Η μακρά περιπλάνηση των σεφαραδιτών Εβραίων

Η διαδικασία ένταξης των σεφαραδιτών εβραίων στις νέες εστίες τους, όπως και η περιπλάνηση τους στην Ευρώπη, μετά τον ξεριζωμό τους από την Ισπανία το 1492, δεν ήταν μια στιγμιαία μετεγκατάσταση, αλλά υπήρξε μια μακρά διαδικασία, που «διήρκεσε έως και έναν αιώνα», τονίστηκε σε σεμινάριο με θέμα: «Από την Ισπανία στην Ανατολή: Ζωή και Μοίρα των Σεφαραδιτικών Κοινοτήτων».

Σε ό,τι αφορά τη Θεσσαλονίκη, οι ισπανοεβραίοι που έφτασαν στην πόλη ήρθαν σε επαφή με τους ρωμανιώτες εβραίους, οι οποίοι ζούσαν ήδη στην πόλη από τους αρχαίους χρόνους, όπου αντί να αφομοιωθούν από αυτούς, υπερίσχυσαν πολιτιστικά, λόγω της αριθμητικής τους υπεροχής.

«Περίπου 20.000 σεφαραδίτες έφτασαν στη Θεσσαλονίκη, ένας τεράστιος αριθμός, που θα γίνει σταδιακά το σημαντικότερο και πιο δυναμικό στοιχείο της πόλης» επισήμανε η διδάκτωρ Σύγχρονης Ιστορίας του Πανεπιστήμιου Αθηνών, Οντέτ Βαρών-Βασάρ και πρόσθεσε: «Η ποικιλία ήταν πολύ μεγάλη, κάθε ομάδα είχε δική της ταυτότητα και προσπαθούσε να κρατήσει τη γλώσσα και τον πολιτισμό της και οργανώνονται. Αραγώνοι, καταλανοί, πορτογάλοι κ.ά. δεν δημιουργούν άμεσα ένα ενιαίο σύνολο. Θα υπάρξουν μεγάλες περίοδοι για τους σεφαραδίτες μέχρι να αποτελέσουν, κατά τον 19ο αιώνα δυναμικό στοιχείο της πόλης και να αποκτήσουν μια νέα ταυτότητα, αυτή της Θεσσαλονίκης».

Ανέφερε, μάλιστα, περιστατικό σύμφωνα με το οποίο επιφανής εβραίος της πόλης, «δήλωνε μόνο Θεσσαλονικιός και αρνείτο οποιαδήποτε άλλη υπηκοότητα ή ταυτότητα».

«Εβραίοι υπήρχαν πιο πολλοί και στην Κωνσταντινούπολη, αλλά εκεί υπήρχαν περισσότεροι μουσουλμάνοι» πρόσθεσε η κ. Βαρών, σημειώνοντας ότι η Θεσσαλονίκη έγινε ένας «εμβληματικός τόπος» για τους σεφαραδίτες, καθώς στις αρχές του 20 αιώνα ήταν και η μεγαλύτερη πληθυσμιακή ομάδα της πόλης, περί τα 60.000 άτομα.

Η καθηγήτρια Μεσαιωνικής Ιστορίας, Ρίκα Μπενβενίστε, αναφέρθηκε σε μαρτυρίες και σε πηγές που παραπέμπουν στον 16ο αιώνα για το πώς αντιμετωπίστηκε ο ξεριζωμός και ο διωγμός των σεφαραδιτών εβραίων από την Ισπανία, αλλά και η υποδοχή τους από τον σουλτάνο στα οθωμανικά εδάφη.

«Οι εβραίοι που ήρθαν από την Ισπανία διατηρούν ένα έντονο συναίσθημα να ανήκουν στο ισπανικό έθνος, αλλά έχουν κάνει την εστία τους εδώ» είπε η κ. Μπενβενίστε.

Πώς αντιμετωπίζουν τον διωγμό από την Ισπανία; «Ο Θεός, σύμφωνα με ένα από αυτά τα γραπτά, μας τιμωρεί για τα αμαρτήματά μας και μας απομακρύνει από τη γη μας, πολλές φορές αυτό δεν θεωρείται τιμωρία, αλλά ως αυτοτελής σκοπός το νόημα του οποίου πρέπει να αναζητηθεί» είπε η κ. Μπενβενίστε και πρόσθεσε: «Ο φόβος ότι ο Θεός είχε εγκαταλείψει τους ανθρώπους και η μεσσιανική αντίληψη ουσιαστικά χρησιμοποιήθηκε ως αντίβαρο προς την απελπισία».

Στη συζήτηση που ακολούθησε, με παρεμβάσεις από το ακροατήριο, τονίστηκε ότι δεν διαφαίνεται να υπάρχει σε κείμενα κάποια έχθρα προς το ισπανικό κράτος που τους εξεδίωξε, αντίθετα οι ισπανοεβραίοι ήταν περήφανοι για την ισπανική πτυχή της κουλτούρας τους και διατήρησαν και τη γλώσσα, ενώ αρκετοί επίγονοι ζήτησαν να επανακτήσουν την ισπανική ταυτότητα.

Όπως ειπώθηκε, διασώζεται και ένα παλιό τραγούδι, στη γλώσσα Λαντίνο, στα ισπανοεβραικά: «Ισπανία δε σε εγκατέλειψα, σε έχω πάντα στην καρδιά μου αγαπημένη μου χώρα, ποτέ δε σε ξέχασα, αγαπημένη μου Ισπανία…».

ΑΠΕ-ΜΠΕ,in.gr