Ο Αλεξέι Ναβάλνι και τα «γκουλάγκ» του Βλαντίμιρ Πούτιν

«Ψέματα, μόνο ψέματα», σχολίασε σε μια από τις τελευταίες αναρτήσεις του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για τη ρωσική καθεστηκυία ο Αλεξέι Ναβάλνι, ο σφοδρότερος και πιο διάσημος Ρώσος επικριτής της 25ετους πολιτικής ηγεμονίας του Βλαντίμιρ Πούτιν.

«Ακριβώς πριν από τρία χρόνια επέστρεψα στη Ρωσία, έχοντας υποβληθεί σε θεραπεία μετά από δηλητηρίαση», έγραψε στις 17 Ιανουαρίου.

Ήταν τέσσερις εβδομάδες πριν οι ρωσικές σωφρονιστικές αρχές ανακοινώσουν το θάνατό του, υπό αρχικά αδιευκρίνιστες συνθήκες.

«Με συνέλαβαν στο αεροδρόμιο», ανέφερε. Έκτοτε «απαντώ στην ίδια ερώτηση».

«Οι φυλακισμένοι τη θέτουν ευθέως» και «οι σωφρονιστικοί υπάλληλοι προσεκτικά, με τα μαγνητόφωνα κλειστά».

«Γιατί γύρισες πίσω;»…

Η απάντησή του;

«Δεν υπάρχουν σκοτεινά σχέδια», επεσήμανε προς διάψευση των κατηγοριών ότι εξυπηρετούσε ξένα συμφέροντα.

«Έχω τη χώρα μου και τα πιστεύω μου. Δεν θέλω να τα εγκαταλείψω», ανέφερε, «και δεν μπορώ να προδώσω κανένα από τα δυο».

«Αν τα πιστεύω σου αξίζουν κάτι, πρέπει να είσαι πρόθυμος να τα υπερασπιστείς και, αν χρειαστεί, να κάνεις κάποιες θυσίες»…

Όταν τα έγραψε αυτά, ο Ναβάλνι ήταν σε απομόνωση 10 ημερών σε φυλακή στην Αρκτική, όπου είχε μεταφερθεί υπό άκρα μυστικότητα στα τέλη του 2023.

Επισήμως, αιτία της απομόνωσης ήταν ότι δεν είχε δηλώσει το όνομά του σε φρουρό με τον προσήκοντα τρόπο.

Τον ξυπνούσαν κάθε ημέρα στις 5 το πρωί με τον ρωσικό εθνικό ύμνο και, στα «καπάκια», με την πατριωτική εγχώρια ποπ επιτυχία «Ya russkiy»: ελληνιστί «Είμαι Ρώσος».

Όμως αυτά ήταν τα μικρότερα δεινά στην μακρά περιπέτεια του 47χρονου φυλακισμένου πρώην δικηγόρου, ακτιβιστή κατά της διαφθοράς και ηγετικής μορφής της εξωκοινοβουλευτικής αντιπολίτευσης στη Ρωσία.

Οι υποστηρικτές του εντός και, κυρίως, εκτός Ρωσίας υποστηρίζουν πώς ό,τι δεν κατάφερε το καθεστώς Πούτιν με τη δηλητηρίαση του Ναβάλνι με τον νευροτοξικό παράγοντα Νόβιτσοκ -κάτι που το Κρεμλίνο αρνείται- το πέτυχε μέσω της φυλάκισής του υπό εξοντωτικές συνθήκες.

Ο Αλεξέι Ναβάλνι κατά την κράτησή του στις φυλακές ΙΚ-2 στο Ποκρόφ, τον Μάιο του 2022. (REUTERS/Evgenia Novozhenina//File Photo)

Στο «στόμα» του «Πολικού Λύκου»

Έπειτα από πολλές δίκες και καταδίκες μέσα στην τελευταία τριετία, η ποινή του Ναβάλνι ορίστηκε σε 19 έτη φυλάκισης, με πλείστες όσες κατηγορίες.

Κυμαίνονταν από απάτη, μέχρι εξτρεμισμό και εξύμνηση του ναζισμού.

Ακόμη και μέσα από το κελί, συνέχιζε την κριτική του κατά του Πούτιν.

Στις αρχές του περασμένου Δεκεμβρίου, τα ίχνη του εξαφανίστηκαν από τις φυλακές  ΙΚ-6 στην περιοχή Βλαντιμίρ, στο Ποκρόφ, περίπου 250 χιλιόμετρα ανατολικά της Μόσχας.

Για τρεις εβδομάδες η οικογένειά του, οι δικηγόροι του και οι συνεργάτες του δεν είχαν νέα του.

Ανήμερα των Χριστουγέννων έγινε γνωστό ότι είχε μεταφερθεί στην ποινική αποικία «ειδικού καθεστώτος» IK-3.

Ήταν πρακτικά μια εξορία σε μια από τις πιο σκληρές φυλακές στη Ρωσία.

Βρίσκεται στην παγωμένη Αυτόνομη Περιφέρεια των Γιαμάλων Νένετς, περίπου 3.200 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της Μόσχας και 60 χιλιόμετρα βόρεια του Αρκτικού Κύκλου.

Γνωστή και ως «Πολικός Λύκος», είναι χτισμένη στη θέση του πρώην 501ου Γκουλάγκ.

Ένα από τα διαβόητα στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας της  ΕΣΣΔ επί εποχής Στάλιν, όπου εξορίζονταν πάσης φύσεως αντιφρονούντες και στα οποία έχασαν τη ζωή τους χιλιάδες Ρώσοι.

Στο χωριό Χαρπ, όπου βρίσκεται η IK-3, η θερμοκρασία το χειμώνα φτάνει τους -40 βαθμούς Κελσίου και ο ήλιος φέγγει το πολύ για τρεις ώρες.

Για τους κρατούμενους, η πρόσβαση σε email και οι επισκέψεις είναι αυστηρά περιορισμένες.

Ούτως ή άλλως, το ταξίδι εκεί από τη Μόσχα διαρκεί περισσότερες από δύο ημέρες με το τρένο.

Απαιτείται επίσης ειδική άδεια από την ομοσπονδιακή υπηρεσία ασφαλείας FSB.

Σε μια ακρόαση τον Ιανουάριο, μέσω βιντεοκλήσης, ο Ναβάλνι είχε  ζητήσει καλύτερες συνθήκες κράτησης.

«Παίρνω δύο φλιτζάνια βραστό νερό και δύο κομμάτια αηδιαστικό ψωμί. Έχω δέκα λεπτά για να φάω και πνίγομαι με αυτό το βραστό νερό», είχε παραπονεθεί, δείχνοντας αδυνατισμένος και καταβεβλημένος.

Στην τελευταία ακρόαση, πάντως, μια ημέρα πριν ανακοινωθεί ο θάνατός του, έδειχνε υγιής, αντιμετωπίζοντας με φαρμακερό χιούμορ της αρχές.

«Η νίκη είναι αναπόφευκτη»

Ο Ναβάλνι είχε τεθεί 27 φορές στην απομόνωση τους τελευταίους μήνες.

Οι γιατροί του είπαν επανειλημμένα ότι σχεδόν κανείς δεν θα μπορούσε να αντέξει τρία χρόνια βασανιστηρίων.

Από τα μέσα του 2021, εν τω μεταξύ, η ΜΚΟ που είχε ιδρύσει κατά της διαφθοράς είχε τεθεί εκτός νόμου, ως εξτρεμιστική.

Στενοί συνεργάτες του φυλακίστηκαν ή διέφυγαν στο εξωτερικό.

Οι πολιτικοί κρατούμενοι στη Ρωσία υπολογίζονταν εν τω μεταξύ σε περισσότερους από 500 το 2022. Ο ακριβής αριθμός τους σήμερα παραμένει ασαφής.

Η δε ποινική αποικία IK-3 δεν είναι παρά είναι μια από τα 700 σωφρονιστικά ιδρύματα στη Ρωσία με καταναγκαστική εργασία των κρατουμένων.

Ο συνολικός αριθμός τους αναφέρεται ότι είναι σήμερα περίπου 266.000, σαφώς λιγότεροι από τους σχεδόν 420.000 που υπολογίζονταν ότι ήταν το 2022.

Η μείωση αποδίδεται κυρίως στο γεγονός ότι, από την έναρξη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, έχουν σταλεί δεκάδες χιλιάδες κρατούμενοι να πολεμήσουν στην πρώτη γραμμή.

Οιονεί μήνυμα στους επικριτές του Κρεμλίνου, ο θάνατος του Ναβάλνι ανακοινώθηκε λίγες ημέρες πριν συμπληρωθούν δύο χρόνια πολέμου στην Ουκρανία και ένα μήνα πριν από τις προεδρικές εκλογές του Μαρτίου.

Ο πρόεδρος Πούτιν κατεβαίνει επισήμως ως «ανεξάρτητος» υποψήφιος. Απουσία ουσιαστικού αντιπάλου, έχει εξασφαλισμένη την πανηγυρική επανεκλογή του σε μια πέμπτη προεδρική θητεία.

Μένει ωστόσο να φανεί εάν το μήνυμα που είχε γράψει τον περασμένο Ιανουάριο ο πιο διάσημος πολιτικός της ρωσικής αντιπολίτευσης θα βρει μεγαλύτερη απήχηση μετά το μυστηριώδη θάνατό του -έναν από τους πολλούς των εγχώριων πολέμιων του Πούτιν.

«Οι άνθρωποι που βρίσκονται στην εξουσία πρέπει να αλλάξουν», είχε γράψει ο Ναβάλνι.

«Ο καλύτερος τρόπος είναι οι δίκαιες και ελεύθερες εκλογές. Όλοι χρειάζονται έντιμα δικαστήρια. Η διαφθορά καταστρέφει το κράτος. Δεν πρέπει να υπάρχει λογοκρισία. Αυτές οι αρχές είναι το μέλλον».

«Το κράτος του Πούτιν δεν είναι βιώσιμο. Μια μέρα θα κοιτάξουμε στη θέση του και θα έχει εξαφανιστεί».

«Η νίκη είναι αναπόφευκτη».