Τα μοναστήρια του Ηρακλείου

ΔΗΜΟΣ ΓΑΖΙΟΥ

Μονή Αγίου Παντελεήμονα
Κτισμένη την τελευταία περίοδο της Ενετοκρατίας, η Μονή βρίσκεται σε ένα κατάφυτο τοπίο, όπου φτάνει κανείς ύστερα από διαδρομή 5 χιλιομέτρων. Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας το μοναστήρι αποτέλεσε κέντρο της επαναστατικής δράσης και, παρά το γεγονός ότι γνώρισε σοβαρές καταστροφές και λεηλασίες, διατηρήθηκε η παραδοσιακή μοναστηριακή αρχιτεκτονική του. Η μονή, αν και χωροθετείται στο Δήμο Τυλίσσου, ανήκει διοικητικά στο Δήμο Γαζίου.

Μονή Σαββαθιανών
Το γυναικείο Μοναστήριβρίσκεται 14χλμ. δυτικά του Ηρακλείου στο δρόμο για τη Ροδιά. Είναι κτισμένο σε ύψος 417μ. και σε κατάφυτη περιοχή. Στη μονή υπάρχουν δύο εκκλησίες, της Παναγίας, που χρονολογείται από το 16ο αιώνα, και του Αγίου Αντωνίου, που χρονολογείται από το 15ο αιώνα. Ενα κομμάτι του ναού είναι κτισμένο μέσα σε σπηλιά και μια μικρή γέφυρα, από το 1535, συνδέει την εκκλησία με το κυρίως μοναστήρι. Εκεί μπορεί κανείς να αγοράσει παραδοσιακά κεντήματα.

Μονή Τρεις Εκκλησιές
Στον οικισμό Λινοπεράματα, και καθ οδόν για το φαράγγι του Αλμυρού Ποταμού βρίσκεται το μοναστήρι Τρεις Εκκλησίες, ένα μεσαιωνικό καθολικό μοναστήρι του 14ου αιώνα.

ΔΗΜΟΣ ΓΟΡΓΟΛΑΙΝΗΣ

Μονή Γοργολαΐνης
Γνωστή και ως Μοναστήρι των Γοργολιανών, βρίσκεται1χλμ. περίπου δυτικά από το χωριό Κάτω Ασίτες. Το όνομά της ίσως προέρχεται από τη σύντμηση των λέξεων γοργός και ελεήμων. Η ακριβής χρονολογία ανέγερσης παραμένει άγνωστη, εικάζεται όμως ότι κτίστηκε προς το τέλος της Ενετοκρατίας στην Κρήτη, καθώς στον περίβολο του μοναστηριού υπάρχει ενετική κρήνη του 1617. Επί Τουρκοκρατίας, η μονή καταστράφηκε τρεις φορές, ως αντίποινο για το ρόλο της στις εξεγέρσεις κατά του οθωμανικού ζυγού, και ξανακτίστηκε ισάριθμες φορές. Η δίκλιτη εκκλησία της μονής είναι αφιερωμένη στους Αγίους Γεώργιο Γοργοελεήμονα και Νικόλαο. Τέλος, σε μικρή απόσταση από το μοναστήρι υπάρχει ο τάφος του αγωνιστή Φραγκιού Μαστραχά, ο οποίος σκοτώθηκε κατά την εξέγερση του 1868.

Μονή Χρυσοπηγής
Στη θέση Χρυσοπηγή Πυργού, 1χλμ. νότια από τον Αγιο Μύρωνα, υπάρχει η ομώνυμη μονή, μετόχι της σημερινής Mονής Γοργολαΐνης.

ΔΗΜΟΣ ΚΑΣΤΕΛΛΙΟΥ

Μονή Καλλέργη
Κτισμένη5χλμ. βορειοδυτικά από το Καστέλλι, η Μονήείναι σχετικά πρόσφατη, αλλά πιστεύεται ότι τα κτίρια -που χρονολογούνται από τα μέσα του 19ου αιώνα- ανεγέρθηκαν στην τοποθεσία παλαιότερου μοναστηριού. Ανήκει στη λασιθιώτικη Μονή Βιδιανής από την οποία αγοράστηκε το 1874. Σύμφωνα με επιγραφή στο κωδωνοστάσιό της ανακαινίστηκε το 1912, διατηρώντας ωστόσο προγενέστερα στοιχεία. Η μονή εγκαταλείφθηκε μετά το θάνατο των μοναχών που συνέδραμαν στην ανακαίνισή της, απόφαση η οποία ίσως οφείλεται και στην πυρκαγιά που ξέσπασε το 1931 και κατέστρεψε σημαντικό μέρος των ελαιώνων της. Σήμερα ο χώρος είναι καλοδιατηρημένος, ενώ το κεντρικό κτίριο της μονής επισκευάστηκε πρόσφατα.

ΔΗΜΟΣ ΝΙΚΟΥ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ

Μονή Αγκαράθου
Η ανδρώα Μονή Αγκαράθου είναι κτισμένη σε πετρώδες ύψωμα, πιθανότατα στην τοποθεσία παλαιότερης μονής, ανάμεσα στα χωριά Σγουροκεφάλι και Σαμπάς, σε απόσταση 23χλμ. νοτιοανατολικά από το Ηράκλειο. Χρονολογείται από το 15ο αιώνα, εποχή κατά την οποία ήταν ιδιοκτησία της οικογένειας Καλλέργη, ενώ από τα μέσα του 16ου αιώνα η εκτέλεση οχυρωματικών έργων τής δίνει φρουριακή μορφή, στοιχεία της οποίας σώζονται μέχρι σήμερα.
Το όνομα της μονής λέγεται ότι προέρχεται από την αγκαραθιά, τοπική ονομασία του φασκόμηλου, καθώς σύμφωνα με την παράδοση η εικόνα της Παναγίας, στην οποία είναι αφιερωμένος ο ναός της μονής, βρέθηκε στο σημείο αυτό κάτω από μια φασκομηλιά. Μπροστά στο ιερό του ναού υπάρχει σήμερα μια ροδιά, που λέγεται ότι είναι η αρχική φασκομηλιά την οποία μπόλιασαν οι μοναχοί της εποχής, με αποτέλεσμα να μετατραπεί σε δένδρο. Το θαύμα αυτού του παρά φύσιν μπολιάσματος ίσως εξηγεί το γεγονός ότι οι μοναχοί κρατούν αναμμένο στον κορμό της ένα καντήλι.
Η Μονή Αγκαράθου υπήρξε σημαντικό πνευματικό κέντρο της Κρήτης κατά την Ενετοκρατία. Εκεί φοίτησαν επιστήμονες της εποχής, ενώ έγγραφα του 1559, που βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο Ιστορίας, αποδεικνύουν ότι η μονή διέθετε σημαντικότατη βιβλιοθήκη. Στην περίοδο της οθωμανικής κυριαρχίας, έπεσε σε παρακμή, καθώς οι Τούρκοι επέβαλαν βαριά φορολογία και απαγόρευσαν κάθε έργο για την επισκευή της. Την εποχή αυτή τα σημαντικότερα κειμήλια της μονής, καθώς και η εικόνα της Παναγίας φυγαδεύτηκαν στα Κύθηρα, από όπου κατάγονταν διάφοροι ηγούμενοι και πολλοί μοναχοί της Αγκαράθου. Εκεί παρέμειναν μέχρι το 1970, όταν οι αρχές των Κυθήρων παρέδωσαν στη μονή όσα από τα κειμήλιά της είχαν διασωθεί, μεταξύ των οποίων και την εικόνα που είχε ονομαστεί Παναγία Ορφανή όσο παρέμενε μακριά από το μοναστήρι. Σήμερα, η εικόνα κοσμεί το ιερό του ναού που είναι αφιερωμένος σε αυτήν.
Πληροφορίες, τηλ. 2810 771218, 771621 και 771874.

Μονή Παναγίας Σπηλιώτισσας
Η παλαιά Μονή, μετόχι της Μονής Σινά, ιδρύθηκε το 10ο αιώνα και βρίσκεται σε κατάφυτη περιοχή στο ομώνυμο φαράγγι.

ΔΗΜΟΣ ΤΕΜΕΝΟΥΣ

Μονή Επανωσήφη
Ιδρύθηκε γύρω στο 1590 από τον Παΐσιο, μοναχό της Μονής Απεζανών. Σύμφωνα με την παράδοση, σε όραμά του ο Αγιος Γεώργιος Τροπαιοφόρος του υπέδειξε το χώρο για την οικοδόμησή της και χάραξε τις διαστάσεις του ναού. Πρόκειται για ένα από τα σπουδαιότερα μοναστήρια της Κρήτης, με μεγάλη περιουσία και ενετική κρήνη με νερό φυσικής πηγής στον περίβολό του.
Η Μονή Επανωσήφη υπήρξε σημαντικό πνευματικό κέντρο επί Τουρκοκρατίας και διαδραμάτισε πρωτοποριακό ρόλο στις εξεγέρσεις κατά του οθωμανικού ζυγού, κατά τις οποίες καταστράφηκε για να ανακαινιστεί αργότερα. Σήμερα η μονή είναι ένας ευχάριστος και καλοδιατηρημένος χώρος με σημαντικά κειμήλια.

Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ηρακλείου