Αμερικάνικη αντεπίθεση στην παγκόσμια αγορά πυρηνικής ενέργειας

Μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, οι ΗΠΑ απαγόρευσαν την εισαγωγή πετρελαίου, φυσικού αερίου και άνθρακα με προέλευση από τη Ρωσία με στόχο να ακυρώσουν την πολεμική μηχανή του Κρεμλίνου.

Ωστόσο, η Ουάσιγκτον απέκλεισε το ρωσικό πυρηνικό καύσιμο, καθώς η ευρασιατική χώρα κατέχει δεσπόζουσα θέση στην παγκόσμια αγορά αυτού του προϊόντος, καθιστώντας την ακύρωσή του σε αυτόν τον τομέα πολύ δύσκολη. Τώρα, λαμβάνοντας υπόψη την ικανότητα της κυβέρνησης Πούτιν να αποφύγει τους περιορισμούς, οι ΗΠΑ μελετούν τη φόρμουλα διαγραφής της Ρωσίας από τον χάρτη της παγκόσμιας αγοράς πυρηνικής ενέργειας.

Τον Δεκέμβριο του 2023, η Βουλή των Αντιπροσώπων των ΗΠΑ ενέκρινε ένα νομοσχέδιο που ονομάζεται «Πράξη για την απαγόρευση των εισαγωγών ρωσικού ουρανίου», το οποίο απαγορεύει όλες τις εισαγωγές εμπλουτισμένου ουρανίου ρωσικής προέλευσης.

Σύμφωνα με την Cathy McMorris Rodgers, την εκπρόσωπο που παρουσίασε το κείμενο, «μία από τις πιο επείγουσες απειλές για την αμερικανική ασφάλεια είναι η εξάρτησή μας από τις ρωσικές προμήθειες πυρηνικών καυσίμων στον πυρηνικό μας στόλο».

Υπό αυτή την έννοια, επί του παρόντος, περισσότερο από το 20% του πυρηνικού καυσίμου που χρησιμοποιείται στους αντιδραστήρες των Ηνωμένων Πολιτειών προέρχεται από τη Ρωσία. Μάλιστα, το 2022, η Ρωσία ήταν ο κύριος προμηθευτής πυρηνικών καυσίμων για τους πυρηνικούς αντιδραστήρες της «αστερόεσσας». Την ίδια χρονιά, η αξία του εμπλουτισμένου ουρανίου -καθώς και του απαραίτητου υλικού για την παραγωγή του- που πούλησε η Ρωσία στις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Γαλλία ανήλθε σε 1,2 δισ. δολάρια. Συγκεκριμένα, από τον Ιανουάριο του ίδιου έτους έως τον Ιανουάριο του 2023, οι εισαγωγές στην περίπτωση της Βόρειας Αμερικής υπολογίστηκαν σε 899,8 εκατ. δολάρια, σημειώνοντας αύξηση σε σχέση με το προηγούμενο έτος, όταν ήταν 645,5 εκατ. δολάρια.

Ο Ρότζερς σημείωσε στην ομιλία του ότι αυτή η υποταγή στη Ρωσία «αποδυναμώνει την υποδομή πυρηνικών καυσίμων των ΗΠΑ, η οποία έχει μειωθεί σημαντικά λόγω της εξάρτησης από αυτά τα φθηνά καύσιμα». Υπό αυτή την έννοια, υπάρχουν εκείνοι που θεωρούν ότι αυτή η σχέση ισχύος είναι αποτέλεσμα του προγράμματος «Μεγατόνων σε Μεγαβάτ». Αυτό το έργο ήταν σε ισχύ μεταξύ 1995 και 2013 και μετέτρεψε 500 μετρικούς τόνους εμπλουτισμένου ουρανίου που βρισκόταν στις σοβιετικές πυρηνικές κεφαλές σε 14.000 μετρικούς τόνους ουρανίου χαμηλού εμπλουτισμού. Κατά τη διάρκεια του προγράμματος που ήταν ενεργό, το μεταποιημένο ουράνιο ρωσικής προέλευσης τροφοδοτούσε το 10% της συνολικής παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας των ΗΠΑ.

Αν και εγκρίθηκαν ορισμένα όρια για την απόκτηση αυτού του στοιχείου ρωσικής προέλευσης, η αλήθεια είναι ότι η Ουάσιγκτον συνεχίζει να εξαρτάται από τη Μόσχα σε αυτόν τον τομέα. Επιπλέον, η κατάρρευση της ζήτησης για πυρηνική ενέργεια μετά το ατύχημα της Φουκουσίμα, μαζί με την άνοδο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, επιβράδυνε την ανάπτυξη του κλάδου στις ΗΠΑ, αφήνοντας τη χώρα της Βόρειας Αμερικής με πολλές υποχρεώσεις.

Ωστόσο, η εισβολή στην Ουκρανία, καθώς και η θεώρηση της πυρηνικής ενέργειας ως πράσινης και βιώσιμης ενέργειας από το Υπουργείο Ενέργειας των ΗΠΑ – που επιτρέπει τη χρήση της για την επίτευξη του στόχου των καθαρών μηδενικών εκπομπών έως το 2050 – έχουν ανοίξει τον δρόμο για να ξεκινήσουν οι ΗΠΑ να εξετάσουν το ενδεχόμενο εξάλειψης της Ρωσίας από την πυρηνική αγορά. Για να επιτευχθεί αυτό, δεν μελετώνται μόνο ορισμένες κυρώσεις, αλλά και ένα σχέδιο τόνωσης της εγχώριας παραγωγής.

Έτσι, ο Λευκός Οίκος ζήτησε από το Κογκρέσο, στα τέλη του περασμένου έτους, να εγκρίνει ένα οικονομικό πακέτο που εκτιμάται στα 2,2 δισ. ευρώ για την αύξηση της ικανότητας εμπλουτισμού του HALEU (High-Assay Low-Enriched Uranium, στα αγγλικά).

Μάλιστα, το Υπουργείο Ενέργειας των ΗΠΑ συλλέγει προτάσεις από αμερικανικές εταιρείες για την παραγωγή HALEU σε εγχώριο επίπεδο και είναι διατεθειμένο να επενδύσει 500 εκατομμύρια δολάρια για αυτόν τον στόχο. Σύμφωνα με αυτόν τον οργανισμό, το HALEU είναι ουράνιο του οποίου το ισότοπο U-235 έχει εμπλουτιστεί μεταξύ 5% και 20%, ποσοστό υψηλότερο από το συνηθισμένο 5%. Περιέχει, επομένως, ένα υψηλό επίπεδο εμπλουτισμού που είναι απαραίτητο για να είναι σε θέση η πλειονότητα των προηγμένων αντιδραστήρων να αναπτύξει κατώτερο σχεδιασμό και να αποκτήσει περισσότερη ενέργεια ανά μονάδα όγκου. Μεταξύ αυτών των προηγμένων αντιδραστήρων είναι ο SMR (Small Modular Reactor).

Επιπλέον, αναφέρεται ότι οι ΗΠΑ θα χρειαστούν περισσότερους από 40 εκατομμύρια τόνους HALEU έως το 2030. Το πρόβλημα είναι ότι, επί του παρόντος, αυτός ο τύπος εμπλουτισμένου ουρανίου παράγεται αποκλειστικά από την Tenex, θυγατρική της Rosatom, μια εταιρεία που ανήκει στο ρωσικό κράτος.

Έχοντας επίγνωση αυτής της κατάστασης, τον Νοέμβριο του 2023, η εταιρεία Centrus Energy ξεκίνησε μια πιλοτική δοκιμή εμπλουτισμού ουρανίου χρησιμοποιώντας το σύστημα «καταρράκτης». Η επίτευξη αυτού θα ήταν ένα μεγάλο βήμα προς τα εμπρός: τρεις «κουταλιές της σούπας» HALEU είναι αρκετές για να τροφοδοτήσουν την ενεργειακή ζωή ενός μέσου καταναλωτή των ΗΠΑ, σύμφωνα με την εταιρεία σε τοποθέτησή της στους Financial Times.

Το σχέδιο των ΗΠΑ περιλαμβάνει επίσης την κατασκευή αντιδραστήρων SMR, οι οποίοι καταλαμβάνουν λιγότερο χώρο και μπορούν να βρίσκονται σε περιοχές όπου δεν θα χωρούσαν μεγαλύτεροι πυρηνικοί σταθμοί. Τα πλεονεκτήματά τους κυμαίνονται από τη μείωση του κόστους έως την αύξηση της παραγωγής και αποτελούν μια αγορά η οποία έχει προσελκύσει πρόσωπα όπως ο Bill Gates και ο Sam Altman – Διευθύνων Σύμβουλος της OpenAI.

Στην πρώτη περίπτωση, η TerraPower, μια εταιρεία που ιδρύθηκε από τον δημιουργό της Microsoft, κατασκευάζει έναν αντιδραστήρα SMR στο Wyoming, ενώ συνεργάζεται με την Centrus Energy για την εμπορευματοποίηση του HALEU στο μέλλον. Στη δεύτερη περίπτωση, ο Sam Altman ίδρυσε την Oklo, μια εταιρεία που παράγει πολύ μικρούς αντιδραστήρες.

Ωστόσο, οι ΗΠΑ έχουν πολύ δρόμο να διανύσουν. Η Rosatom αντιπροσωπεύει το 38% της παγκόσμιας αγοράς εμπλουτισμού ουρανίου, ενώ η Ρωσία συγκεντρώνει το 46% της εν λόγω δυναμικότητας παγκοσμίως. Επιπλέον, αυτή η ρωσική κυριαρχία είναι δύσκολο να σπάσει καθώς, στην ΕΕ, τον κύριο σύμμαχο των Ηνωμένων Πολιτειών, πολλές χώρες της Ανατολικής Ευρώπης έχουν πυρηνικές εγκαταστάσεις που κατασκευάστηκαν κατά την εποχή της Σοβιετικής Ένωσης, των οποίων οι πυρηνικοί αντιδραστήρες μπορούν να λειτουργήσουν μόνο με ράβδους καυσίμου που κατασκευάζονται στη Ρωσία.

Ομοίως, ενώ οι ΗΠΑ συνεχίζουν να αναπτύσσουν όλες αυτές τις γραμμές στρατηγικής, ο Διεθνής Οργανισμός Ατομικής Ενέργειας αναφέρει ότι η Κίνα σχεδιάζει να κατασκευάσει περισσότερους από είκοσι πυρηνικούς αντιδραστήρες μεταξύ 2024 και 2030, περίοδος κατά την οποία θα κατασκευαστούν 60 αντιδραστήρες σε 17 χώρες. Επιπλέον, η Rosatom κατασκευάζει πυρηνικούς αντιδραστήρες σε χώρες όπως η Κίνα, η Ουγγαρία και το Βιετνάμ, οι οποίοι θα χρησιμοποιούν προϊόντα ρωσικής προέλευσης για τη λειτουργία τους.

Ως εκ τούτου, φαίνεται ότι ο αγώνας για την παγκόσμια ηγεμονία, σε ένα πλαίσιο κλιματικής κρίσης, επανενεργοποίησε την πυρηνική κούρσα. Το HALEU, το ουράνιο του οποίου ο εμπλουτισμός μπορεί να φτάσει το 20%, παίζει θεμελιώδη ρόλο σε αυτό. Αν και δεν φτάνει το 90% του εμπλουτισμένου ουρανίου που χρησιμοποιείται στα ατομικά όπλα, παραμένει να είναι γνωστό εάν, σε ένα πλαίσιο αυξημένων γεωπολιτικών εντάσεων, οποιοδήποτε κράτος μπορεί να καταλήξει να χρησιμοποιεί αυτήν την προώθηση της πυρηνικής ανάπτυξης για σκοπούς άλλους εκτός της ενέργειας.