Τι δείχνει έκθεση των ΓτΚ για την Ψυχική Υγεία στην Ελλάδα

Την περαιτέρω περιθωριοποίηση των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων, όπως άποροι Έλληνες, οικονομικοί μετανάστες, πρόσφυγες, αιτούντες άσυλο, Ρομά και ΛΟΑΤΚΙ κοινότητες, αναδεικνύει έκθεση των Γιατρών του Κόσμου Ελλάδος για την Ψυχική Υγεία.

Η περιθωριοποίηση τους θεωρείται απόρροια της οικονομικής κρίσης, των περικοπών των δημοσίων δαπανών στο σύστημα Ψυχικής Υγείας παράλληλα με την κατακόρυφη αύξηση της ζήτησης για υπηρεσίες υγείας.

Σύμφωνα με στοιχεία του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ (Δεκέμβριος 2017), το 15% των νοικοκυριών δηλώνει πως τα εισοδήματά του δεν επαρκούν για να καλύψουν ούτε τις βασικές ανάγκες, το 47,8% ανέβαλε ή καθυστέρησε να λάβει ιατρικές συμβουλές και θεραπείες. Ένας στους 5 εργαζόμενους αμείβεται με λιγότερα από 490 ευρώ (κατώτατος μηνιαίος μισθός), το επίσημο ποσοστό ανεργίας ανέρχεται σε 20,8%, τρεις στους τέσσερις ανέργους είναι μακροχρόνια άνεργοι και μόνο το 7,3% των ανέργων λαμβάνει κάποιου είδους επίδομα.

Ελλιπής ψυχιατρική μεταρρύθμιση

Το «Εθνικό Σχέδιο Δράσης Ψυχαργώς 2000 – 2010» (από το 2001 έως το 2010) πέτυχε σε μεγάλο βαθμό το κλείσιμο των ψυχιατρικών νοσοκομειακών μονάδων μακράς νοσηλείας, την αποϊδρυματοποίηση της πλειονότητας των ασθενών, την ίδρυση ψυχιατρικών υπηρεσιών σε γενικά νοσοκομεία και τη γεωγραφική και διοικητική κατανομή των δομών και υπηρεσιών ψυχικής υγείας. «Αλλά η τελευταία αναθεώρηση του «Ψυχαργώς» (Ψυχαργώς Γ΄) που έχει προγραμματιστεί να καλύψει την περίοδο 2011-2020, εξακολουθεί να είναι σε μεγάλο βαθμό ελλιπής, δεδομένου ότι οι υπηρεσίες ψυχικής υγείας, τόσο πρωτοβάθμιας περίθαλψης όσο και οι πιο εξειδικευμένες, όπως π.χ. για τα παιδιά και τους εφήβους, τα άτομα με αυτισμό, διανοητικές αναπηρίες
και εν γένει γηριατρικές και ιατροδικαστικές υπηρεσίες, εμφανίζονται μέχρι σήμερα ανεπαρκείς, ασύνδετες και κατακερματισμένες», σύμφωνα με την έκθεση.

Έτσι, σήμερα, δεν υπάρχει ολοκληρωμένο σύστημα υπηρεσιών ψυχικής υγείας στην κοινότητα, υπάρχει έλλειψη διατομεακού συντονισμού και παροχής εξειδικευμένων υπηρεσιών, οι δημόσιες
ψυχιατρικές κλινικές είναι επιβαρυμένες με ανεπαρκή αποτελέσματα όσον αφορά τη θεραπεία των ασθενών, υπάρχουν κενά στη χρηματοδότηση και έλλειψη προσωπικού, καθώς και ελλείψεις στη διαπολιτισμική προσέγγιση.

Σύμφωνα με τους Γιατρούς του Κόσμου, σήμερα στη χώρα μας είναι διαθέσιμες 19 ψυχιατρικές κλίνες ανά 100.000 κατοίκους, ενώ ο μέσος όρος στις χώρες του ΟΟΣΑ είναι 73/100.000.

Άγχος και απογοήτευση συνοδεύουν την οικονομική κρίση

Σύμφωνα με στοιχεία από το πρόγραμμα OPEN MINDS, οι συχνότερες διαταραχές ψυχικής υγείας είναι:

• Συναισθηματικές διαταραχές 32%
• Νευρωτικές, σωματόμορφες και αγχώδεις διαταραχές 27,5%
• Σχιζοφρένεια, σχιζοτυπικές και παραληρηματικές διαταραχές 5%
• Διαταραχές της προσωπικότητας και της συμπεριφοράς 5%
• Διαταραχές που οφείλονται στη χρήση ψυχοδραστικών ουσιών 4%
• Επεισοδιακές και παροξυσμικές διαταραχές 3,5 %

«Το άγχος, η ανασφάλεια και η απογοήτευση είναι μεταξύ των ζητημάτων που αναφέρονται πιο συχνά από τους ανθρώπους όταν τους ρωτά κανείς για την κατάσταση της ψυχικής τους υγείας. Βασικές ανάγκες, που συχνά αδυνατούν να καλυφθούν, όπως η σωματική υγεία, στέγαση, διατροφή, εκπαίδευση και επαγγελματική αποκατάσταση, έχουν ως αποτέλεσμα συχνά οι άνθρωποι να βιώνουν μια σειρά από καταθλιπτικά συναισθήματα, άγχος, αϋπνία, απώλεια ελπίδας και φόβο», σημειώνεται στην έκθεση των ΓτΚ.

Αυξάνονται οι απόπειρες αυτοκτονίας μεταξύ των προσφύγων

Η Ελλάδα αποτελεί μία από τις κύριες πύλες εισόδου προς την Ευρώπη, μαζί με την Ιταλία και την Ισπανία στην περιοχή της Μεσογείου. Ο εκτιμώμενος αριθμός αφίξεων προσφύγων (Ιανουάριος 2015 – Ιούλιος 2018), είναι 1.091.514 και μέχρι τα τέλη Μαΐου περίπου 58.100 πρόσφυγες παρέμεναν στην Ελλάδα. Οι 35.052 αφίξεις έγιναν μέσω θαλάσσης το 2017. Πάνω από το 50% των αφίξεων αφορούσαν σε γυναίκες και παιδιά.

Σύμφωνα με στοιχεία από τον ξενώνα ασυνόδευτων παιδιών των ΓτΚ (Ιανουάριος – Ιούλιος 2018) το 42% των ασυνόδευτων παιδιών, παρουσιάζουν διαταραχές ψυχικής υγείας, αφού πολλά παιδιά (ιδίως τα ασυνόδευτα) δεν προστατεύονται επαρκώς έναντι του κινδύνου σεξουαλικής εκμετάλλευσης, ενώ σημάδια της ενδοοικογενειακής βίας και παραμέλησης γίνονται ολοένα και πιο εμφανή και επιδεινώνονται με το χρόνο.

«Υπάρχει, επίσης, ανησυχητική αύξηση στις απόπειρες αυτοκτονίας και τους αυτοτραυματισμούς μεταξύ των νέων, ενώ η χρήση ουσιών φαίνεται να χρησιμοποιείται ως ένας τρόπος να ξεφύγουν
από την φαινομενικά ατελείωτη δυστυχία που συχνά βιώνουν. Ομοίως αυξάνονται και οι διαταραχές στη συμπεριφορά, μεταξύ του ενήλικου προσφυγικού-μεταναστευτικού πληθυσμού (θυμός, βία, κατάχρηση ουσιών/αλκοόλ, αυτοτραυματισμοί, περιστατικά έμφυλης και σεξουαλικής βίας). Οι γυναίκες διαμαρτύρονται για την εξάντληση και την απογοήτευση που νιώθουν (κάτι που συχνά οδηγεί να χάνουν την υπομονή τους με τα παιδιά τους και αυξάνει τον κίνδυνο κατάθλιψης), ενώ αναφέρουν συχνά άγχος και φόβο λόγω των συνθηκών διαβίωσης και της έλλειψης προστασίας από τις αρχές/διαχειριστές των δομών φιλοξενίας», υπογραμμίζεται στην έκθεση.

Οι Γιατροί του Κόσμου Ελλάδος αναφέρουν εξάλλου ότι τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες παρουσιάζουν διαταραχές στον ύπνο, συχνούς εφιάλτες και γενικευμένη απώλεια ενδιαφέροντος στην καθημερινή τους ζωή. Οι άνδρες είναι απογοητευμένοι επειδή δεν μπορούν να εξασφαλίσουν τα βασικά για τις οικογένειές τους και δεν έχουν τίποτα να κάνουν, ενώ οι γυναίκες είναι κυρίως απασχολημένες με την ανατροφή των παιδιών. Η αβεβαιότητα και η απώλεια μελών της οικογένειας αυξάνει επίσης το επίπεδο της απογοήτευσης και κατάθλιψης.