Τι ρόλο παίζουν οι βιταμίνες C και Ε στο οξειδωτικό στρες;

Την επίδραση της άσκησης στο οξειδωτικό στρες, τόσο των ενηλίκων όσων και παιδιών νεαρής ηλικίας, έχει βάλει στο «μικροσκόπιο» το εργαστήριο βιοχημείας της άσκησης του Κέντρου Έρευνας και Αξιολόγησης της Φυσικής Απόδοσης του ΤΕΦΑΑ του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.

Από έρευνες που έχουν γίνει στο συγκεκριμένο εργαστήριο, αλλά και άλλες ερευνητικές εργασίες προκύπτει, όπως εξηγεί ο αναπληρωτής καθηγητής βιοχημείας της άσκησης στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Θανάσης Τζιαμούρτας ότι δεν είναι απολύτως σίγουρο πως μπορεί να δοθεί μια ξεκάθαρη κατευθυντήρια οδηγία για τη δοσολογία λήψης των βιταμινών C και Ε από τους αθλητές.

Πολλοί ερευνητές αναφέρουν -και συμφωνεί ο ίδιος μαζί τους- ότι το οξειδωτικό στρες είναι απαραίτητο για να επέλθουν προπονητικές προσαρμογές και μεταβολή αυτού, με τη λήψη αυξημένης ποσότητας αντιοξειδωτικών ουσιών, μπορεί να επηρεάσει την απόδοση. «Αυτό βέβαια δε σημαίνει», διευκρινίζει ο κ. Τζιαμούρτας, ότι δεν μπορεί να πάρει κάποιος αρκετή ποσότητα αυτών των βιταμινών διαμέσου της διατροφής, καταναλώνοντας αρκετά φρούτα και λαχανικά. Ίσως, μάλιστα, αυτός ο τρόπος να είναι και ο πιο δόκιμος».

«Είναι γενικά παραδεκτό», λέει ο κ. Τζιαμούρτας, «πως τόσο η βιταμίνη C όσο και η βιταμίνη Ε έχουν αντιοξειδωτική δράση. Ο ρόλος τους είναι να δωρίζουν ένα ηλεκτρόνιο σε μόρια που αποκαλούνται ελεύθερες ρίζες και με τον τρόπο αυτό να τις επαναφέρουν στη μη-επιβλαβή για τα κύτταρα του οργανισμού μορφή. Εκτός των δύο αυτών βιταμινών υπάρχουν πολλές άλλες ουσίες, συμπεριλαμβανομένων και ενζύμων, οι οποίες έχουν παρόμοια δράση και συγκαταλέγονται στην κατηγορία των αντιοξειδωτικών ουσιών. Ο διαχωρισμός των αντιοξειδωτικών ουσιών γίνεται σε ενζυμικές και μη-ενζυμικές ουσίες και η βιταμίνη C και Ε συγκαταλέγονται στη δεύτερη κατηγορία».

Επίσης, σύμφωνα με τον ερευνητή, ένα άλλο χαρακτηριστικό στοιχείο της δράσης αυτών των δύο βιταμινών είναι πως έχουν αλληλοεξαρτώμενη δράση. «Μας είναι γνωστό ότι η βιταμίνη C μπορεί και ‘ανάγει’, επαναφέρει δηλαδή, στην αρχική και μη-επιβλαβή για τα κύτταρα μορφή, τη βιταμίνη Ε. Αυτό οδηγεί όμως στην οξείδωση της βιταμίνης C όπου εκεί εμπλέκονται άλλοι μηχανισμοί για την επαναφορά της βιταμίνης C στην ανηγμένη μορφή», σημειώνει.

Σύμφωνα με τους περισσότερους οργανισμούς που ασχολούνται με τη διατροφή, η συνιστώμενη ημερήσια δοσολογία για τη βιταμίνη C είναι 90 mg για τους άνδρες και 75 mg για τις γυναίκες ενώ για τη βιταμίνη Ε οι 23 IU για άνδρες και γυναίκες.

Αρκετές αναφορές παλαιών όσο και πρόσφατων ερευνών υποδεικνύουν πως η συμπληρωματική λήψη βιταμινών μπορεί να προκαλέσει αλλαγές σε παράγοντες που σχετίζονται με το οξειδωτικό στρες. Αυτά τα ευρήματα προέρχονται από πειράματα που έγιναν σε πειραματόζωα ή σε ανθρώπους. «Φαίνεται», διευκρινίζει ο κ. Τζιαμούρτας, «πως η συμπληρωματική λήψη των δύο αυτών βιταμινών (σε πολύ μεγαλύτερες δόσεις αυτών που συστήνουν οι οργανισμοί), είτε μεμονωμένα ή συνδυαστικά, μπορεί να μειώσει τη λιπιδική υπεροξείδωση (καταστροφή των λιπιδίων κυρίως των μεμβρανών των κυττάρων) διαφόρων ιστών (καρδιακού, ηπατικού κ.λπ.)».

Ωστόσο, η εικόνα είναι διαφορετική όταν τα πειράματα έγιναν σε ανθρώπους που κάνουν κάποιας μορφής άσκηση και η φυσική τους κατάσταση βρίσκεται σε μέτρια ή πολύ καλή κατάσταση. «Τελευταίες εργασίες, και από το δικό μας εργαστήριο δείχνουν πως η συμπληρωματική λήψη των δύο αυτών βιταμινών από ασκούμενους δεν επέφερε καμία αλλαγή στα επίπεδα οξειδωτικού στρες στην ηρεμία. Ένας πιθανός λόγος για αυτή τη διαφοροποίηση είναι το γεγονός ότι τα ασκούμενα άτομα – σε γενικές γραμμές – προσέχουν τη διατροφή τους, με αποτέλεσμα και τα επίπεδα των αντιοξειδωτικών ουσιών στο σώμα τους να είναι σε υψηλότερα επίπεδα. Επίσης, η άσκηση από μόνη της επιφέρει αύξηση του αντιοξειδωτικού μηχανισμού με αποτέλεσμα να μην υπάρχει αρκετός χώρος για βελτίωση του αντιοξειδωτικού συστήματος με τη συμπληρωματική λήψη των δύο βιταμινών. Η μόνη πιθανή περίπτωση που μπορεί να επιφέρει κάποια επίδραση η συμπληρωματική λήψη των βιταμινών είναι να μειώσει την εμφάνιση του οξειδωτικού στρες αμέσως μετά από μια προπόνηση», εξηγεί ο κ. Τζιαμούρτας.

Μπορούν οι βιταμίνες C και Ε να βελτιώσουν την αθλητική απόδοση;
Δεν είναι ακόμα ξεκάθαρο κατά πόσο – συνεχίζει ο κ. Τζιαμούρτας – μπορεί η συμπληρωματική λήψη αυτών των δύο βιταμινών συγκεκριμένα να βελτιώσει την αθλητική απόδοση. «Στέκομαι σε μερικές πρόσφατες εργασίες που έγιναν σε εργαστήρια του εξωτερικού, αλλά και στο δικό μας εργαστήριο, που δείχνουν ότι η συμπληρωματική λήψη των δύο αυτών βιταμινών δε βελτιώνει την απόδοση σε μεγαλύτερο βαθμό σε σχέση με τη λήψη εικονικού συμπληρώματος», επισημαίνει.

Όσον αφορά το δικό του εργαστήριο η άσκηση, όπως λέει, ήταν προπόνηση με αντιστάσεις, ενώ στις άλλες εργασίες η προπόνηση ήταν αερόβιου τύπου. Υπάρχουν βέβαια και ορισμένες απόψεις στη βιβλιογραφία που αναφέρουν ότι η συμπληρωματική λήψη βιταμίνης C και Ε μπορεί να μειώσει την απόδοση.

Επομένως, αναφέρει ο κ. Τζιαμούρτας, δεν είναι σίγουρο κατά πόσο είναι σωστή η πρακτική της λήψης αυτών των δύο βιταμινών για τη βελτίωση της απόδοσης.