Η Ευρώπη καταρρέει, η Ελλάδα είναι ανίκανη να παρέμβει

Δεν υπάρχει καλύτερη εικόνα για την βαθιά κρίση που σήμερα αγγίζει τον πυρήνα της διαδικασίας της Ευρωπαϊκής Ενοποίησης, από τις δυσκολίες που συναντά η Άνγκελα Μέρκελ.

Το γεγονός ότι τις τελευταίες μέρες διακυβεύθηκε η συνοχή της κυβέρνησης στη χώρα που κατέχει την ηγετική θέση μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, δείχνει σε πόσο οριακό σημείο είμαστε.

Μέχρι τώρα η Μέρκελ φαινόταν κυρίαρχη. Η χώρα της ήταν η μόνη που δεν είχε επηρεαστεί αρνητικά από μία από τις μεγαλύτερες παγκόσμιες οικονομικές κρίσης. Είχε καταφέρει να επιβάλει το γερμανικό πρότυπο δημοσιονομικής πειθαρχίας και λιτότητας, παρ’ όλες τις κριτικές ότι αυτό επιδείνωνε την ύφεση στις άλλες χώρες (πλην ίδιας της Γερμανίας…).  Είχε σχεδόν χριστεί από τον Μπαράκ Ομπάμα επίσημη διαχειρίστρια και τοποτηρήτρια των αξιών της Δύσης απέναντι στην επέλαση του «λαϊκισμού» στου Τραμπ.

Κρίση αυθεντίας

Και τώρα έχει πρόβλημα. Αντιμετωπίζει μια πραγματική «κρίση αυθεντίας». Όχι μόνο στο εξωτερικό, με όλη την άνοδο ακροδεξιών κυβερνήσεων, αλλά ακόμη και στο εσωτερικό της Γερμανίας. Δεν είναι τυχαίο ότι άργησε τόσο να σχηματιστεί κυβέρνηση στη Γερμανία και πως τώρα εμφανίζεται ρήγμα στις σχέσεις των «αδελφών» κομμάτων CDU και CSU.

Την ίδια στιγμή η Ευρώπη δείχνει να υποχωρεί στον παγκόσμιο χάρτη. Μπορεί να έχει ρυθμούς ανάπτυξης αλλά δεν επηρεάζει στον ίδιο βαθμό τον παγκόσμιο συσχετισμό δύναμης. Στη Συριακή κρίση αποδείχτηκε ανίκανη να έχει μια συνεκτική πολιτική και άφησε το χώρο σε Ρωσία και ΗΠΑ να ανταγωνίζονται για την «επόμενη μέρα». Στο διεθνές εμπόριο βλέπει τον Τραμπ να επιβάλλει δασμούς και να επαναφέρει μορφές προστασίας εθνικών βιομηχανιών, χωρίς να μπορεί ούτε να απαντήσει ούτε να έχει μια συνεκτική στρατηγική.

Ακόμη και στο ίδιο το μεταναστευτικό είναι η ακροδεξιά και κριτήρια εσωτερικής πολιτικής κατανάλωσης που ορίζουν την ατζέντα χωρίς να μπορεί να αναδειχθεί από την ευρωπαϊκή πλευρά ένα εναλλακτικό μοντέλο που να μη στηρίζεται στην «αποτρεπτική» λειτουργία των φραχτών και των στρατοπέδων.

Ανίκανη Ευρώπη

Πάνω από όλα η Ευρώπη αποδείχτηκε ανίκανη να μπορέσει να λειτουργήσει πραγματικά ως πόλος ανάπτυξης. Παρότι είχε τεράστια εργαλεία οικονομικής παρέμβασης, προτίμησε να λειτουργήσει κυρίως με βάση τη λογική του «αυτόματου πιλότου» των δημοσιονομικών στόχων που κυριαρχεί από την εποχή της συνθήκης του Μάαστριχτ. Η φράση «μεταβιβαστική ένωση», δηλαδή στοιχειώδεις μορφές αναδιανομής, εξακολουθεί να θεωρείται βρισιά στη γερμανική πολιτική ζωή.

Έτσι και ο τελευταίος γύρος προτάσεων για την αναμόρφωση της Ευρώπη έληξε και πρόωρα και άδοξα, πέραν της γενικόλογης πρότασης για ένα ευρωπαϊκό ΔΝΤ.

Σε αυτό το τοπίο αναπτύχθηκε το τελευταίο κύμα λαϊκιστικών και ακροδεξιών κυβερνήσεων. Πατώντας πάνω στην αδυναμία των σοσιαλδημοκρατικών και κεντροδεξιών κομμάτων να μπορούν να δώσουν μια πολιτική προοπτική, εμφανίστηκαν πολιτικές προτάσεις που χρησιμοποιούν τη σκληρή γραμμή στο μεταναστευτικό ως  εφαλτήριο για την εξουσία.

Απέναντι σε αυτό η αντίδραση των περισσότερων κυβερνήσεων είναι απλώς να προσθέσουν περισσότερα αντιμεταναστευτικά μέτρα στο «μίγμα πολιτικής». Μόνο που έτσι ενισχύουν και δεν «ουδετεροποιούν» τα λαϊκιστικά και ακροδεξιά κινήματα, κινήματα που δεν κρύβουν και τον αντιευρωπαϊσμό τους.

Η κορύφωση αυτής της κρίσης διαμορφώνει ταυτόχρονα ένα «παράθυρο ευκαιρίας». Να εμφανιστεί, δηλαδή, μια άλλη κατεύθυνση ως απάντηση στην κρίση, που να συνδέει το μέλλον της ευρωπαϊκής προοπτικής απέναντι στον κίνδυνο ενός διάχυτου ευρωσκεπτικισμού με την ενίσχυση της ανάπτυξης και της αναδιανομής και όχι της τυφλής επιμονής στην δημοσιονομική πειθαρχία και με την κατοχύρωση και διεύρυνση δικαιωμάτων απέναντι στον πειρασμό του αυταρχισμού.

Ανίκανη κυβέρνηση

Για τη χώρα μας, που πλήρωσε ακριβά την αλαζονεία (όπως και τη φοβικότητα) της Ευρώπης, αυτό διαμορφώνει τη δυνατότητα να συντονιστεί με φωνές και δυνάμεις που θα έθεταν την ανάγκη αλλαγής πορείας. Γιατί σήμερα η άλλη πορεία δεν αφορά απλώς τη διευκόλυνση της Ελλάδας αλλά την αποφυγή μιας κρίσης του ευρωπαϊκού οικοδομήματος.

Όμως, αυτό θα απαιτούσε μια κυβέρνηση που να μπορεί να πείσει ότι δεν κάνει διαρκώς τακτική και επικοινωνιακή διαχείριση. Που δεν εναλλάσσει κραυγές κατά της λιτότητας με την προθυμία εφαρμογής κάθε μνημονιακής απαίτησης. Που θα επεξεργάζεται πραγματικά ένα αναπτυξιακό σχέδιο, θα δοκίμαζε να βάλει τις βάσεις του, θα έδινε πραγματικά δείγματα γραφής σε αυτή την κατεύθυνση και σε αυτή τη βάση, θα είχε πραγματικά το ανάστημα να απαιτήσει αλλαγή πορείας της Ευρώπης.

Αντ’ αυτού έχουμε μια κυβέρνηση που όχι μόνο δεν μπορεί να επηρεάσει την ευρωπαϊκή συζήτηση, αλλά και δεν έχει και κανένα σχέδιο για το πώς θα αντιδράσει εάν τα πράγματα επιδεινωθούν στην Ευρώπη. Μια κυβέρνηση που επενδύοντας απλώς στην επικοινωνία και όχι στην ουσία, υπονομεύει την ίδια τη δυνατότητα να κάνουμε στο εσωτερικό της χώρας την αναγκαία συζήτηση, με ρεαλισμό, ειλικρίνεια και ρεαλισμό, για το ποιο μπορεί να είναι πραγματικά ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο για μια χώρα ικανή να αντέξει τους κραδασμούς αυτής της μεταβατικής περιόδου αλλά και χαράξει ξανά το δικό της μέλλον.