Η βόλτα στην Τεχεράνη με το «Ταξί» του Τζαφάρ Παναχί

Μαρία Πετροπούλου

Η τελευταία ταινία του σκηνοθέτη είναι ένα «παιχνιδιάρικο» ταξίδι στην πρωτεύουσα του Ιράν, αλλά και μια ενδοσκόπηση στο ίδιο το ιρανικό σινεμά.

Ο Τζαφάρ Παναχί, ένας από τους γνωστότερους διεθνώς Ιρανούς σκηνοθέτες, κέρδισε φέτος την Χρυσή Άρκτο στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου στο Βερολίνο (Μπερλινάλε) για το Ταξί, ενώ έχει τιμηθεί με το Χρυσό Λιοντάρι στο Φεστιβάλ της Βενετίας το 2000 για την ταινία Ο Κύκλος. Παράλληλα, έχει τιμηθεί στο Φεστιβάλ Καννών, με την Χρυσή Κάμερα για το Λευκό Μπαλόνι (1995) και με την Αργυρή Άρκτο στην Μπερλινάλε το 2006 για το Offside.

Ο εμβληματικός σκηνοθέτης του αντικυβερνητικού ιρανικού σινεμά είχε συλληφθεί για τις αντικαθεστωτικές του ταινίες και το Λευκό Μπαλόνι είναι η πρώτη του ταινία και η μοναδική που γυρίστηκε ελεύθερα στο Ιράν. Οι επόμενες, συμπεριλαμβανομένου και του Ταξί, γυρίστηκαν κρυφά, αφού, το 2010 επιβλήθηκε στον Παναχί κατ’οίκον περιορισμός έξι χρόνων, μαζί με 20ετή απαγόρευση να γυρίζει ταινίες και να βγει από τη χώρα.

Ωστόσο, εκείνος συνέχισε να δημιουργεί ταινίες, χρησιμοποιώντας κινητό τηλέφωνο και βιντεοκάμερα και τις εξήγαγε ως ψηφιακά αρχεία. Τεχνικά, απέφυγε τους επιβληθέντες περιορισμούς με το να δίνει τα εύσημα της δουλειάς του σε άλλους ανθρώπους. Αξίζει να τονιστεί, ότι η εμφάνιση κάθε ταινίας του Παναχί χαρακτηρίζεται ως «διαδικαστικό θαύμα».

Στη νέα του ταινία, ο ίδιος ο σκηνοθέτης βρίσκεται στη θέση του ταξιτζή, περιφέρεται στους δρόμους της Τεχεράνης και συζητά με τους επιβάτες. Η Telegraph επισημαίνει ότι από το νέο αυτό εγχείρημα διαφαίνεται ότι οι απαγορεύσεις έχουν χαλαρώσει λίγο.

Σε κάθε περίπτωση, πάντως, πρόκειται για μια από τις πιο δημιουργικές δουλειές του. Απομακρύνεται από τον «παθιασμένο» ακτιβισμό και επικεντρώνεται περισσότερο σε μια αντανάκλαση του εαυτού του, μέσα από τις ποικίλες συζητήσεις με τους επιβάτες του.

Όπως και στις δυο τελευταίες ταινίες του, ο Παναχί επιχειρεί να προβληματίσει, αγγίζοντας ευρύτερα θέματα, όπως τι ακριβώς είναι τελικά το σινεμά και σε ποιον απευθύνεται, καθώς και υπό ποιες συνθήκες λειτουργεί η κινηματογραφική βιομηχανία.

Τα ηθικά ερωτήματα που έμμεσα αναδεικνύονται εδώ αφορούν στο έγκλημα και στην παρανομία και στο πως αυτά πρέπει να αντιμετωπίζονται. Ανάμεσα τους επιβάτες του ταξί ξετυλίγεται ένα ντιμπέιτ. Ο ένας θεωρεί ότι οι κλέφτες πρέπει να έρχονται αντιμέτωποι με δημόσια εκτέλεση, ενώ άλλος υποστηρίζει ότι υπό ορισμένες συνθήκες απελπισίας, ο κάθε ένας μπορεί να γίνει παραβάτης.

Ένας από τους πρώτους επιβάτες του Παναχί είναι ο Ομίντ, ένας παλιός γνωστός που συνήθιζε να τον προμηθεύει με πειρατικές ταινίες. Ο κάθε Ομίντ αυτού του κόσμου μπορεί να είναι όλεθρος για το Χόλιγουντ, αλλά δώρο για τον Παναχί και άλλους κινηματογραφόφιλους, που συχνά δεν έχουν άλλο τρόπο για να αποκτούν και να βλέπουν ξένες ταινίες.

Οι πελάτες του ταξιτζή Παναχί αποτελούν ένα περίεργο μείγμα. Πέρα από τον Ομίντ, στο ταξί επιβιβάζονται δυο γυναίκες που έχουν μαζί ένα μπολ με χρυσόψαρο και που όταν ο οδηγός πατά απότομα το φρένο, μια αναμενόμενη καταστροφή συμβαίνει, αλλά και ένα 10χρονο κορίτσι. Στη συνέχεια, ο οδηγός βάζει στο ταξί έναν τραυματισμένο άντρα με τη γυναίκα του, με προορισμό το νοσοκομείο. Διάφορες ιστορίες ξετυλίγονται με φόντο τους δρόμους της Τεχεράνης.

Η ταινία έχει γυριστεί μέσα σε ένα ταξί, και αυτό είναι το εύρημα για το οποίο διακρίνεται. Αναδεικνύεται, έτσι, ένας ιδιαίτερος κύκλος συζητήσεων και με τον τρόπο αυτό, ο Παναχί υπενθυμίζει στο κοινό όλα όσα πρεσβεύει και όλα όσα θεωρεί ότι αξίζει να υπάρξει προβληματισμός.

Η Guardian την χαρακτηρίζει «ελκυστική και «αφοπλιστική», έξυπνα δομημένη, με «ασυνάρτητα» στοιχεία ενός δοκιμίου. Το γύρισμα μιας ταινίας μέσα σε ένα αυτοκίνητο είναι κάτι που έχει πραγματοποιήσει και ο Αμπάς Κιαροστάμι στις ταινίες του Δέκα (2002) και Η γεύση του κερασιού (1997). Είναι ένας τρόπος για τους σκηνοθέτες να χρησιμοποιούν το αυτοκίνητο ως σύμβολο φυλάκισης, έλλειψης στόχου και μοναξιάς. Το Ταξί, σύμφωνα με την βρετανική εφημερίδα, είναι η δουλειά ενός μοναδικού σκηνοθέτη, και αγωνιστή.

*Το Ταξί της Τεχεράνης θα προβληθεί στις Ειδικές Προβολές του 56ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, που διεξάγεται από τις 6 έως τις 15 Νοεμβρίου.

entertainment.in.gr