Τα παιδιά που καθίζουν στο εδώλιο 32 κυβερνήσεις

Έξι νέοι άνθρωποι είναι, κάποιοι παιδιά ακόμα, ηλικίας 11-24 χρόνων, από την Πορτογαλία, μία (ακόμη) χώρα που ταλαιπωρείται πολύ τα τελευταία χρόνια από πυρκαγιές και καύσωνες. Χθες κατάφεραν ήδη κάτι πρωτάκουστο: να καθίσουν στο εδώλιο του κατηγορουμένου, στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (EΔΔΑ), συνολικά 32 κυβερνήσεις, συμπεριλαμβανομένων όλων των κρατών – μελών της ΕΕ, καθώς και της Βρετανίας, της Ελβετίας, της Νορβηγίας, της Ρωσίας και της Τουρκίας.

Φιλοδοξούν όμως να κάνουν κάτι ακόμη πιο εντυπωσιακό: να επιβάλουν στην Ευρώπη νέα ανθρώπινα δικαιώματα. Και δη την υποχρέωση προστασίας των πολιτών της από την κλιματική αλλαγή.

Είναι η πρώτη, και η μεγαλύτερη μέχρι στιγμής, υπόθεση σχετικά με το κλίμα που θα κριθεί από αυτό.

Τέσσερις από τους έξι ενάγοντες, ανάμεσά τους τρία αδέλφια ηλικίας 11, 20 και 24 χρόνων, προέρχονται από τη Λεϊρία, την περιοχή της Κεντρικής Πορτογαλίας όπου δύο δασικές πυρκαγιές στοίχισαν το 2017 τη ζωή σε περισσότερους από 100 ανθρώπους.

Οι άλλοι δύο μένουν στη Λισαβόνα, κοντά στη θάλασσα. Χωρίς επείγουσα δράση για τον περιορισμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, λένε, ο τόπος τους θα γίνει σύντομα «ένας ανυπόφορος φούρνος» – η καθημερινότητα, η υγεία και η ψυχολογία τους έχουν ήδη επηρεαστεί από τα κύματα καύσωνα και τα υπόλοιπα ακραία καιρικά φαινόμενα που βιώνει η χώρα τους.

Από κοινού, οι έξι νεαροί Πορτογάλοι κατηγορούν τις 32 ευρωπαϊκές κυβερνήσεις για ανεπαρκή δράση έναντι της κλιματικής αλλαγής, επιχειρηματολογώντας πως η αδυναμία / απροθυμία τους να μειώσουν εγκαίρως τις εκπομπές συνιστά παραβίαση θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους – συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος στη ζωή και στην οικογενειακή ζωή, στην ελευθερία από απάνθρωπη μεταχείριση και στην ελευθερία από διακρίσεις με βάση την ηλικία.

Στο πλευρό τους είχαν χθες έξι δικηγόρους από τη βρετανική μη κυβερνητική οργάνωση Global Legal Action Network (GLAN). Απέναντί τους είχαν περισσότερους από 80 δικηγόρους – «είναι μια πραγματική υπόθεση Δαβίδ εναντίον Γολιάθ», σχολίασε ένας από τους δικηγόρους της GLAN, o Γκερόιντ Ο’Κουίν.

Η επιχειρηματολογία

Σε ξεχωριστές και κοινές τους απαντήσεις, οι κατηγορούμενες κυβερνήσεις επιχειρηματολόγησαν πως κανείς από τους ενάγοντες δεν έχει αποδείξει επαρκώς ότι υπέστη κάποια σοβαρή βλάβη ως άμεση συνέπεια της κλιματικής αλλαγής ή των πυρκαγιών στην Πορτογαλία, καθώς και ότι η κλιματική αλλαγή είναι πέραν της δικαιοδοσίας του EΔΔΑ.

Αίσθηση προκάλεσε σε αρκετά διεθνή ΜΜΕ το επιχείρημα που περιέλαβε η Ελλάδα σε γραπτό υπόμνημα το οποίο κατέθεσε στο Στρασβούργο: ότι «οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, όπως έχουν καταγραφεί μέχρι στιγμής, δεν μοιάζει να επηρεάζουν άμεσα την ανθρώπινη ζωή ή την ανθρώπινη υγεία».

Για «άρνηση της κλιματικής αλλαγής» έκανε λόγο, σχολιάζοντάς το, ο Γκερόιντ Ο’Κουίν. Απαντώντας στην κριτική, ο Πέτρος Βαρελίδης, γενικός γραμματέας Φυσικού Περιβάλλοντος και Υδάτων, είπε πως η υπόθεση στερείται νομικής βάσης και επεσήμανε τη φιλόδοξη κλιματική νομοθεσία της Ελλάδας.

Η μεγαλύτερη υπόθεση

Οι έξι νεαροί Πορτογάλοι προσέφυγαν στο EΔΔΑ το 2020 – είναι η πρώτη, και η μεγαλύτερη μέχρι στιγμής, υπόθεση σχετικά με το κλίμα που θα κριθεί από αυτό. Οι ενάγοντες ζητούν από το Δικαστήριο μια νομικά δεσμευτική απόφαση που θα υποχρεώσει τα κράτη να κάνουν «ό,τι έχουν υποσχεθεί», να περιορίσουν δηλαδή την αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας στους 2° C, και ιδανικά στον 1,5° C, όπως δεσμεύτηκαν, ήδη από το 2015, με τη Συμφωνία του Παρισιού – γιατί, όπως σημείωσαν οι δικηγόροι τους, με τις ισχύουσες πολιτικές τους θέτουν τον κόσμο σε μια τροχιά αύξησης της παγκόσμιας θερμοκρασίας κατά 3° C μέχρι το τέλος του αιώνα, κάτι απολύτως καταστροφικό.

Η απόφαση του EΔΔΑ αναμένεται μέσα στο πρώτο εξάμηνο του 2024. Το Δικαστήριο θα μπορούσε να απορρίψει την αγωγή για διαδικαστικούς λόγους ή να αποφανθεί ότι δεν έχει δικαιοδοσία επί του θέματος. Θα μπορούσε επίσης να αποφασίσει ότι τα κράτη δεν έχουν υποχρεώσεις που απορρέουν από τα ανθρώπινα δικαιώματα σε ό,τι αφορά την κλιματική αλλαγή. Ή να δικαιώσει τους ενάγοντες, γράφοντας Ιστορία.

Έντυπη έκδοση «ΤΑ ΝΕΑ»