Εργασία: Γιατί οι άντρες δυσκολεύονται να μην είναι η βασική πηγή εσόδων της οικογένειάς τους

Δεν είναι λίγοι οι άντρες που δυσκολεύονται να μείνουν σπίτι, επιλέγοντας μόνο η γυναίκα να εργάζεται και να αποτελεί τη βασική ή τη μοναδική πηγή εσόδων της οικογένειας, καθώς η κοινωνική κριτική ασκεί πίεση και δημιουργεί αμφιβολίες.

Η κοινωνική πίεση που προκαλεί χαμηλό αυτοσεβασμό

«Σε ‘τρώει’ λίγο η περηφάνια σου που η γυναίκα σου είναι αυτή που βγάζει όλα τα λεφτά», είπε ο Ντέιβ, για την ιδιότητά του ως πατέρας που μένει στο σπίτι.

«Τους λες ότι μένεις στο σπίτι και… νομίζουν ότι είσαι ένας ‘θηλυπρεπής’ τύπος», είπε ο Τομ. Και οι δύο συμμετείχαν σε μια ερευνητική μελέτη, όπου άνδρες και γυναίκες πήραν συνεντεύξεις σχετικά με τον αντίκτυπο που έχει το γεγονός ότι οι γυναίκες στις σχέσεις τους είναι οι πάροχοι των εσόδων.

Αυτά είναι μόνο μερικά παραδείγματα της κρίσης που βιώνουν οι άντρες που αποφασίζουν να μην εργάζονται.

Στη μελέτη, οι συμμετέχοντες δήλωσαν ότι ένιωθαν ότι κρίνονται εν μέρει επειδή εδώ και καιρό θεωρείται ότι οι άντρες είναι οι κύριοι τροφοδότες στην κοινωνία. Ωστόσο, ένας αυξανόμενος αριθμός γυναικών ξεπερνάει τους άντρες συντρόφους τους και αυτή η σταδιακή άνοδος των γυναικών που είναι οι βασικοί εισοδηματίες αποκαλύπτει ότι το ποιος κερδίζει τα χρήματα έχει μόνιμες και σημαίνουσες επιπτώσεις στη δυναμική της εξουσίας τόσο στο σπίτι όσο και στην ευρύτερη κοινωνία, όπως αναδεικνύει δημοσίευμα του BBC.

Ένας βασικός λόγος για τον οποίο αυτές οι μεταβαλλόμενες οικογενειακές δυναμικές έχουν τόσο μεγάλη επιρροή είναι ότι το χρήμα είναι τόσο στενά συνδεδεμένο με την εξουσία. Όταν οι άντρες δεν είναι οι πιο ‘κερδισμένοι’ στο νοικοκυριό τους – αλλά αναμένεται να είναι από ορισμένα τμήματα της κοινωνίας – μπορεί να τους οδηγήσει στο να αισθάνονται αποδυναμωμένοι, μειώνοντας την ψυχική ευεξία και αυξάνοντας ακόμη και την πιθανότητα διαζυγίου.

Ακόμα και αν οι γυναίκες είναι οι υψηλότερα αμειβόμενες, εξακολουθούν να κάνουν περισσότερες δουλειές στο σπίτι.

Συνολικά, οι άνδρες εξακολουθούν να τείνουν να κερδίζουν περισσότερο από τις γυναίκες και μεταξύ των παντρεμένων ζευγαριών με παιδιά, και οι γυναίκες αναλαμβάνουν περισσότερη φροντίδα των παιδιών και τις οικιακές εργασίες από τους άνδρες, μια επίμονη διαφορά που διαπιστώνεται παγκοσμίως. Εν μέρει αυτό πιστεύεται ότι οφείλεται στις προσδοκίες των δύο φύλων, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί επίσης να αντανακλά μια οικονομική αναγκαιότητα, όπου η καριέρα του υψηλότερα αμειβόμενου τείνει να έχει προτεραιότητα, οπότε οι γυναίκες είναι πιο πιθανό να επιστρέψουν σε μερικής απασχόλησης, ευέλικτους ρόλους.

Ακόμα και αν οι γυναίκες είναι οι υψηλότερα αμειβόμενες, εξακολουθούν να κάνουν περισσότερες δουλειές στο σπίτι και να φροντίζουν τα παιδιά σε σχέση με τους χαμηλότερα αμειβόμενους άνδρες συντρόφους. Και ενώ μεταξύ ορισμένων ηλικιακών ομάδων έχει αυξηθεί η υποστήριξη της ισότητας των φύλων, οι άνδρες εξακολουθούν να δείχνουν χαμηλότερη ικανοποίηση αν κερδίζουν οι σύζυγοί τους περισσότερο από αυτούς.

Τα ταμπού για τους άντρες

Ένας αυξανόμενος όγκος ερευνών δείχνει ότι μπορεί να επηρεάσει την αυτοεκτίμηση και την ευτυχία ενός άνδρα εάν η γυναίκα σύντροφός του κερδίζει περισσότερα από αυτόν. Αλλά πόσο σοβαρό είναι πραγματικά το πρόβλημα; Και τι μπορεί να γίνει για να βοηθηθούν οι άνδρες να προσαρμοστούν στη νέα τους πραγματικότητα;

Θεωρείται ταμπού για τους άνδρες να μιλούν για τον αντίκτυπο που έχει το γεγονός ότι η γυναίκα σύντροφός τους γίνεται ο βιοπαλαιστής. Μπορεί να αισθάνονται ότι υποστηρίζουν την καριέρα της συντρόφου τους, ενώ ταυτόχρονα νιώθουν ότι δεν εκπληρώνουν τον ρόλο τους ως «οικογενειάρχες», επειδή πολλές ξεπερασμένες παραδοχές για τον ανδρισμό παραμένουν κυρίαρχες.

Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι όταν οι σύζυγοι άρχισαν να κερδίζουν περισσότερο από τους άνδρες συντρόφους τους, παρατηρήθηκε αύξηση των διαγνώσεων ψυχικής υγείας μεταξύ των ανδρών.

Αυτό ισχύει ιδιαίτερα όταν οι άνδρες χάνουν απότομα την εργασία τους ή μετακομίζουν, συνήθως όχι λόγω επιλογής. Ο Χάρι Μπάντον, πρώην σύμβουλος και τώρα ανερχόμενος influencer των μέσων κοινωνικής δικτύωσης με έδρα το Σίδνεϊ της Αυστραλίας, έχασε πρόσφατα τη δουλειά του. Δημοσίευσε στη συνέχεια στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σε χιλιάδες άτομα ότι επηρεάστηκαν οι «αξίες του ως άντρας, σύζυγος και πατέρας».

«Μου φαίνεται λογικό γιατί υπάρχει τόσο υψηλό ποσοστό κατάθλιψης σε αυτή την πληθυσμιακή ομάδα. Όταν τα πράγματα δεν πάνε σύμφωνα με το σχέδιο, μπορεί να είναι πραγματικά καταστροφικό και ενδέχεται να σε κάνει να αμφισβητήσεις τις ιδέες σου για το τι σημαίνει να είσαι άνδρας», έγραψε ο Μπάντον. «Η ελπίδα μου είναι ότι το να μοιραστώ αυτή την ιστορία θα βοηθήσει οι άνθρωποι να ταυτιστούν μαζί της και ότι η αξία τους δεν βασίζεται σε γεγονότα όπως αυτό… Νιώθω σχεδόν ενδυναμωμένος για να γίνω ο μπαμπάς που θέλω να γίνω».

Αν και ο Μπάντον αντιμετώπισε θετικά την αλλαγή στον τρόπο ζωής του, αποτελεί παράδειγμα ότι το πόσα κερδίζει ένας άνδρας σε σχέση με τη σύντροφό του μπορεί να επηρεάσει την ψυχική του ευημερία. Για παράδειγμα, μια πρόσφατη μελέτη ετεροφυλόφιλων ζευγαριών στη Σουηδία εξέτασε δεδομένα αποδοχών 10 ετών καθώς και διαγνώσεις ψυχικής υγείας για να αναζητήσει πρότυπα. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι όταν οι σύζυγοι άρχισαν να κερδίζουν περισσότερο από τους άνδρες συντρόφους τους, παρατηρήθηκε αύξηση των διαγνώσεων ψυχικής υγείας μεταξύ των ανδρών.

Το BBC μίλησε με τον Ντεμίντ Γκέτικ, επίκουρο καθηγητή στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Durham, ο οποίος ηγήθηκε της μελέτης. Ο ίδιος ανέφερε ότι ενώ μπορεί να μην ακούμε πλέον να δηλώνεται ρητά ότι ο άνδρας πρέπει να κερδίζει περισσότερα, οι προσδοκίες αυτές εξακολουθούν να είναι ιδιαίτερα διαδεδομένες. Η αύξηση των διαγνώσεων ψυχικής υγείας στους άνδρες των οποίων η σύντροφος έχει αρχίσει να κερδίζει περισσότερα, λέει ο Γκέτικ, θα μπορούσε επίσης να είναι μια ένδειξη ότι αυτά τα ζευγάρια παρουσιάζουν μειωμένη ικανοποίηση από τη σχέση τους, αν και τα δεδομένα του δεν το αξιολόγησαν συγκεκριμένα αυτό.

Και τα θετικά

Ωστόσο, όταν οι άνδρες αποσύρονται από την αμειβόμενη εργασία μπορεί επίσης να έχει θετικές επιπτώσεις στην οικογένεια. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι έρευνες δείχνουν ότι οι μπαμπάδες που μένουν στο σπίτι τείνουν να περνούν περισσότερο ποιοτικό χρόνο με τα παιδιά τους. Όπως είναι αναμενόμενο, οι πατέρες που μένουν στο σπίτι φροντίζουν περισσότερο τα παιδιά από ό,τι οι μητέρες ή οι μπαμπάδες που εργάζονται.

Όταν οι πατέρες παίρνουν άδεια πατρότητας, η οικογενειακή ικανοποίηση μπορεί να αυξηθεί, όπως και η συμμετοχή τους στη φροντίδα των παιδιών – ακόμη και όταν οι ίδιοι επιστρέφουν στην εργασία τους. Οι μπαμπάδες που παίρνουν γονική άδεια παρουσιάζουν μεγαλύτερους δεσμούς με τα παιδιά τους, τα οποία με τη σειρά τους είναι πιθανότερο να μεγαλώσουν βλέποντας έναν πιο δίκαιο καταμερισμό εργασίας. Προκύπτει ότι ο τρόπος με τον οποίο οι γονείς μοιράζουν τις δουλειές του σπιτιού θα διαμορφώσει και το τι περιμένουν τα παιδιά τους αργότερα στη ζωή τους. Ένας πιο δίκαιος καταμερισμός της εργασίας στο σπίτι βοηθά επίσης τις γυναίκες να σταδιοδρομήσουν ευκολότερα και, ως εκ τούτου, να αυξήσουν τις εισοδηματικές τους δυνατότητες.

Όμως τα οφέλη για τις γυναίκες από αυτές τις κοινωνικές αλλαγές προχωρούν ένα βήμα παρακάτω. Σε μια μελέτη που εξέτασε μεξικανικά νοικοκυριά, μια ομάδα διαπίστωσε ότι όσο περισσότερες ευκαιρίες εργασίας έχουν οι γυναίκες εκτός σπιτιού, τόσο μεγαλύτερη δύναμη έχουν και σε άλλους τομείς. Με άλλα λόγια, αποκτούν μεγαλύτερη διαπραγματευτική δύναμη σε μεγαλύτερες οικονομικές αποφάσεις. Αυτό συμφωνεί με άλλες έρευνες.

Οι ιδέες γύρω από το τι αντιπροσωπεύει ο ανδρισμός αλλάζουν, αλλά όχι παντού.

Ενώ σήμερα υπάρχει μεγαλύτερη συνειδητοποίηση της σημασίας της ενδυνάμωσης των γυναικών, οι συμπεριφορές παραμένουν πολωμένες. Μια πρόσφατη έρευνα της Ipsos από το King’s College του Λονδίνου, διαπίστωσε ότι η νεότερη γενιά που συμμετείχε στη δημοσκόπηση – η γενιά Z, η οποία ήταν τότε μεταξύ 18 και 28 ετών – ήταν η πιο διχασμένη. Μια παγκόσμια δημοσκόπηση σε σχεδόν 24.000 άτομα διαπίστωσε ότι οι νέοι άνδρες ήταν πιο πιθανό να συμφωνήσουν με τη δήλωση ότι ένας πατέρας που μένει στο σπίτι για να φροντίζει τα παιδιά του είναι «λιγότερο άντρας». Ενώ το 28% των ανδρών της γενιάς Z συμφωνούσε με αυτό, μόνο το 19% των γυναικών της γενιάς Z συμφωνούσε. Σε όλες τις άλλες ηλικιακές ομάδες, το ποσοστό ήταν χαμηλότερο. Όταν τους ζητήθηκε να απαντήσουν στη δήλωση: «Από τους άνδρες αναμένεται να κάνουν πάρα πολλά για να υποστηρίξουν την ισότητα», το 60% των ανδρών της Gen Z συμφώνησε, σε σύγκριση με το 38% των γυναικών της Gen Z. Μεταξύ των baby boomers το ποσοστό αυτό μειώθηκε σε 44% και 31% αντίστοιχα.

Η Χιζούνγκ Τσανγκ, καθηγήτρια εργασίας και απασχόλησης στο King’s College του Λονδίνου και μία από τους συντάκτες της έκθεσης, ανέφερε ότι ένας από τους λόγους που αυτές οι συμπεριφορές παρεισφρέουν είναι επειδή οι νέες γυναίκες είναι πλέον πιο πιθανό να έχουν πανεπιστημιακή εκπαίδευση από ό,τι οι νέοι άνδρες. Ίσως ως συνέπεια, λέει, οι γυναίκες στις αρχές της εικοσαετίας τους κερδίζουν ελαφρώς περισσότερα από τους άνδρες. Για πρώτη φορά, υπάρχουν τώρα περισσότερες γυναίκες γιατροί από ό,τι άνδρες γιατροί στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Σύμφωνα με το BBC, ένας άλλος λόγος για αυτή τη διαίρεση στη στάση απέναντι στην ισότητα θα μπορούσε να είναι ότι οι ιδέες γύρω από το τι αντιπροσωπεύει ο ανδρισμός αλλάζουν, αλλά όχι παντού. Η Ρόζι Κάμπελ, καθηγήτρια πολιτικής επίσης στο King’s College του Λονδίνου, έχει συγγράψει έρευνα που διαπίστωσε ένα αυξανόμενο χάσμα στις στάσεις σχετικά με τον ανδρισμό, ιδίως μεταξύ της νεότερης γενιάς. Για παράδειγμα, άνδρες και γυναίκες διαφωνούν σε πράγματα όπως το αν είναι πιο δύσκολο να είσαι άνδρας από ό,τι γυναίκα σήμερα.

Ως εκ τούτου, η Κάμπελ τάσσεται υπέρ μιας πιο ανοιχτής συζήτησης με τους νέους, ιδίως στο σχολείο, σχετικά με το τι σημαίνουν οι όροι φεμινισμός και αρρενωπότητα. «Πρέπει να σκεφτούμε περισσότερο για το πώς μιλάμε στους νέους σχετικά με το τι σημαίνει να είσαι άνδρας σήμερα και τι είδους πρότυπα έχουν», λέει. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό αν αναλογιστεί κανείς τις αυξανόμενες μισογυνικές επιρροές στο διαδίκτυο.

Προκαλώντας τα στερεότυπα

Παρά τα ευρήματα αυτά, η τελευταία έρευνα της Τσανγκ και των συναδέλφων της δείχνει ότι οι περισσότεροι συμφωνούν ότι η επίτευξη της ισότητας των φύλων έχει σημασία. Υπάρχει επίσης ένας μικρός αλλά αυξανόμενος όγκος ερευνών που δείχνει ότι οι άνδρες αλλάζουν την αντίληψή τους για τον ανδρισμό και την πατρότητα, σε μια αντίληψη που περιλαμβάνει τη φροντίδα, την ενσυναίσθηση και άλλες πιο ήπιες δεξιότητες που συνήθως θεωρούνται ‘θηλυκές’ – σε αντίθεση με την παραδοχή ότι ανδρισμός σημαίνει να κερδίζεις περισσότερα για να φροντίζεις την οικογένειά σου. Αυτό ονομάστηκε έκτοτε «φροντιστικός ανδρισμός».

Ορισμένοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι οι πολιτικές που αυξάνουν τις άδειες πατρότητας – και συγκεκριμένα προβλέπουν άδειες για τους άνδρες – μπορούν να τους βοηθήσουν να επικεντρωθούν περισσότερο στη φροντίδα. Αυτό με τη σειρά του θα μπορούσε να θέσει λιγότερο βάρος στους άνδρες ως παρόχους και να βοηθήσει τις γυναίκες να κερδίζουν περισσότερα.

Δεδομένου ότι ο αριθμός των γυναικών που φέρνουν το εισόδημα στην οικογένεια αυξάνεται, με τον καιρό αυτή η οικονομική μετατόπιση θα μπορούσε να θεωρείται κανονικότητα.

Οι αλλαγές πολιτικής μπορεί να χρειαστούν χρόνο για να φιλτραριστούν, οπότε μια λύση που μπορούμε όλοι να θέσουμε σε εφαρμογή είναι να εκφράσουμε θετικά μηνύματα σχετικά με τις μεταβαλλόμενες προσδοκίες μας για τους ρόλους μας στην κοινωνία. «Υπάρχει μια μεγάλη ευκαιρία εδώ: αν οι άνδρες αισθάνονται ότι η αυτοεκτίμησή τους επηρεάζεται από το εισόδημα της συντρόφου τους, αυτή είναι μια καλή αφορμή για τους άνδρες να προβληματιστούν σχετικά με το γιατί αισθάνονται έτσι, και ενδεχομένως να αμφισβητήσουν κάποια από τα βαθιά ριζωμένα ιδεώδη σχετικά με τους ρόλους των φύλων», λέει η Κάρλα Έλιοτ, μελετήτρια σε θέματα φύλου από το Πανεπιστήμιο Monash στη Μελβούρνη της Αυστραλίας.

Δεδομένου ότι ο αριθμός των γυναικών που φέρνουν το εισόδημα στην οικογένεια αυξάνεται, με τον καιρό αυτή η οικονομική μετατόπιση θα μπορούσε να θεωρείται κανονικότητα, πράγμα που σημαίνει ότι μεταξύ των ζευγαριών με παιδιά, οι άντρες θα πρέπει να προσαρμοστούν ανάλογα, αυξάνοντας την ευέλικτη εργασία και τη φροντίδα. Αυτό με τη σειρά του θα συμβάλει στην ενδυνάμωση των υψηλότερα αμειβόμενων συζύγων τους να συνεχίσουν την καριέρα τους.

Και παρόλο που θα χρειαστεί χρόνος, αυτές οι μεταβαλλόμενες συμπεριφορές θα μπορούσαν να ανοίξουν το δρόμο για την ελαχιστοποίηση της προσδοκίας του άνδρα που είναι ο οικογενειάρχης και της γυναίκας που είναι νοικοκυρά, αυξάνοντας την ικανοποίηση από τη σχέση τους και δημιουργώντας μια υγιέστερη ισορροπία δυνάμεων εν καιρώ.