Ελσα Σκιαπαρέλι: Αποθέωση στο σουρεαλισμό της σχεδιάστριας που μίσησε θανάσιμα η Κοκό Σανέλ

«Πριν από εμένα», επέμενε κάποτε η Ελσα Σκιαπαρέλι, «όλα ήταν μαύρα ή σκούρα μπλε ή γκρι ή καφέ ή μπεζ» -και δεν είχε άδικο.

Ως η πρώτη ίσως εξαιρετικά αντισυμβατική σχεδιάστρια, η Σκιαπαρέλι άφησε το στίγμα της στην υψηλή ραπτική του 20ού αιώνα, εισάγοντας τη φαντασία, το παιχνίδι και το απρόβλεπτο στις δημιουργίες.

Το έργο της ήταν επαναστατικό, σαρώνοντας το «σκονισμένο» πρωτόκολλο της μόδας. Αυτόν ακριβώς τον δημιουργικό άθλο θα αναδείξει τον προσεχή Μάρτιο η έκθεση Schiaparelli: Fashion Becomes Art στο Μουσείο Victoria and Albert του Λονδίνου.

Η έκθεση θα συγκεντρώσει περίπου 200 αντικείμενα – από ενδύματα και αξεσουάρ μέχρι γλυπτά και πίνακες ζωγραφικής – για να αποτυπώσει την ιστορία και την ευαισθησία της καινοτόμου σχεδιάστριας.

«Το V&A διαθέτει μία από τις μεγαλύτερες και σημαντικότερες συλλογές μόδας στον κόσμο, και την κορυφαία συλλογή ενδυμάτων Σκιαπαρέλι στη Βρετανία. Η συνεργασία της Σκιαπαρέλι με καλλιτέχνες και τον κόσμο της performance καθιστούν τον Οίκο και την ιδρύτριά του ένα ιδανικό θέμα για μια εντυπωσιακή έκθεση στο V&A» δήλωσε ο διευθυντής του μουσείου V&A, Τρίστραμ Χαντ.

Γεννημένη στη Ρώμη, η Σκιαπαρέλι άνοιξε το πρώτο της ατελιέ στο Παρίσι το 1927. Εκεί, οραματίστηκε trompe l’oeil σχέδια, πειραματικές υφές, σοκαριστικές παλέτες και έντονα prints καλλιεργώντας ένα πρωτοποριακό όραμα που αψηφούσε τους αυστηρούς κανόνες της υψηλής ραπτικής.

Τα προκλητικά της σχέδια πήγαζαν τόσο από την αφοσίωσή της στην προσωπική ελευθερία και την αυτοέκφραση, όσο και από τους στενούς της δεσμούς με τον κύκλο των Σουρεαλιστών.

Μια τυχαία συνάντηση με τον Ντανταϊστή Φράνσις Πικαμπιά και τη σύζυγό του, κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού στην Αμερική το 1916, έφερε τη Σκιαπαρέλι σε επαφή με τη σουρεαλιστική σκηνή του Παρισιού και πολύ γρήγορα η δημιουργός ενσωμάτωσε την πρακτική της στις δημιουργίες της.

Καθ’ όλη τη δεκαετία του 1930, το ατελιέ της παρήγαγε συνεργατικά έργα, όπως ένα βραδινό παλτό κεντημένο με μια οπτική ψευδαίσθηση από τον Ζαν Κοκτώ, ένα γούνινο βραχιόλι από την Μέρεντ Όπενχαϊμ, σπειροειδή γυαλιά σχεδιασμένα από τον Μαν Ρέι, και μια σειρά αντικειμένων που αψήφησαν τη λογική με τον Σαλβαδόρ Νταλί όπως τα εμβληματικά Καπέλο-Παπούτσι και το Φόρεμα με τον Αστακό.

«Η συνεργασία με καλλιτέχνες όπως οι Μπεμπ Μπεράρ, Ζαν Κοκτώ, Σαλβαδόρ Νταλί, Βερτές, Βαν Ντονγκέν, και με φωτογράφους όπως οι Χόινινγκεν Χούνε, Χορστ, Σέσιλ Μπίτον, και Μαν Ρέι σου έδινε μια αίσθηση ευφορίας», αναλογίστηκε κάποτε η Σκιαπαρέλι.

«Ένιωθες ότι σε υποστήριζαν και σε κατανοούσαν πέρα από την ωμή και βαρετή πραγματικότητα του απλού ραψίματος ενός φορέματος προς πώληση» είχε πει.

Οι θεατρικές δημιουργίες της Σκιαπαρέλι τις καθιστούσαν ιδανικές και για κινηματογραφικές και θεατρικές παραγωγές.

Σχεδίασε τα κοστούμια της Μέι Γουέστ για την ταινία Every Day’s a Holiday του 1937, προσαρμόζοντάς τα πάνω σε ένα μανεκέν σμιλεμένο στα αναλογίες της σταρ -το ίδιο μοντέλο που ενέπνευσε το μπουκάλι για το άρωμα Shocking της Σκιαπαρέλι, το οποίο σχεδιάστηκε σε συνεργασία με την Λεονόρ Φίνι.

Αυτές οι δημιουργικές συνεργασίες βρίσκονται στην καρδιά της έκθεσης Fashion Becomes Art όπου ανάμεσα στα εκθέματα το κοινό θα δει ορισμένα από κομμάτια από τη μόνιμη συλλογή του V&A, όπως τα φορέματα Σκελετός και Δάκρυα της Σκιαπαρέλι, και το Καπέλο-Παπούτσι, όλα δημιουργημένα μαζί με τον Νταλί.

Μαζί τους εκτίθενται έργα τέχνης των Πάμπλο Πικάσο, Ζαν Κοκτώ και Μαν Ρέι, τα οποία βοηθούν να απεικονιστεί το δημιουργικό περιβάλλον της σχεδιάστριας.

Μετά τον θάνατο της σχεδιάστριας το 1973 και έπειτα από δεκαετίες με διακοπές και επανεκκινήσεις, ο νέος Οίκος Σκιαπαρέλι ιδρύθηκε το 2014.

Ο γεννημένος στο Τέξας σχεδιαστής Ντάνιελ Ρόουζμπερι ανέλαβε τα ηνία ως δημιουργικός διευθυντής το 2019, αποτελώντας τον πρώτο Αμερικανό που ηγήθηκε ενός γαλλικού οίκου υψηλής ραπτικής. ο Ρόουζμπερι έχει επιδιώξει να δημιουργήσει μια νέα φωνή για τον οίκο, διατηρώντας παράλληλα την σουρεαλιστική του κληρονομιά.

«Όσο περισσότερο αναφέρομαι στο έργο της και το χρησιμοποιώ ως αφετηρία, τόσο καλύτερο γίνεται το δικό μου έργο», έχει πει για τη Σκιαπαρέλι. «Η κληρονομιά της μοιάζει με μια ανείπωτη ιστορία».

Η έκθεση θα αναφερθεί και στο έργο του Ρόουζμπερι, παρουσιάζοντας κομμάτια όπως το επιχρυσωμένο ορειχάλκινο κολιέ με πνεύμονες από τη συλλογή Φθινόπωρο 2021, το οποίο φόρεσε η Μπέλα Χαντίντ στο Φεστιβάλ Καννών σε μια εμφάνιση που έγινε viral. Αυτά τα σχέδια, δήλωσε η διευθύνουσα σύμβουλος του οίκου, Ντελφίν Μπελινί, «τιμούν και επανεφευρίσκουν την όρασή της [της Σκιαπαρέλι] για έναν νέο αιώνα».

«Η ατρόμητη φαντασία και η ριζοσπαστική όραση της Σκιαπαρέλι επαναπροσδιόρισαν τα όρια μεταξύ μόδας και τέχνης», πρόσθεσε. «Αυτή η έκθεση γιορτάζει την διαρκή επιρροή της μέσα από εμβληματικές συνεργασίες με δασκάλους του 20ού αιώνα και μια πρωτοποριακή συγχώνευση δημιουργικότητας και εμπορίου».

Η έκθεση Schiaparelli: Fashion Becomes Art παρουσιάζεται στο Μουσείο V&A, Cromwell Rd, Λονδίνο, από τις 21 Μαρτίου έως την 1η Νοεμβρίου 2026.

Αιώνια εχθρός της Κοκό Σανέλ

Η πιο αναγνωρίσιμη σχεδιάστρια στην ιστορία της μόδας, Κοκό Σανέλ, δεν τα πήγαινε και τόσο καλά με την Ιταλίδα συνάδελφό της, Έλσα Σκιαπαρέλι, που έπαιρνε έμπνευση για τα σχέδιά της από τα έργα σουρελιστών καλλιτεχνών, οι περισσότεροι εκ των οποίων ήταν πολύ καλοί της φίλοι.

Η έχθρα τους ήταν τόσο έντονη που οδήγησε σε μία θρυλική διαμάχη σε ένα πάρτι μία μέρα πριν την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Κατά τη διάρκεια του πάρτι, η Σανέλ πλησίασε τη Σκιαπαρέλι και της ζήτησε να χορέψουν, εκείνη δέχτηκε και η Γαλλίδα παρτενέρ της την οδήγησε επίτηδες σε έναν πολυέλαιο, που έβαλε φωτιά στο φόρεμά της.