Γ.Οικονομίδης: Το σινεμά χρειάζεται ευφυία και προσωπικότητα

Η περίπτωση του Μικρού Ψαριού, είναι μάλλον ιδιότυπη. Κι αυτό γιατί πρόκειται για μία ταινία που «τρυπώνει» μέσα στην καρδιά του θεατή, μία ταινία που ωριμάζει με τον χρόνο και τα ερωτήματά της τα επεξεργάζεται ο θεατής καιρό μετά.

Αλλά και ο Γιάννης Οικονομίδης είναι ένας ιδιότυπος σκηνοθέτης. Το 2003 η ταινία του Σπιρτόκουτο έπεσε σαν βόμβα στο ελληνικό σινεμά, παρουσιάζοντας τη βία που σπαράσσει μια ελληνική οικογένεια.

Στο Μικρό Ψάρι κινείται από τη λεκτική βία στην κυριολεκτική, επιλέγοντας ως ήρωες ανθρώπους του υποκόσμου, με καθέναν από αυτούς να έχει τη δική του αντίληψη για το καλό και το κακό, το σωστό και το λάθος.

Το in.gr μίλησε με τον δημιουργό λίγο μετά την προβολή της ταινίας στο Κινηματογραφικό Φεστιβάλ του Βερολίνου και λίγο πριν από την έξοδό της στις αίθουσες.

• Σε αυτή την ταινία βλέπουμε τη συμμετοχή διαφορετικών τμημάτων της παραγωγής στη συγγραφή του σεναρίου (σ.σ. συμμετέχει ο ηθοποιός Βαγγέλης Μουρίκης και ο παραγωγός Χρήστος Κωνσταντακόπουλος). Πώς ήταν αυτή η εμπειρία;

Πολύ δημιουργική. Το βασικό είναι να μη φοβάσαι. Στο σενάριο ήμουν πάντα ο βασικός σεναριογράφος, αλλά αυτοί είναι άνθρωποι που τους ξέρω και εκμεταλλεύομαι το καλύτερο που έχουν να σου προσφέρουν. Το σημαντικό είναι να μη φοβάσαι και να είσαι ανοιχτός. Να μη νομίζεις ότι αυτό που έχεις απέναντί σου είναι το ευαγγέλιο και ότι δεν μπορείς να το πειράξεις.

• Είπες πριν ότι δεν πρέπει να φοβάσαι. Σε αυτό το πλαίσιο, πήρες την απόφαση να επιλέξεις κάποιους ανθρώπους που δεν ήταν επαγγελματίες ηθοποιοί;

Γενικά λειτουργώ ενστικτωδώς και μέσα από τη λογική της φιλίας. Όταν γνωρίζω κάποιους ανθρώπους σε βάθος και βλέπω ότι είναι και «μούρες» και έχουν έναν κόσμο με μεγάλο ενδιαφέρον, κάποια στιγμή τους προτείνω εάν θέλουν να στηθούν μπροστά από μία κάμερα, εάν θέλουν να παίξουν σε κάποια ταινία μου. Πιστεύω ότι για να κάνεις σινεμά χρειάζεται ευφυία και προσωπικότητα. Εάν έχεις αυτά τα δύο, μπορείς να κάνεις σινεμά. Η εκπαίδευση ίσως να ισχύει για το θέατρο. Το δεύτερο είναι οι εμμονές, τα απωθημένα. Την Πόπη Τσαπανίδου ήθελα να τη δω να παίζει, να τη δω σαν ηθοποιό.

• Πώς αντιμετώπισαν την απαιτητική διαδικασία, τόσο των προβών όσο και των γυρισμάτων;

Με πιο θρησκευτική προσήλωση από ότι οι ηθοποιοί. Επενδύω πολύ στο ζήτημα ηθοποιός, δεν κάνω υποχωρήσεις και δεν χαρίζομαι. Όλοι μπήκαν στη διαδικασία λέγοντας ότι αφήνονται σε μένα και πάμε για το καλύτερο.

• Αισθάνεσαι μεγαλύτερη ασφάλεια να δουλεύεις με φίλους σου;

Αισθάνομαι περισσότερη ασφάλεια για τη δουλειά, να δουλεύω με ανθρώπους που έχω επικοινωνήσει, τους ξέρω, που δεν με έχουν απογοητεύσει, που είναι μέρος του κόσμου μου πια. Ομάδα που κερδίζει δεν αλλάζει. Μου αρέσει και η έννοια της οικογένειας σε μια ταινία. Ότι η οικογένεια των ηθοποιών μου διευρύνεται από ταινία σε ταινία. Απλά μπαίνουν καινούρια άτομα.

• Τελικά ο Στράτος είναι ένα μικρό ψάρι ή ένα είδος σαμουράι;

Είναι ένα μικρό ψάρι με μεγάλη ψυχή. Και πάνω σε αυτόν ποντάρουμε όλοι. Σε αυτή τη ζωή ποντάρουμε στα μικρά ψάρια που έχουν μεγάλη ψυχή. Από εκεί προέρχεται η όποια ελπίδα. Ο Στράτος είναι ένας ήρωας πιο εσωστρεφής, πιο κινηματογραφικός.

• Και πιο ρομαντικός;

Και πιο ρομαντικός. Σωστή παρατήρηση. Κουβαλάει περισσότερη μυθολογία πάνω του, παρά πραγματικότητα.

• Στο σινεμά σου το θέμα της βίας (λεκτικής, σωματικής) βρίσκεται στο επίκεντρο. Τα τελευταία χρόνια βλέπουμε ότι το θέμα της βίας απασχολεί πολύ τους Έλληνες κινηματογραφιστές. Γιατί πιστεύεις ότι γίνεται αυτό;

Το θέμα της βίας απασχολεί όλη την τέχνη από καταβολής κόσμου και όλη τη δραματουργία από καταβολής κόσμου έτσι κι αλλιώς. Να πούμε για τον Σαίξπηρ, για τον Ντοστογιέφσκι; Για τον ιταλικό νεορεαλισμό; Βία, εξουσία, πάθη, χρήμα είναι πράγματα που είναι σύμφυτα με τον άνθρωπο. Είναι αρχετυπικά θέματα. Ο έρωτας, ο θάνατος: ακόμα και αυτά εμπεριέχουν τη βία. Ίσως το ελληνικό σινεμά να ξύπνησε τώρα τελευταία σε σχέση με παλιότερες εποχές που ασχολιόταν με θέματα του καναπέ και του σαλονιού και τις ατελείωτες ενδοσκοπήσεις των ηρώων.

• Έχεις δηλώσει ότι έχεις εμπνευστεί από το γαλλικό φιλμ νουάρ; Πόσο ενέπνευσαν το Μικρό Ψάρι;

Είμαι μεγάλος θαυμαστής του Λουί Μαλ. Θα ήθελα να κάνω τις ταινίες του Λούι Μαλ. Το σινεμά του Μελβίλ, του Μαλ, τα νουάρ του Τριφό, του Καρνέ, αυτό είναι ένα κομμάτι που έχω πάντα στο μυαλό μου. Υπάρχει και το κομμάτι της ανθρωποκεντρικής δραματουργίας, το σινεμά του Κασσαβέτη, του Μάικ Λι, του Λόουτς. Το σινεμά των ηθοποιών. Προσπαθώ να τα συγκεράσω αυτά τα δύο. Και σε ένα τρίτο επίπεδο υπάρχει το σινεμά της σκληρότητας και του βάθους, το σινεμά του Γκασπάρ Νοέ και του Λάρι Κλαρκ. Είναι και αυτό το σινεμά που με συναρπάζει που πάει πολύ βαθιά στην ανθρώπινη ψυχή, πέρα από το καλό και το κακό.

• Πώς ήταν η εμπειρία του Βερολίνου;

Πολύ ουσιαστική. Η ταινία επικοινώνησε με τον κόσμο, ακόμα και με εκείνους που διαφώνησαν. Μπορείς να επικοινωνήσεις και διαφωνώντας. Η ταινία στάθηκε με κότσια απέναντι από όλες τις ξένες παραγωγές: στη φωτογραφία, τις ερμηνείες, τη θεματολογία. Σε κάποιους άρεσε, σε κάποιους δεν άρεσε, κάποιοι την αγάπησαν, κάποιοι την μίσησαν, αλλά αυτό είναι το παιχνίδι. Δεν κάνω ταινίες που σώνει και καλά πρέπει να αγαπηθούν από όλους. Έχουμε μεγαλώσει πια. Είναι η τέταρτη ταινία μου, ξέρω τι να περιμένω. Μπορώ να σου πω ακριβώς και το σημείο όπου κάποιος θα δυσφορήσει. Αλλά εάν κάτσει, θα δει την ταινία μέχρι τέλους. Και εγώ όταν πηγαίνω να δω μια ταινία, αν δεν γουστάρω φεύγω. Ή κοιμάμαι στο σινεμά. Αυτό είναι έντιμο και δημοκρατικό. Το θέμα είναι να μην είσαι προκατειλημμένος, να μην είσαι κακεντρεχής και φθονερός, να πηγαίνεις ανοιχτός να δεις μία δουλειά ενός ανθρώπου που προσπαθεί να επικοινωνήσει έντιμα μαζί σου. Στα ξένα φεστιβάλ υπάρχει η ευκαιρία, αλλά πολλές φορές το κλίμα είναι ανθρωποφαγικό. Είναι ένας άλλος πόλεμος και εκεί.

• Στα ξένα φεστιβάλ οι ελληνικές ταινίες πάνε καλά, αλλά στην Ελλάδα κόβουν ελάχιστα εισιτήρια. Γιατί νομίζεις ότι συμβαίνει αυτό;

Δεν ξέρω. Αυτό είναι ένα πολύ σοβαρό θέμα. Είναι και για μένα ένα ερωτηματικό που δεν έχει απαντηθεί. Δεν ξέρω γιατί ο Έλληνας έχει τέτοια περιφρόνηση και τέτοια απαξία για το ελληνικό σινεμά. Υπάρχουν πάρα πολλοί λόγοι. Αυτή η δυσπιστία και η εχθρότητα έχει ξεπεράσει κάθε όριο. Ίσως να φταίμε και εμείς σε αυτό. Ίσως να μην έχουμε κάνει τον Έλληνα να νιώσει πραγματικά υπερήφανος, να μην τον έχουμε πείσει ότι μιλάμε πραγματικά γι’ αυτόν, για τις αγωνίες του, για τις χαρές του, για τις λύπες του, τα προβλήματά του. Κάτι δεν έχουμε καταφέρει κι εμείς. Με απασχολεί το που στεκόμαστε εμείς σε σχέση με τον συμπολίτη μας. Πρέπει και εμείς να κάνουμε τη δική μας αυτοκριτική. Οφείλουμε να μας απασχολεί αυτό συνεχώς.

• Το «Μικρό Ψάρι» θα προβάλλεται στις αίθουσες από τις 27 Μαρτίου.

Αγγελική Στελλάκη

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ