«Έτσι Ξεκινήσαμε» – Το πρώτο συνέδριο των Δημάρχων της Ελλάδας το 1926

Η ιστορία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην Ελλάδα έχει βαθιές ρίζες και ένα από τα σημαντικότερα ορόσημά της είναι το πρώτο Συνέδριο των Δημάρχων της Ελλάδας, το οποίο πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα το 1926.

Η αφετηρία αυτής της πρωτοβουλίας εντοπίζεται στο Μεσολόγγι, κατά τον εορτασμό της εκατονταετηρίδας της Ηρωικής Εξόδου (1826-1926). Εκεί, μεταξύ άλλων επισήμων, παρευρέθηκαν οι δήμαρχοι Αθηνών, Πατρών, Ιωαννίνων και Αγρινίου. Κατά τη διάρκεια της συνάντησής τους, αναδείχθηκε η επιτακτική ανάγκη για στενότερη συνεργασία και κοινές διεκδικήσεις προς την κεντρική εξουσία.

Η συζήτηση που ακολούθησε οδήγησε στη διαμόρφωση της ιδέας για τη σύγκληση ενός πανελλήνιου συνεδρίου δημάρχων, με σκοπό τη μελέτη και την προώθηση των δημοτικών ζητημάτων. Με ομόφωνη απόφαση, ανατέθηκε στον Δήμαρχο Αθηναίων, Σπυρίδωνα Πάτση, η ευθύνη για τη διοργάνωση του συνεδρίου. Μέσω επιστολών, ο Πάτσης επικοινώνησε με τους υπόλοιπους δημάρχους της χώρας, λαμβάνοντας θερμές και ενθουσιώδεις απαντήσεις. Έτσι, στις 30 Οκτωβρίου του ίδιου έτους, άνοιξαν οι εργασίες του συνεδρίου στην Αθήνα.

Η έναρξη του συνεδρίου πραγματοποιήθηκε με ιδιαίτερη επισημότητα, παρουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας, μελών του Υπουργικού Συμβουλίου, του Πρύτανη του Πανεπιστημίου Αθηνών, εκπροσώπων της Ακαδημίας Αθηνών, πολιτικών αρχηγών, βουλευτών και πλήθους κόσμου από τον χώρο των επιστημών, των γραμμάτων και της πολιτικής. Στην εναρκτήρια ομιλία του, ο Σπυρίδων Πάτσης τόνισε τη σημασία της τοπικής αυτοδιοίκησης και κάλεσε την κυβέρνηση να λάβει υπόψη τις θέσεις και τα αιτήματα των δήμων.

Η ανάγκη δημιουργίας του Συμβουλίου της Επικρατείας

Το Συνέδριο, που διήρκεσε μία εβδομάδα, κατέληξε σε σημαντικά πορίσματα και ψηφίσματα. Μεταξύ αυτών ήταν η κατάργηση του προληπτικού ελέγχου των δημοτικών αποφάσεων από το κράτος, η αναγνώριση της αποφασιστικής αρμοδιότητας των δημοτικών συμβουλίων και η ανάγκη δημιουργίας του Συμβουλίου της Επικρατείας ως θεσμικού οργάνου για την προστασία της αυτοδιοίκησης. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στην οικονομική αυτονομία των δήμων, καθώς τα υφιστάμενα έσοδά τους θεωρούνταν ανεπαρκή για την κάλυψη των αυξημένων αναγκών λόγω της ραγδαίας πληθυσμιακής αύξησης και της επέκτασης των πόλεων.

Σημαντική στιγμή του συνεδρίου υπήρξε η ομόφωνη απόφαση για τη δημιουργία της «Ενώσεως των Δήμων της Ελλάδος». Το πρώτο Διοικητικό Συμβούλιο της Ένωσης συγκροτήθηκε υπό την προεδρία του Σπυρίδωνα Πάτση, με αντιπρόεδρο τον Δήμαρχο Πειραιά, Τάκη Παναγιωτόπουλο, και γενικό γραμματέα τον Δήμαρχο Μεσολογγίου, Χρήστο Ευαγγελάτο. Η ίδρυση της Ένωσης αποτέλεσε έναν σταθμό για την ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των δήμων και τη διεκδίκηση της θεσμικής και οικονομικής ανεξαρτησίας τους.

Το πρώτο Συνέδριο των Δημάρχων άφησε ανεξίτηλο το αποτύπωμά του, θέτοντας τις βάσεις για μια ισχυρότερη και πιο αυτόνομη Τοπική Αυτοδιοίκηση στην Ελλάδα. Η προσπάθεια εκείνη παραμένει ζωντανή, υπενθυμίζοντας τη σημασία της συλλογικότητας και της διαρκούς διεκδίκησης για την προάσπιση των συμφερόντων των τοπικών κοινωνιών.

*πηγή αρχείου ΚΕΔΕ