσιαλδημοκράτης Σολτς, τα θέματα ξεκόλλησαν και οι εξελίξεις ευνόησαν την Αθήνα».

Κατά τους πρώτους μήνες του 2018 συμβαίνουν οι πρώτες κρίσιμες εξελίξεις όσον αφορά το Μακεδονικό.

Τσίπρας και Ζάεφ συναντιούνται στο Νταβός, αναπτύσσουν καλή προσωπική σχέση, ο πρωθυπουργός της γείτονος πάει Βερολίνο, ο Ζαν – Κλοντ Γιούνκερ κάνει περιοδεία στα Δυτικά Βαλκάνια, ξεκινώντας από τα Σκόπια, όπου τον υποδέχονται έχοντας ξηλώσει πινακίδες σε αεροδρόμιο και αυτοκινητόδρομο προς Ελλάδα.

Μάλιστα, λίγες μέρες πριν από την περιοδεία Γιούνκερ, ο έλληνας πρωθυπουργός συναντάται με την Ανγκελα Μέρκελ στις Βρυξέλλες, στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής, με θέμα το Σκοπιανό.

«Η Γερμανία υιοθέτησε έναν πιο ενεργό και υποστηρικτικό ρόλο, ενθαρρύνοντας τους ηγέτες των δύο χωρών να προχωρήσουν σε συμφωνία» λέει ο Μπίμπερ. «Η προοπτική της συμφωνίας στέλνει ένα θετικό μήνυμα προς την ΕΕ, ότι η κυβέρνηση Τσίπρα είναι ρεαλιστική, εμπλέκεται σε εποικοδομητικό διάλογο και διαπραγματεύσεις, οπότε μπορεί να απολαμβάνει πλεονεκτήματα σε άλλα ζητήματα».

Σε ανάλογο τόνο ο Φουερέ υποστηρίζει ότι «όταν δύο γείτονες έχουν αποφασίσει να επιλύσουν ένα χρονίζον ζήτημα, το γεγονός προσθέτει πολιτικά ένα θετικό ψυχολογικό στοιχείο και επηρεάζει θετικά τις εξελίξεις σε άλλα θέματα. Εν μέσω σοβαρών οικονομικών προβλημάτων, με την Ελλάδα να υποφέρει από ζητήματα κοινωνικού αποκλεισμού και αυστηρής λιτότητας, μια επιτυχία εξωτερικής πολιτικής ανοίγει νέες προοπτικές».

Όσο προχωρούν οι διαπραγματεύσεις στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες για την έξοδο από τα Μνημόνια, τόσο πυκνώνουν και οι συναντήσεις Τσίπρα – Ζάεφ.

Ερωτηθείς από τα «ΝΕΑ», ο Σολτς είναι αμετάκλητος: οι αποφάσεις για την ελάφρυνση του χρέους και το πλαίσιο της μεταπρογραμματικής εποπτείας για την Ελλάδα θα περιμένουν μέχρι το Eurogroup του Ιουνίου 2018.

Στις 17 Ιουνίου Τσίπρας και Ζάεφ, με παρόντες τον Μάθιου Νίμιτς, τη Φεντερίκα Μογκερίνι και τον Γιοχάνες Χαν, υπέγραψαν την «ιστορική» Συμφωνία των Πρεσπών. Μερικές μέρες αργότερα, στις 21 Ιουνίου, ο Ευκλείδης Τσακαλώτος στο «ιστορικό» Eurogroup στο Λουξεμβούργο έπαιρνε το εισιτήριο της εξόδου από τα Μνημόνια, συνοδευόμενο από γενναιόδωρη διευθέτηση του χρέους και σημαντικό μαξιλάρι ρευστότητας. Το ΔΝΤ παρά τους ενδοιασμούς που εκφράζει, συμβιβάζεται.

Η χώρα κέρδισε έναν «καθαρό διάδρομο», είπε τότε ο υπουργός Οικονομικών, δέκα ετών. Κάπου τόσο θα χρειαστεί, άλλωστε, για έναν πρώτο ολοκληρωμένο απολογισμό της εφαρμογής και του αντικτύπου της Συμφωνίας των Πρεσπών.

Έξοδος και συντάξεις

Μετά την έξοδο από το πρόγραμμα σειρά πήραν οι συντάξεις – θα κοπούν ή όχι.

Σταδιακά η γερμανική και κατά συνέπεια η ευρωπαϊκή ρητορική αλλάζει, γίνεται ηπιότερη, οι κορόνες για τη μη τήρηση των δεσμεύσεων πέφτουν, σχεδόν ανησυχητικά.

Ακόμη και από το ΔΝΤ, καθώς το ενδιαφέρον της Ουάσιγκτον για τα Δυτικά Βαλκάνια ενισχύεται υπό τον φόβο μεγαλύτερης ανάμειξης του ρωσικού και τουρκικού παράγοντα. Ο δημοσιονομικός χώρος για κοινωνικές – προεκλογικές παροχές κρίνεται επαρκής.

Ο ειδικός στη Νοτιοανατολική Ευρώπη καθηγητής στην LSE, Τζέιμς Κερ – Λίντσι, έχοντας ζήσει σε Ελλάδα και Κύπρο, έχει παρακολουθήσει από κοντά τις εξελίξεις. Αυτές τις ημέρες μάλιστα διερευνάει εντατικά τις λεπτομέρειες της Συμφωνίας των Πρεσπών. Δεν μπορεί να δώσει συγκεκριμένη απάντηση στο ερώτημα γιατί ο Τσίπρας θέλησε να ρισκάρει πολιτικά εντός της Ελλάδας.

«Μιλώντας με αξιωματούχους διαπιστώνει κανείς ότι σε περιπτώσεις δυσεπίλυτων ζητημάτων οι ηγέτες κινούνται στη γραμμή «θα σε βοηθήσουμε εδώ, προσπάθησε να επιλύσεις το ζήτημα εκεί»» παρατηρεί.

Μπορεί η προοπτική ενός βραβείου Νομπέλ να ήταν αρκετά ισχυρή; «Είναι αυτονόητο ότι η επίλυση ενός τέτοιου ζητήματος οδηγεί προς την κατεύθυνση αυτή. Ξέρουμε ότι για όποιον επιλύσει το Κυπριακό, για παράδειγμα, θα τεθεί ζήτημα επιβράβευσής του με βραβείο Νομπέλ» λέει στα «ΝΕΑ».

Με την αξιωματική αντιπολίτευση και τον κυβερνητικό εταίρο του ΣΥΡΙΖΑ στην αντίθετη πλευρά, στην Ευρώπη γνώριζαν ότι το κλειδί για την επικύρωση της Συμφωνίας από την ελληνική Βουλή βρισκόταν στα χέρια του Τσίπρα. Λίγες μέρες πριν από την επίσκεψη Μέρκελ και την κρίσιμη ψηφοφορία, αξιωματούχος που κινείται με άνεση σε Βρυξέλλες και Βερολίνο έλεγε στα «ΝΕΑ» ότι η Ευρώπη θεωρεί πως ο Τσίπρας θα φέρει εις πέρας το ζήτημα.

«He will deliver» ήταν η ακριβής του έκφραση. Στις 25 Ιανουαρίου ο Ντόναλτ Τουσκ δήλωνε μέσω Twitter: «Η ακατόρθωτη αποστολή εξετελέσθη». Αγγλιστί; «Mission impossible accomplished».

Πώς θα αποκλείσει η Κομισιόν την έγερση ζητήματος μακεδονικής μειονότητας μετά τη Συμφωνίας

«Η Συμφωνία των Πρεσπών καλύπτει πλήρως όλα τα σχετικά ζητήματα. Επομένως, όσον αφορά την επόμενη ημέρα, το σημαντικό είναι ότι και οι δύο κυβερνήσεις τηρούν τις δεσμεύσεις τους. Επαναλαμβάνω ότι η ευρωπαϊκή διαδικασία «πλαισιώνει» την εφαρμογή της Συμφωνίας» αναφέρει σε συνέντευξή του στα «ΝΕΑ» ο ευρωπαίος επίτροπος για τη Διεύρυνση Γιοχάνες Χαν.

Ερωτηθείς για τον Ζόραν Ζάεφ και για το γεγονός ότι συνεχίζει ακόμα και σήμερα να μιλάει περί «Μακεδονίας» απάντησε πως είναι «απόλυτα βέβαιος ότι, μόλις τεθεί σε ισχύ η Συμφωνία, οι δύο χώρες θα τηρήσουν τις δεσμεύσεις τους και θα χρησιμοποιήσουν όλους τους όρους όπως συμφωνήθηκαν. Η Επιτροπή θα προσαρμόσει δεόντως την ορολογία της σύμφωνα με τις διατάξεις της Συμφωνίας των Πρεσπών. Καταλαβαίνω πόσο ευαίσθητο είναι αυτό. Είναι όμως ένας σοφός και βιώσιμος συμβιβασμός που υποστηρίζει σθεναρά η ΕΕ».