Τα στοιχεία «δεν επιτρέπουν αισιοδοξία» για αλματώδη ανάπτυξη το 2017

Τα στοιχεία που διαθέτουμε δεν επιτρέπουν τόση αισιοδοξία για σχεδόν αλματώδη ανάπτυξη το 2017 κατά 2,7% εκτιμά το Γραφείο Προϋπολογισμού στην έκθεσή του για την πορεία των οικονομικών μεγεθών το γ’ τρίμηνο 2016, αμφισβητώντας τις προβλέψεις της ΤτΕ, του Προσχεδίου του Προϋπολογισμού για το 2017 αλλά και του ΔΝΤ.

Επισημαίνοντας τις αντιφατικές εξελίξεις στην οικονομία, κρούει κώδωνα κινδύνου για την ανησυχητική αύξηση του ιδιωτικού χρέους [χρέη ιδιωτών προς όλους (τράπεζες, εφορία, Ταμεία, Δημόσιες Επιχειρήσεις Κοινής Ωφέλειας)] επισημαίνοντας χαρακτηριστικά ότι «οι διαστάσεις του είναι τέτοιες που σύντομα πλησιάζει το μέγεθος του δημοσίου χρέους».

Το Γραφείο Προϋπολογισμού της Βουλής, επαναλαμβάνει δε, όπως και στην έκθεσή του για το προσχέδιο του Προϋπολογισμού 2017, ότι «τους επόμενους μήνες θα αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη σημασία η αναθεώρηση των στόχων για πρωτογενή πλεονάσματα προς τα κάτω και η οριστική ‘διευθέτηση’ του χρέους», προσθέτοντας ότι στο συγκεκριμένο θέμα στο οποίο κυβέρνηση και αντιπολίτευση μάλλον συμφωνούν, σύμμαχος αναδεικνύεται το ΔΝΤ.

Το Γραφείο τάσσεται εκ νέου υπέρ της ανάληψης της ιδιοκτησίας των μεταρρυθμίσεων του προγράμματος οικονομικής πολιτικής, θεωρεί απαραίτητη μία σοβαρή αναδιάρθρωση του χρέους για να βγει η χώρα από την παγίδα του χρέους, ενώ προτείνει αναδιάρθρωση του μείγματος οικονομικής πολιτικής υπέρ της εξοικονόμησης των δαπανών και μείωσης των φόρων στους οποίους αποδίδει υφεσιακή επίπτωση.

«Συμμεριζόμαστε την υπόθεση πολλών (σε κυβέρνηση και αντιπολίτευση) ότι δεν έχουν εξαντληθεί τα περιθώρια για στοχευμένες εξοικονομήσεις δαπανών π.χ. στις δημόσιες προμήθειες, τα δημόσια έργα και στις καταναλωτικές δαπάνες του κράτους» σημειώνει το Γραφείο.

Στην έκθεση σημειώνεται ότι «αντισταθμιστικές ενέργειες, κυρίως της κυβέρνησης, είναι δυνατόν να περιορίσουν σημαντικά τις υφεσιακές επιπτώσεις της φοροκεντρικής πολιτικής προσαρμογής. Οι «ενέργειες» αυτές, σε συνδυασμό μάλιστα με ένα φιλικό προς την ανάπτυξη (και κοινωνικά δίκαιο) σχέδιο περικοπής πρωτογενών δαπανών και καταπολέμησης της φοροδιαφυγής, μπορεί να οδηγήσουν σε «επεκτατική δημοσιονομική προσαρμογή».

Επίσης, προτείνει εφαρμογή των ιδιωτικοποιήσεων με όρους που θα αποτρέπουν την μετατροπή κρατικών μονοπωλίων σε ιδιωτικά. Σε ότι αφορά τις αλλαγές στα εργασιακά προτείνει την καθιέρωση συστήματος που θα συνδυάζει την ευελιξία στις αποφάσεις με την ασφάλεια για τους εργαζόμενους.

• Η τριμηνιαία έκθεση του Γραφείου Προϋπολογισμού

Σημειώνεται ότι η παρούσα έκθεση εξετάζει την τήρηση των δημοσιονομικών στόχων της ελληνικής οικονομίας, που τίθενται στον Κρατικό Προϋπολογισμό και στα Μεσοπρόθεσμα Δημοσιονομικά Πλαίσια Στρατηγικής, τα οποία έχουν ψηφιστεί από τη Βουλή των Ελλήνων. Επικεντρώνεται στο τρίτο τρίμηνο του 2016.

Η έκθεση, τονίζεται στο εισαγωγικό σημείωμα, «συντάχθηκε με βάση το σημερινό πλαίσιο πολιτικής, όπως αυτό διαμορφώνεται από τις συμφωνίες που έχει πραγματοποιήσει η κυβέρνηση με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (Ε.Κ.Τ.), την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Ε.Ε.), τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (Ε.Μ.Σ.) και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (Δ.Ν.Τ.). Λαμβάνει, επίσης, υπόψη της όλη την τρέχουσα συζήτηση σε ευρωπαϊκό επίπεδο σχετικά με την αναθεώρηση της οικονομικής διακυβέρνησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ειδικότερα της Ευρωζώνης».

«Ο Συντονιστής και τα Μέλη της Επιστημονικής Επιτροπής αναγνωρίζουν ότι γενικά στην οικονομική πολιτική αντιπαρατίθενται διαφορετικές οικονομικές φιλοσοφίες και πως ό,τι είναι αναγκαίο με οικονομικά κριτήρια δεν είναι απαραίτητα εφικτό με πολιτικά. Επίσης, ό,τι είναι επιθυμητό πολιτικά δεν είναι πάντοτε οικονομικά αποτελεσματικό» προστίθεται χαρακτηριστικά.

Συντονιστής του ΓΠΚΒ είναι ο κ. Παναγιώτης Λιαργκόβας, Καθηγητής του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, ο οποίος είναι επικεφαλής της Επιστημονικής Επιτροπής, που απαρτίζεται από
τα εξής μέλη: Πάνος Καζάκος, Ομότιμος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Σπύρος Λαπατσιώρας, Επίκουρος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης, Ναπολέοντας Μαραβέγιας, Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών,Μιχάλης Ρηγίνος, Αναπληρωτής Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Συγκρουόμενες τάσεις στην οικονομία

Για αντιφατικές εξελίξεις στο οικονομικό πεδίο στο τρίτο τρίμηνο 2016 μιλά η έκθεση. «Τα στοιχεία δείχνουν εν μέρει αλληλοσυγκρουόμενες τάσεις» σημειώνεται. «Κατ΄αρχάς η ύφεση συνεχίζεται. Εν τούτοις καταγράφουμε μείωση του ποσοστού ανεργίας στο β΄ τρίμηνο του 2016 (μολονότι σε αυτό συνέβαλαν οι προσωρινές θέσεις εργασίας λόγω τουρισμού)».

Συνολικά, διαπιστώνεται στην έκθεση, «παραμένει δύσκολη η οικονομική ανάρρωση από την αντιπαράθεση με τους δανειστές του α΄ εξαμήνου 2015 που παρά λίγο να οδηγήσει τη χώρα εκτός Ευρωζώνης και από τις αβεβαιότητες που προκάλεσαν οι καθυστερήσεις στην ολοκλήρωση της πρώτης αξιολόγησης του τρίτου Μνημονίου».

Παραθέτοντας τις εξελίξεις στα μεγέθη που επηρεάζουν το ΑΕΠ, αναφέρει ότι οι εξαγωγές υποχώρησαν το α’ εξάμηνο όπως και η ιδιωτική κατανάλωση. Μείωση εμφάνισε και ο ακαθάριστος σχηματισμός παγίου κεφαλαίου, με την έκθεση να σημειώνει ότι «για τις ιδιωτικές επενδύσεις ισχύει ότι η αβεβαιότητα κάνει τους επιχειρηματίες διστακτικούς.»

» Επιπλέον οι ιδιωτικοποιήσεις καθυστέρησαν, ενώ θα πρόσφεραν επενδυτική ανάσα και οι τράπεζες δεν έχουν ακόμα λύσει το ζήτημα των μη εξυπηρετούμενων δανείων, που περιορίζει την ευχέρειά τους να χρηματοδοτούν την πραγματική οικονομία. Από την άλλη πλευρά, η αύξηση των δημοσίων επενδύσεων, που στηρίζονται στα ευρωπαϊκά προγράμματα (ΕΣΠΑ), δεν αρκεί για να αντισταθμίσει την ιδιωτική επενδυτική άπνοια».

Σε ό,τι αφορά τον τουρισμό, σημειώνει ότι «η αύξηση των τουριστών το 2016 δεν ήταν αρκετή για να αναστρέψει τις αρχικές τάσεις. Άλλωστε δεν συνοδεύθηκε από ανάλογη αύξηση των εσόδων ενδεχομένως λόγω φοροδιαφυγής».

Κώδωνα κινδύνου κρούει δε το Γραφείο Προϋπολογισμού για την αύξηση του ιδιωτικού χρέους. «Διαπιστώνουμε, επίσης, περαιτέρω ανησυχητική διόγκωση των χρεών των ιδιωτών προς όλους – προς τις Τράπεζες (προβλέψεις για μεγαλύτερη αύξηση των «κόκκινων» δανείων), προς την εφορία (€ 1,1 δισ. ανά μήνα κατά μέσο όρο περίπου το πρώτο οκτάμηνο), τα ασφαλιστικά ταμεία (ανήλθαν σε περίπου € 25 δισ.), ακόμα και προς τη ΔΕΗ.»

« Οι διαστάσεις είναι τέτοιες που το ιδιωτικό χρέος στην Ελλάδα (ληξιπρόθεσμες οφειλές προς τράπεζες, Δημόσιο και ασφαλιστικά ταμεία) σύντομα πλησιάζει το μέγεθος του δημοσίου χρέους!» τονίζει χαρακτηριστικά. Σημειώνεται πάντως ότι το ιδιωτικό χρέος της Ελλάδας είναι σημαντικά χαμηλότερο, σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, στοιχείο που δεν μειώνει τη σημασία του φαινομένου για την Ελλάδα, αλλά υπογραμμίζει τους κινδύνους που υφίστανται (και) στις άλλες χώρες για μια νέα κρίση, ιδιωτικού χρέους αυτή τη φορά.

Εξίσου ανησυχητικό, συνεχίζει η έκθεση, παρουσιάζοντας τις σημαντικότερες οικονομικές εξελίξεις, «είναι ότι οι λεγόμενες ‘αποδόσεις’ των ελληνικών δεκαετών ομολόγων παραμένουν με απόσταση οι υψηλότερες στην Ευρώπη.

Ιδιαίτερα ανησυχητική, τονίζεται ακομη στην έκθεση, «κρίνεται πάντως η διψήφια πτώση που παρουσιάζουν οι εξαγωγές σε ετήσια βάση, για δεύτερο συνεχόμενο τρίμηνο. Επίσης, η περαιτέρω υποχώρηση της κατανάλωσης δείχνει ότι δεν μπορεί πλέον μόνη της να στηρίξει διατηρήσιμη μεγέθυνση, λόγω των πρόσφατων, αλλά και των επικείμενων, δημοσιονομικών μέτρων.»

» Αντίθετα, θετική κρίνεται η αύξηση των επενδύσεων τόσο σε ετήσια όσο και σε τριμηνιαία βάση. Επίσης, κατά το β΄ τρίμηνο, υπήρξε αύξηση του ΑΕΠ σε ονομαστικές τιμές κατά 0,5% σε ετήσια βάση και κατά 1,3% σε τριμηνιαία βάση».

Σημειώνεται πάντως ότι, «με βάση και τα τελευταία στοιχεία για το ΑΕΠ, φαίνεται πως τα τελευταία σχεδόν δύο χρόνια, η ελληνική οικονομία συρρικνώνεται, γίνεται πιο κλειστή (μεγάλη μείωση εισαγωγών και εξαγωγών), με μειωμένη ιδιωτική κατανάλωση, αλλά αυξημένη δημόσια και τέλος, χωρίς ανάκαμψη των επενδύσεων. Δηλαδή ανετράπησαν οι τάσεις που είχαν δημιουργηθεί προηγουμένως» τονίζεται.

Η δυσμενής εξέλιξη, παρατηρεί το Γραφείο, «σημειώθηκε σε μια περίοδο, που η υπόλοιπη Ευρώπη πετυχαίνει ρυθμούς μεγέθυνσης όχι εντυπωσιακούς αλλά πάντως θετικούς. Ας προσθέσουμε ότι η κατάσταση θα ήταν χειρότερη χωρίς τους συνήθεις πόρους της ΕΕ (ΕΣΠΑ κ.ά.) και χωρίς τη νέα δανειακή σύμβαση που απέτρεψε τη στάση πληρωμών. Μέχρι σήμερα η χώρα απορρόφησε περίπου 30 δισ. ευρώ από τα προβλεπόμενα στη δανειακή σύμβαση, 86 δισ. ευρώ».

Υπεραισιόδοξες οι προβλέψεις για την ανάπτυξη

«Η κυβέρνηση και η ΤτΕ αναμένουν σχεδόν αλματώδη ανάπτυξη το 2017 κατά 2,7% του ΑΕΠ. Την ίδια αισιόδοξη πρόβλεψη περιέχει το Σχέδιο Προϋπολογισμού 2017 (Οκτώβριος 2016). Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) μάλιστα, υπερθεματίζει» αναφέρεται στην έκθεση.

Όμως, προστίθεται, «τα στοιχεία που διαθέτουμε δεν επιτρέπουν τόση αισιοδοξία. Οι εκτιμήσεις μη δημόσιων φορέων διαφέρουν (βλ. Πίνακα Ι). Αν επιβεβαιωθούν οι απαισιόδοξες προβλέψεις, θα ανατραπούν και προσδοκίες που έχουν επενδυθεί στο πρόγραμμα προσαρμογής».

Η επίσημη αισιοδοξία, αναφέρεται στην έκθεση, «δεν στηρίζεται μόνον ή κυρίως στον αυτοματισμό του κύκλου. Η κυβέρνηση αναγνωρίζει στο Προσχέδιο ΚΠ 2017 ότι μεσοπρόθεσμα η επιστροφή στον ενάρετο κύκλο της ανάπτυξης θα επιτευχθεί υπό προϋποθέσεις. Οι σπουδαιότερες: ‘Η συνεπής εφαρμογή του προγράμματος στήριξης της ελληνικής οικονομίας, σε συνδυασμό με την σταδιακή χαλάρωση των περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων και την πρόοδο στους τομείς της διευθέτησης μη εξυπηρετούμενων δανείων και δομικών αλλαγών’.»

«Η κυβέρνηση (ή ο οικονομικός πυρήνας της) έχει επομένως αποδεχθεί τους μακροοικονομικούς στόχους και τη φιλοσοφία των μεταρρυθμίσεων των θεσμών. Οι πρώτοι συμπυκνώνονται στην αποδοχή αυξανόμενων πρωτογενών πλεονασμάτων ως το 2018 τουλάχιστον» επισημαίνει η έκθεση.

Δεν πρέπει να υποτιμούνται οι κίνδυνοι

Αναφέροντας ότι έχει ήδη ξεκινήσει η διαδικασία για τη δεύτερη αξιολόγηση, τονίζεται στην έκθεση ότι η κυβέρνηση ελπίζει σε σύντομη ολοκλήρωσή της, καθώς «στόχος δεν είναι μόνον οι έγκαιρες εκταμιεύσεις των δόσεων, αλλά και η εφαρμογή της απόφασης του Μαΐου 2016 του Eurogroup για μερικά πρώτα βήματα ελάφρυνσης των δαπανών για εξυπηρέτηση του χρέους.»

»Η κυβέρνηση αναμένει ότι όλα αυτά θα αποκαταστήσουν την εμπιστοσύνη στην ελληνική οικονομία και, πιο απλά, θα επιτρέψουν στην ΕΚΤ να περιλάβει τα ελληνικά ομόλογα στο πρόγραμμα «ποσοτικής χαλάρωσης», που με τη σειρά του θα επηρεάσει τους ξένους επενδυτές και θα ανοίξει το δρόμο για την αναχρηματοδότηση του χρέους μέσω των αγορών. Το επόμενο βήμα θα είναι η οριστική διευθέτηση του χρέους με κάποιο συμβιβασμό μεταξύ ΔΝΤ και ΕΕ».

Όμως, τονίζει το ΓΠΤΒ, «δεν πρέπει να υποτιμούνται οι κίνδυνοι διάψευσης των προσδοκιών (ή προβλέψεων)».

Εστιάζει δε την προσοχή και στις διεθνείς οικονομικές και γεωπολιτικές εξελίξεις. «Στο μεταξύ συσσωρεύονται σύννεφα στο διεθνές και ευρωπαϊκό περιβάλλον μας (Brexit, πραξικόπημα στην Τουρκία, νέα μεταναστευτικά κύματα, εντάσεις στον ισλαμικό κόσμο, αναταράξεις στη διεθνή οικονομία και η αβεβαιότητα που δημιουργείται από τις εκλογικές αναμετρήσεις σε μεγάλες οικονομίες), που βρίσκουν τη χώρα χωρίς ‘μαξιλάρια’» σημειώνει.

«Αναμφίβολα η κατάσταση παραμένει κρίσιμη. Όμως, ουδείς εχέφρων θα επιθυμούσε αυτή τη στιγμή να αποτύχει η προσπάθεια εξόδου της χώρας από την κρίση, όπως έχει συμφωνηθεί στο τρίτο Μνημόνιο (όπως αναθεωρήθηκε τον Ιούνιο)» τονίζεται στην έκθεση.

Αργυρώ Τσατσούλη

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ